محبوب ترین مردم در نزد خداوند چه کسانی هستند؟ زمانی‌که در دل انسان محبت خداوند جای می‌گیرد در تلاش خواهد بود که به جهت این محبت، دوست داشته شدن از سوی خداوند، رضا و خشنودی او را کسب نماید، پس به دنبال راهکارهایی برای تحقق این امر است. او از گناه و معصیت دوری کرده و در کردار و رفتار خویش دقت می‌کند؛ او تمایل دارد که به آنچه از اعمال که خداوند دوست دارد و به سبب آن‌ها محبوب او می‌گردد، شناخت پیدا کرده و آن‌ها را در زندگی خویش به کار گیرد. در قرآن کریم، روایات و احادیث به برخی از اعمال و کردارها که موجب محبوبیت آدمی در نزد خداوند می‌شوند اشاره شده است؛ به عنوان مثال در آیه 13 سوره حجرات تقوا پیشگان محبوب خداوند برشمرده شده‌اند و یا در سخنی از رسول خدا (ص) آمده است که سودمندترین انسان ها برای مردم و کوشاترین آنان در ادا نمودن حق الهی محبوب ترین مردم در نزد خداوند هستند. از این رو بر آن شدیم تا در این مطلب به احادیث وارد شده در این باره اشاره نماییم.
ناگفته نماند که در این احادیث به تقواپیشگان اشاره ویژه شده است.
محبوب ترین مردم در نزد خداوند چه کسانی هستند؟
کلام رسول خدا (ص)
- أحَبُّ عِبادِ اللّه ِ إلى اللّه ِ أنْفَعُهُم لِعبادِهِ ، و أقْوَمُهُم بحقِّهِ ، الّذينَ يُحَبَّبُ إلَيهِمُ المَعروفُ و فِعالُهُ[1].
دوست داشتنی‌ترین بندگان الهی در نزد خدا سودمندترین آن‌ها برای مردم و کوشاترین‌شان در ادای حق الهی است، همان‌ها که خوبی و انجام کارهای خوب (معروف) را دوستت دارند.
- يقولُ اللّه ُ تباركَ و تعالى : إنَّ أحَبَّ العِبادِ إلَيَّ المُتَحابّونَ مِن أجْلي ، المُتَعلِّقةُ قُلوبُهُم بالمَساجِدِ ، و المُسْتَغفِرونَ بالأسْحارِ ، اُولئكَ إذا أرَدْتُ بأهلِ الأرضِ عُقوبَةً ذَكَرْتُهُم فَصَرفْتُ العُقوبَةَ عَنهُم[2]
خداوند تبارک و تعالی میفرماید: همانا محبوب ترین بندگان در نزد من کسانی هستند که به خاطر من یکدیگر را دوست دارند، دلبسته مساجد هستند و در سحرگاهان به استغفار می‌پردازند، اینها هستند که هر زمان تصمیم می‌گیرم اهل زمین را عقوبت و مجازات کنم، به یادشان افتاده و به خاطرشان از عقوبت صرف نظر می‌کنم
- اِنَّ رَبَّـكُمْ واحِدٌ وَ اِنَّ اَباكُمْ واحِدٌ وَ دينَـكُمْ واحِدٌ وَ نَبيَّكُمْ واحِدٌ وَ لافَضْلَ لِعَرَبىٍّ عَلى عَجَمىٍّ وَ لا عَجَمىٍّ عَلى عَرَبىٍّ وَ لا اَحْمَرَ عَلى اَسْوَدَ وَ لا اَسْوَدَ عَلىاَحْمَرَ إلاّ بِالتَّقْوى[3]
همانا پروردگارتان یکتا و همانا پدرتان یکی و دین شما واحد و پیامبرتان نیز یکی است و هیچ برتری برای عرب بر عجم و برای عجم بر عرب و برای سرخ پوست بر سیاه پوست و برای سیاه پوست بر سرخ پوست نیست مگر بر اساس تقوا.
- اِعْمَلْ بِفَرائِضِ اللّه ِ تَكُنْ اَتْقَى النّاسِ[4]
به آنچه که فرائض هستند (واجبات) عمل کن که با تقواترین مردم خواهی بود.
- جِماعُ التَّقْوى فى قولِهِ تَعالى: «اِنَّ اللّه َ يَاْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الاِْحْسانِ»[5]
عصاره تقوا در کلام خداوند این است: همانا خداوند شما را به عدل و احسان امر می‌کند.
