هشتاد و سومین سوره قرآن کریم بر اساس ترتیب کنونی سوره مطففین است. این سوره حاوی 36 آیه کوتاه است و در شهر مکه نازل شده است. این سوره مبارکه با تهدید کم فروشان آغاز شده است. خدای متعال با بیان این‌که روز قیامت و حسابرسی هست این افراد را تهدید می‌کنند و در ادامه آن‌چه که بر سر بدکاران و نیکوکاران یا همان ابرابر می‌آید را شرح می‌دهد.
آیات 15 تا 18
كَلَّا إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَ ﴿١٥﴾
ثُمَّ إِنَّهُمْ لَصَالُو الْجَحِيمِ ﴿١٦﴾
ثُمَّ يُقَالُ هَٰذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ ﴿١٧﴾
كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الْأَبْرَارِ لَفِي عِلِّيِّينَ ﴿١٨﴾
تفسیر آیه‌های 15 تا 18 سوره مطففین
در آیه پانزدهم سوره مطففین خدای متعال می‌فرماید: این گونه نیست که آنان گمان می‌کنند، بلکه آنها در آن روز از پروردگار خویش محجوب هستند. این آیه دردناک‌ترین مجازاتی است که برای آنان در نظر گرفته شده است همانگونه که لقای معنوی خداوند و تقرب به او برای نیکوکاران بالاترین موهبت به شمار می‌رود و نعمتی لذت بخش است.
«کلا» عمدتا برای نفی کردن یک سخن استفاده می‌شود؛ سخنی که پیش‌تر مطرح بوده است و در این‌جا تفسیرکنندگان احتمالات متعددی بیان کرده‌اند.
اولین احتمال این است که این «کلا» در تاکید «کلا» آیه پیش بیان شده است به این معنا که این‌گونه نیست که آنان روز قیامت را افسانه معرفی می‌کنند.
دومین احتمال اما این سخن است؛ چنین نمی‌باشد که زنگاری که بر قلبشان به سبب گناه قرار گرفته پاک گردد، آنها علاوه بر این جهان در سرای آخرت نیز از دیدن جمال الهی محروم می‌باشند.
و اما احتمال سوم این است: همانطور که در آیه‌های دیگر قرآن ذکر شده آنان مدعی این امر بودند که اگر بر فرض قیامتی نیز وجود داشته باشد در آن دنیا انواع نعمات الهی شامل حالشان می‌شود.
البته که آن‌چه می‌پندارند درست نیست و آنان در قیامت به شدیدترین عذاب‌ها و شکنجه‌ها دچار می‌شوند.
جهان آخرت بازتابی بزرگ از اعمال آدمی در این جهان است. آنان که چشم خویش را در این دنیا بر روی حق می‌بندند تا آن را مشاهده نکنند و اعمالشان زنگاری بر قلبشان می‌باشد در سرای آخرت نیز از رَب خویش محجوب خواهند بود و هیچ‌گاه نمی‌توانند جمال خدای متعال را در آن عالم مشاهده نمایند و در واقع از فیض لقاء محبوب حقیقی محروم هستند.
در ادامه خدای متعال می‌فرماید: سپس آنان به یقین به آتش جهنم وارد می‌شوند و ملازمش می‌باشند.
ورود به آتش جهنم نتیجه محجوب بودن از خداوند است و در حقیقت اثری است که از آن جدا نمی‌باشد و به یقین آتش محروم شدن از دیدار پروردگار از آتش جهنم سوزاننده‌تر خواهد بود.
سپس در آیه هفدهم آمده است: سپس به آنها گفته می‌شود این همان چیزی می‌باشد که آن را تکذیب کرده و دروغ دانسته اید.
این کلام به عنوان ملامت و سرزنش به آنان گفته می‌شود و عذابی روحانی و شکنجه‌ای معنوی خواهد بود برای این گروه از افراد که لجبازی و خیره‌سری بیشه کرده‌اند.
به دنبال آیات قبل که خداوند متعال فجار، نامه عمل آنان و سرنوشت‌شان را توصیف نمود در آیه‌های پیش رو توصیفی از گروه مقابل یعنی نیکوکاران یا همان ابرار آمده است. این امرباعث می‌شود افتخارات این گروه و امتیازاتی که در مقابل با فجار دارند بهتر مشخص شود و موقعیت هر گروه روشن‌تر گردد.
در آیه 18 خداوند می‌فرماید: چنان نیست که آنان در ارتباط با معاد گمان می‌کنند، بلکه نامه اعمال نیکوکاران در علیین است.
واژه «علیین» جمع عِلی است و در معنای مکان بالا می‌باشد همچنین به افرادی که در محل یا مکان بالا می‌نشینند اطلاق می‌گردد. البته که در این‌جا گروهی آن را در معنای برترین مکان آسمان یا برترین مکان بهشت تفسیر نموده‌اند.
برخی نیز گفته‌اند: بیان این واژه به صورت جمع به سبب تاکید است و در معنای «علو فی علو» یعنی بلندی در بلندی است.
در هر صورت مشابه به دو تفسیری که برای واژه «سجین» بیان شد (در مطلب «تفسیر سوره مطففین-بخش سوم» آمده است) برای این واژه نیز می‌توان ذکر کرد.
تفسیر نخست این است که مقصود از کتاب الابرار، نامه عمل نیکوکاران، اهل ایمان و پاکان است و هدف ذکر این امر است که نامه عمل این افراد در یک کتاب کلی که تمامی اعمال اهل ایمان در آن نوشته می‌شود قرار دارد. این کتاب یا دیوان بلند مرتبه بوده و والا مقام است
و اما تفسیر دوم چنین می‌شود؛ نامه عمل نیکوکاران، مومنان و پاکان بر فراز آنان، در شریف‌ترین مکان و یا بر بالای بهشت در بلندترین جایگاه جای دارد و تمامی این‌ها نمایان‌گر این است که مقامشان فوق العاده والا می‌باشد.
در حدیثی از رسول خدا (ص) آمده که فرمودند: مقصود از واژه علیین آسمان هفتم و تحت عرش خداوند متعال است.
و این در حقیقت مقابل با جایگاه نامه عمل فجار است که در پست‌ترین مکان و یا در اسفل‌ترین طبقات جهنم قرار گرفته است.
در تفسیری دیگر می‌شود چنین گفت: کتاب در معنای سرنوشت و حکم قطعی خداوند است؛ او مقرر نموده که نیکوکاران در بالاترین درجات بهشت قرار گیرند.
- تلاوت ترتیل «سوره مطففین» با صدای استاد هانی الرفاعی