در این مطلب و در راستای نشر معارف اهل البیت علیهم السلام به نگارش بخشی از احادیث اخلاقی امام سجاد (ع) می‌پردازیم. حضرت زین العابدین (ع) چهارمین امام شیعیان است. ایشان بالغ بر سه دهه امامت کردند. حضرت در واقعه جانگداز کربلا حضور داشتند اما به جهت بیماری نتوانستند در میدان نبرد حضور یایند و در نهایت به دست لشکر دشمن به اسارت گرفته شدند. اما اسارت پایان راه نبود. ایشان در شام خطبه‌ای ایراد کردند و جایگاه اهل بیت عصمت را به مردم نشان دادند.
از حضرت سجاد (ع) احادیث، ادعیه و مناجات‌های بسیاری روایت شده‌اند که صحیفه سجادیه، رساله حقوق امام سجاد (ع)، دعای سحر که به دعای ابو حمزه ثمالی شهرت دارد تنها برخی از آن‌ها هستند که دربردارنده آموزه‌ها و پندهای بی شماری در حوزه‌های مختلف است. همچنین گفته شده از ایشان بالغ بر سیصد حدیث در کتب حدیثی شیعه نقل شده است.
احادیث اخلاقی امام سجاد (ع)
- سه چیز نجات دهنده برای مومن به شمار می‌روند: بازداشت زبان ا بدگویی از مردم و غیبت آن‌ها، مشغول اموری شدن که برای دنیا و آخرت سودمند هستند و زیادی گریه (ناراحتی) بر گناه و خطایی که انجام داده است[1].
- ای پسر آدم! تا آن هنگام که در درون خویش واعظی دلسوز داشته باشی و در همه امور اهتمام به محاسبه کارهای خود داشته باشب و در تمامی حالت‌ها از عذاب پروردگار ترسان باشی، در خیر، خواهی بود.[2]
- همانا معرفت و کمال دین شخص مسلمان در گرو رها نمودن سخنانی است که سودی به حال او و دیگران ندارد. علاوه بر این دوری از ریا و خود نمایی و در مقابل مشکلات زندگی شکیبا بودن و همچنین برخوردار از اخلاق پسندیده و سیرتی نیک بودن است[3].
- تمامی خیر را در برداشتن چشم طمع از آن‌چه که در دست مردم است (زندگی و مال مردم مقصود است) دیدم[4]. یعنی آدمی قناعت نماید
- زمانی که فرزند ما قیام کرده و ظهور کند، خدای عز و جل بلا و آفت را از شیعیان ما برمی‌دارد و قلوب آن‌ها را همچون قطعه‌ای آهن سخت می‌نماید. نیرو و قوت هر یک از آن‌ها نیز به میزان نیروی چهل مرد می‌گردد[5].
- بر حذر باش از دوستی با شخص فاسق زیرا که او تو را به یک لقمه و حتی کم‌تر از آن هم تو را می‌فروشد؛ و مزاقب باش از دوستی و محبت نمودن به کسی که قطع صله رحم کند زیرا که او را ملعون در کتاب خدا یافتم[6]
- ای فرزند آدم می‌میری و در ادامه محشور می‌گردی و در نزد خدای متعال برای پرسش و پاسخ احضار می‌شوی. پس پاسخی مهیا نما[7].
- پس از معرفت به خداوند هیچ چیز دوست‌داشتنی‌تر از نگه داشتن شکم و عورت از آلودگی‌ها، هوسرانی‌ها و معاصی نیست و همچنین محبوبترین امور در نزد خداوند مناجات و طلب حوائج به درگاه او است[8].
- چنانچه مردم به منافع و فضیلت‌های به دست آوردن علوم آگاه بودند هر لحظه آن را به دست می‌آوردند حتی اگر با ریخته شدن و یا فرو رفتن در زیر آب‌ها و در گرداب‌های خطرناک باشد[9].
- همانا خداوند هر قلب اندوهگین را (که در اندیشه رهایی و سعادت خود است)، و همچنین هر بنده سپاسگزاری را دوست دارد[10].
- هم‌نشینی کردن با صالحان آدمی را به سمت خیر می‌کشاند و هم‌نشینی و صحبت با عالمان موجب بالا رفتن شعور (زیادی عقل) می‌گردد[11].
- آیه‌های قرآن کریم خزینه‌ای از علوم خداوند است، پس هر آیه را که مشغول قرائت او می‌شوی، در آن دقت نما که چه پیدا می‌کنی[12]
- دنیا همانند چرت است و آخرت بیداری است و ما در این بین رهگذر، میان خواب و بیداری به سر می‌بریم[13].
- هر که شخص مومن گرسنه‌ای را اطعام کند، خدای متعال او را از میوه‌های بهشت اطعام نماید. هر کس تشنه‌ای را سیراب کند خداوند از چشمه گوارای بهشتی او را سیراب نماید و هر که برهنه‌ای را بپوشاند حق تعالی او را از لباس سبز بهشتی (بهترین نوع و رنگ است) می‌پوشاند[14]
منابع:
[1] بحارالأنوار: ج ۷۵، ص ۱۴۰، ح ۳٫
[2] مشکاه الأنوار: ص ۲۴۶
[3] تحف العقول: ص ۲۰۲،
[4] اصول کافى: ج ۲، ص ۳۲۰
[5] خصال: ج ۲، ص ۵۴۲
[6] تحف العقول: ص ۲۰۲
[7] تحف العقول: ص ۲۰۲
[8] بحارالأنوار: ج ۷۸، ص ۴۱، ح ۳٫
[9] بحارالأنوار: ج ۱، ص ۱۸۵، ح ۱۰۹٫
[10] کافى: ج ۲، ص ۹۹
[11] بحارالأنوار: ج ۱، ص ۱۴۱
[12] مستدرک الوسائل: ج ۴، ص ۲۳۸، ح ۳٫
[13] تنبیه الخواطر، معروف به مجموعه ورّام: ص ۳۴۳، س ۲۰٫
[14] مستدرک الوسائل: ج ۷، ص ۲۵۲، ح ۸٫