- تَمامُ التَّقْوى اَنْ تَتَعَلَّمَ ما جَهِلْتَ وَ تَعْمَلَ بِما عَلِمْتَ[6]
تمامی تقوا این است که آنچه را که به آن جهل داری و نمی‌دانی را یاد بگیری و به آنچه که علم داری عمل کنی.
- اَتْقَى النّاسِ مَنْ قالَ الْحَقَّ فيما لَهُ وَ عَلَيْهِ[7]
با تقواترین مردم آن است که حق را بگوید؛ چه به سود او باشد و چه به ضررش.
- مَنْ اَرادَ اَنْ يَكونَ اَعَزَّ النّاسِ فَلْيَتَّقِ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ[8]
هر آن‌کس که دوست دارد عزیزترین مردم باشد، پس تقوای الهی پیشه کند.
- سُئِلَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله: مَنْ اَتْقَى النّاسِ؟ قال: آمَرُهُمْ بِالْمَعْروفِ وَ اَنْهاهُمْعَنِ الْمُنْكَرِ وَ اَوْصَلُهُمْ لِلرَّحِمِ[9]
از رسول خدا (ص) سوال شد: چه کسی با تقواترین مردم است؟ حضرت فرمود: امر کننده آنان به معروف، نهی کننده آنان از منکر و صله رحم کننده
- الخَلقُ عِيالُ اللَّهِ ، فَأَحَبُّ الخَلقِ إلَى اللَّهِ مَن نَفَعَ عِيالَ اللَّهِ وأدخَلَ عَلى أهلِ بَيتٍ سُروراً[10]
مردم نانخور (عیال) خداوند هستند، پس محبوب ترین خلق در نزد خداوند کسی است که به نانخوران خداوند سود بخشد و به خانواده را مسرور و شاد سازد.
حضرت موسی (ع)
- أيْ رَبِّ ، أيُّ خَلقِكَ أحَبُّ إلَيكَ؟ قالَ : مَن إذا أخَذْتُ حَبيبَهُ سالَمَني[11]
خداوندا! کدام یک خلق تو محبوب ترین در نزد تو می‌باشد؟ خداوند پاسخ داد: آن کس که اگر محبوبش را از او بگیرم، همچنان با من آشتی است.
محبوب ترین مردم در نزد خداوند در سخن امامان
امیر مومنان (ع)
- إنّ مِن أحَبِّ عِبادِ اللّه ِ إليهِ عَبدا أعانَهُ اللّه ُ على نفسِه ، فاسْتَشْعَرَ الحُزنَ و تَجَلْبَبَ الخَوفَ، فَزَهرَ مِصباحُ الهُدى في قَلبهِ[12]
همانا محبوب ترین مردم در نزد خداوند، بنده‌ای است که خداوند او را در نبرد بر نفس خویش یاری نموده است؛ پس جامه زیرین او حزن و جامه (لباس) رویی او خوف از خداوند است و چراغ هدایت در دل او روشن است.
- وَ اللّهِ ما أرى عَبْدا يَتَّقى تَقْوىً تَنْفَعُهُ حَتَّى يَخْزِنَ لِسانَهُ[13]
به الله سوگند که بنده‌ای را ندیدم که تقوایش او را سود بخشد مگر آن‌که زبان خود را نگاه دارد.
- اِنَّ التَّقْوى مُنْتَهى رِضَى اللّهِ مِنْ عِبادِهِ وَ حاجَتُهُ مِنْ خَلْقِهِ فَاتَّقُوا اللّه َالَّذى اِنْ اَسْرَرْتُمْ عَلِمَهُ وَ اِنْ اَعْلَنْتُمْ كَـتَبَهُ[14]
همانا تقوا منتهی رضایت و خشنودی خدای متعال از بندگان خود است؛ پس نسبت به خداوندی که اگر پنهان کنید، می‌داند و اگر آشکار سازید، می‌نویسد، تقوا پیشه کنید.
- اَلْمُتَّقونَ اَنْفُسَهُمْ عَفيفَةٌ وَ حاجاتُهُمْ خَفيفَةٌ وَ خَيْراتُهُمْ مَأْمولَةٌ وَشُرورُهُمْ مَأْمونَةٌ[15]
متقیان دارای نفسی عفیف هستند، نیازهایشان کم (سبُک) و مردم به خیر آنان امیدوار هستند و از شر آنان در امان می‌باشند.
