هشتاد و سومین سوره بر اساس ترتیب کنونی قرآن و هشتاد و ششمین سوره نازل شده بر پیامبر رحمت و مهربانی، مطففین نام دارد. این سوره متشکل از 35 آیه کوتاه است و نام آن که به معنای کم فروشی است برگرفته از آیه اول این سوره است که خدای متعال در آن به مذمت و نکوهش کم فروشان پرداخته است. در سوره مطففین خدای متعال به امر کم فروشی پرداخته و ریشه آن را عدم اعتقاد به معاد گفته است.همچنین از سرگذشت گنهکاران و چگونگی برخورد آن‌ها با آیه‌های الهی سخن به میان آورده است. علاوه بر این‌ها در این سوره خداوند به نعمات جاویدان و شادی اهل بهشت در سرای آخرت برای ایجاد امید در دل اهل ایمان اشاره کرده است و آنان را دلداری داده تا در برابر استهزا و تمسخر اهل جهنم صبور باشند و غم به دل راه ندهند.در این مطلب به تفسیر سوره مطففین-آیات اول تا سوم- بر اساس تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی خواهیم پرداخت.
آیات سوره
وَيْلٌ لِلْمُطَفِّفِينَ ﴿۱﴾
الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ ﴿۲﴾
وَإِذَا كَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ ﴿۳﴾
تفسیر سوره مطففین- آیات اول تا سوم
در آیه نخست سوره مطففین خدای متعال می‌فرماید: وای بر کم فروشان!
در این آیه پیش از هر چیزی کم فروشان مذمت و مورد تهدید واقع شده‌اند. می‌توان این‌گونه بیان کرد که این آیه اعلان جنگی از سوی خداوند به کم فروشان است؛ کم فروشان در حقیقت به طرز ناجوانمردانه‌ای و ظالمانه حقوق افراد را زیر پا می‌گذارند.
واژه «مطففین» از «تطفیف» و در اصل «طف» آمده است که در معنای کناره‌های چیزی است و بدان سبب است که به کربلا وادی طف گفته می‌شود چرا که ساحل رود فرات است.
به هر چیز کمی نیز «طفیف» می‌گویند و به پیمانه‌ای که محتوای آن به کناره‌های پیمانه رسیده باشد اما پُر نباشد نیز اطلاق می‌شود.
این واژه در کم فروشی به هر شکل و هر صورتی به کار رفته است.
واژه «ویل» معانی مختلفی دارد که عبارتند از: شر، غم و اندوه، هلاکت، عذاب دردناک، وادی سخت و سوزانی در جهنم. این واژه عمدتا در زمان نفرین و سخن گفتن از زشتی استفاده می‌شود و تداعی کننده مفاهیم فراوانی است.
در رابطه با این واژه از امام صادق (ع) روایت شده که فرمودند: خدای متعال «ویل» را در ارتباط با هیچ کس در قرآن قرار نداده جز آن‌که او را کافر نامید همانطور که در آیه 37 سوره مریم می‌فرماید: «فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ مَشْهَدِ يَوْمٍ عَظِيمٍ؛ وای به حال کافران از حضور در روز بزرگ (قیامت)». طبق این روایت می‌توان به این مفهوم رسبد که کم فروشی رنگ و بوی کفر می‌دهد.
در ادامه و در دو آیه دوم و سوم خداوند شرح کاری از کم فروشان را بیان کرده است: آنان کسانی‌اند که وقتی می‌خواهند برای خویش وزن (کیل-پیمانه) کنند حق خود را کامل می‌گیرند (2) و آن هنگام که می‌خواهند برای دیگران پیمانه نمایند، کم می‌دهند! (3).
برخی از مفسران باتوجه به این دو آیه بیان کردند که مقصود از «مطفف» فردی است که در زمان خرید بالغ بر حق خود را می‌ستاند و در زمان فروش کم‌تر از حق آن‌که خریدار است می‌دهد؛ به همین دلیل و به سبب هر دو جهت (بیش بردن و کم پیمانه کردن) از «ویل» استفاده شده است.
اما این اشتباه است چرا که تعبیر «یستوفون» این معنا و مفهوم را دارد که حق خود را تمام و کمال می‌ستاند و چیزی که دلالت به این موضوع داشته باشد که بیش از حق گرفته در این عبارت مشاهده نمی‌شود و این‌که خدای متعال آنان را نکوهش کرده در مقایسه این دو حالت با هم است که در زمان خرید حق خویش را می‌گیرد اما در فروش کم می‌گذارد؛ این امر را می‌توان همانند این دانست که فردی اگر که طلبکار باشد سر وقت تعیین شده آن را می‌گیرد اما زمانی‌که بدهکار است سر موعد آن را نمی‌پردازد و تأخیر می‌کند.
نکته‌ای که در این‌جا لازم است به آن توجه گردد این است که درباره گرفتن حق در آیه دوم تنها از «کیل» سخن به میان آمده است اما در آیه سوم که پرداختن است علاوه بر «کیل» از «وزن» نیز صحبت شده است چرا که ترازوهایی که بتوانند وزن‌های بسیاری را بسنجد در آن زمان وجود نداشت ولی پیمانه‌های بزرگ به راحتی پیدا می‌شدند.
اما در زمان فروش علاوه بر عمده فروشی (با استفاده از کیل) خرده فروشی (با وزن) هم وجود داشت.
در تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی بیان کرده که برای گرفتن حق استفاده از پیمانه مناسب‌تر است زیرا که احتمال تقلب در آن سخت است اما برای کم فروشی به کار گیری وزن معمول‌تر خواهد بود چرا که احتمال تقلب بیش‌تر می‌باشد.
و اما ناگفته نماند که این آیات اگر چه درباره کیل و وزن هستند اما بدون تردید مفهوم گسترده‌تری دارند و هر نوع کم فروشی را شامل خواهد شد. البته بعید نیست که کم گذاشتن در خدمات نیز جزو این امور باشد مثلا شخص کارمندی از وقت خود بزند و کار مردم را راه نندازد نیز جزو این گروه کم فروشان قرار می‌گیرد.
(برخی تمایل دارند که مفهوم گسترده‌تری برای این آیات در نظر بگیرند و هر نوع تجاوز از حدود الهی و کم گذاشتن در ارتباطات اجتماعی و اخلاقی را جزو این امر معرفی کنند، اگر چه این موضوع در الفا آیات واضح نیست اما بی تناسب نیز نمی‌باشد)
- تلاوت تحقیق سوره متففین – خلیل الحصری