- لِلْمُتَّقى ثَلاثُ عَلاماتٍ: اِخْلاصُ الْعَمَلِ وَ قِصَرُ الاَْمَلِ وَ اغْتِنامُ الْـمُهَلِ[16]
برای شخص دارای تقوا (پرهیزگار) سه نشانه است: اخلاص در کار، کوتاهی آرزو و غنیمت شمردن فرصت‌ها
- اَلْـمُـتَّقونَ لا يَرْضَوْنَ مِنْ اَعْمالِهِمُ القَليلَ، وَ لا يَسْتَـكْثِرونَ الْكَثيرَ، فَهُمْ لاَِنْفُسِهِمْ مُتَّهِمونَ وَ مِنْ اَعْمالِهِمْ مُشْفِقونَ[17]
افرادی که تقوا پیشه می‌کنند به اعمال کم خویش راضی نیستند و زیادی عمل خود را بسیار نمی‌دانند، پس آن‌ها نفس خود را متهم کرده (محاکمه می‌کنند) و از کردار خود بیمناک هستند.
امام حسن مجتبی (ع)
- زَوِّجْها مِنْ رَجُلٍ تَقىٍّ فَاِنَّهُ اِنْ اَحَبَّها اَكْرَمَها وَ اِنْ اَبْغَضَهالَمْ يَظْلِمْها[18]
دختر خود را به ازدواج مردی در آور که متقی باشد؛ او اگر که دوستش داشته باشد، او را گرامی می‌دارد و اگر که دوستش نداشته باشد، به او ظلم نمی‌کند.
امام محمد باقر (ع)
- اِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ يَقى بِالتَّقْوى عَنِ الْعَبْدِ ما عَزُبَ عَنْهُ عَقْلُهُ وَ يُجَلّىبِالتَّقْوى عَنْهُ عَماهُ وَ جَهْلَهُ[19]
همانا خدای عز و ج
خداوند عزوجل به وسيله تقوا، انسان را از آنچه عقلش به آن نمى رسد حفظ مى كندو كور دلى و نادانى او را بر طرف مى سازد
امام صادق (ع)
- أحَبُّ العِبادِ إلى اللّه ِ عزّ وجلّ رجُلٌ صَدوقٌ في حَديثِهِ ، مُحافِظٌ على صَلَواتِه وما افْتَرَضَ اللّه ُ علَيهِ ، مَع أداءِ الأمانَةِ[20]
محبوب‌ترین بندگان در نزد الله عز و جل شخصی است که در کلام خود صادق باشد، بر نماز خویش و آنچه که خداوند بر او واجب فرموده، مراقب باشد و امانت را به موقع بپردازد (ادای امانت).
- ألاَ و إنَّ أحَبَّ المؤمِنينَ إلى اللّه ِ : مَن أعانَ المُؤمنَ الفَقيرَ مِن الفَقرِ في دُنْياهُ و مَعاشِهِ ، و مَن أعانَ و نَفعَ و دَفعَ المَكْروهَ عنِ المؤمِنينَ .[21]
آگاه باشید که محبوب‌ترین اهل ایمان در نزد خداوند، فردی است که مومن فقیری را در امور دنیوی و در معیشت او یاری نماید و کسی است که به مومنان کمک نموده و سود بخشیده و ناراحتی آنان را برطرف نماید.
- قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ: الخَلقُ عِيالي، فأحَبُّهُم إلَيَّ ألْطَفُهُم بِهِم، و أسْعاهُم في حَوائجِهِم[22]
خدای عز و جل میفرماید: مردم عیال (نانخور) من هستند، پس محبوب ترینشان در نزد من، فردی است که با آن‌ها مهربان‌تر و در مسیر برطرف نمودن حاجات آنان کوشاتر باشد.
منابع:
[2] مكارم الأخلاق : 2/375/2661
[3]كنزالعمال، ح ۵۶۵۵
[4] کافی، ج2، ص82
[5]مشكاه الأنوار، ص ۹۵
[6] تنبیه الخواطر، ج2، ص120
[7] من لايحضره الفقيه، ج ۴، ص ۳۹۵،ح ۵۸۴۰
[8] كنزالفوائد، ص ۱۶۴
[9] كنزالعمال، ح ۸۴۷۴
[10] الكافي : ج 2 ص 164
[11] بحار الأنوار : 82/90/43
[12] نهج البلاغه، خطبه 87
[13] نهج البلاغه، خطبه176
[14][14] غرر الحکم، 3620
[15] همان، 1931
[16] غررالحكم، ح ۷۳۷۰
[17] نهج البلاغه، از خطبه ۱۸۴
[18] مكارم الاخلاق، ص ۲۰۴
[19] کافی، ج8، ص ۵۲، ح ۱۶
[20] الأمالي للصدوق : 371/467
[21] تحف العقول:376
[22] الكافي : 2/199/10
- تلاوت تحقیق آیه 13 سوره حجرات – عبدالباسط
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ
ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است!