رویای صادقه که از آن به رویای صالحه و یا رویای حسنه نیز یاد میشود، خوابی است که مطابق با واقعیت است. در واقع رویای صادقه کشف و شهود است که برای رسولان الهی، امامان معصوم و همچنین مومنان رخ میدهد. این نوع خواب دارای سه نوع است: نوعی از آن به تعبیر نیاز ندارد همچون رویای صادقه حضرت ابراهیم برای ذبح اسماعیل نبی؛ نوعی از این کشف و شهود تاویل لازم دارند اما نه تاویل یا تعبیر کامل همچون خواب یوسف پیامبر در کودکی که یعقوب نبی تعبیرش را گفت و بعد از سالها به واقعیت پیوست در خواب حضرت یوسف بخش سجده کردن تاویلی نداشت اما ماه و خورشید و ستارگان دارای تاویل بودند. و نوعی از خواب به تعبیر کامل نیاز دارد همچون خواب دو زندانی در قصه یوسف پیامبر.
رویای صادقه را هر شخصی نمیتواند ببیند و برای آن عوامل و موانعی ذکر شدهاند که پاکی و صفای باطن، مراقبت روزانه و ریاضت نفس از عوامل آن و گناه، نداشتن سلامت مزاج و پُر خوری از موانع آن گفته شدهاند.
در قرآن کریم خدای متعال به حداقل هفت مورد رویای صادقه نظیر خواب حضرت یوسف در کودکی[1]، خواب دو زندانی و خواب پادشاه مصر در سورههای مختلف اشاره کرده است که در ادامه به بیان برخی از آنها خواهیم پرداخت.

رویاهای صادقه قرآن مجید
- ورود به مکه و به جای آوردن حج توسط رسول خدا (ص) و یاران او | سوره فتح- آیه 27
خداوند در آیه 27 میفرماید: البته خداوند حقیقت رویای پیامبر خویش را آشکار و محقق نمود که در عالم رؤیا دید شما اهل ایمان به مشیت الهی البته به مسجد الحرام ببا قلبی ایمن داخل شوید و سرها تراشیده و اعمال تقصیر را بدون ترس به جای آورید. و خدا آنچه را (از مصلحتهای موجود در صلح حدیبیه) شما بدان آگاه نبودید میدانست و پیش از آن (که مکه را فتح نمایید) فتح و پیروزی نزدیک را (در حدیبیه و خیبر) مقرر نمود.
در تفسیر نور این چنین آمده است که در سال ششم هجری قمری رسول اکرم (ص) رویایی دیدند به این مضمون که مسلمانان با خیالی راحت به مسجد الحرام وارد شده و در حالی که سرهای خویش را تراشیده و مو و ناخن خویش را کوتاه کردهاند به حج خانه خدا مشغول بودند. پیامبر (ص) مسلمانان را از این رویا با خبر ساخت و از آنجا که خواب پیامبران به واقعیت بدل میشود و رویایی صادقه است موجب شد تا مسلمانان امیدوار شده و خوشحال شوند. مدتی گذشت، رسول خدا (ص) به همراه مسلمانان و به قصد انجام حج به سوی مکه رفتند و تا حدیبیه رفتند. کافران و مشرکان از این موضوع مطلع شدند و به همین جهت راه را بر آنها بستند و تصمیم گرفتند تا مسلمانان را بکشند. حضرت محمد (ص) از مسلمانانی که همراه او بودند پیمان گرفت که وفاداری کنند، اما در نهایت و به خواست الهی صلحنامهای میان کافران و مسلمانان بنا به مصالحی امضا شد. در این میان خواب پیامبر تعبیر نشد و مسلمانان از اینکه رویا تعبیر نشده نگران شده بودند. پیامبر به آنان فرمود که نیازی نمیباشد که این خواب امسال محقق شود و ممکن است در سالهای آتی تعبیر شود. سرانجام پس از یک سال مکه به مدت سه روز خالی شد تا مسلمانان حج را به جای آوردند. حج مسلمانان همانطور که در رویای پیامبر (ص) آمده بود با آسودگی خیال انجام شد.
ناگفته نماند که کافران پس از مدتی پیمان را شکستند و مسلمانان دو سال پس از پیمان بدون خونریزی مکه را فتح نمودند.
- رویای ذبح اسماعیل نبی |سوره صافات آیه 102
در آیه 102 سوره صافات خداوند متعال فرمود: زمانی که با او به (مقام) سعی رسید، گفت: ای پسرم! همانا من در رؤیا میبینم که تو را ذبح میکنم، نظر تو چیست؟ (اسماعیل) گفت: ای پدر! هر چه را که دستور داری اجرا کن، به خواست خداوند (ان شاء الله) من را از شکیایان خواهی یافت.

در تفسیر[2] این آیه آمده است که سرانجام فرزند حضرت ابراهیم که بر اساس بشارت خداوند متولد شد و دل پدر را روشن نمود، دوران کودکی خویش را پشت سر گذاشت و به سن نوجوانی رسید؛ یعنی توانایی این را داشت که در موضوعات مختلف زندگی همراه با پدر تلاش نماید و او را کمک کند، حضرت ابراهیم (ع) خواب عجیبی دید. در آن خواب که رویای صادقه بود و سرآغازی برای یک ابتلا و آزمایش بزرگ ؛ ابراهیم پیامبر (ص) از سوی خداوند امر پیدا میکند که فرزند را با دست خود قربانی نموده و سر ببُرد. ابراهیم نبی که همیشه از ابتلائات الهی سربلند بیرون میآمد، این بار نیز سر تسلیم به امر الهی نهاد و تصمیم به اجرای امر الهی کرد. او ابتدا به فرزند خود درباره خواب گفت؛ اسماعیل نیز امر الهی را لبیک گفت. پس از آن و زمانی که ابراهیم خواست اسماعیل را ذبح نماید به اذن و اراده الهی قوچی بزرگ پدیدار گشت و دستور آمد تا به جای اسماعیل این قوچ قربانی گردد (داستان ذبح حضرت اسماعیل را به صورت کامل می توانید در این لینک بخوانید).
- خواب رسول خدا درباره شجره ملعونه| سوره اسراء- آیه 60
خدای متعال در این آیه میفرماید: (به یاد بیاور) هنگامی را که به تو گفتیم: پروردگار تو به مردم احاطه کامل دارد (از اوضاعشان با خبر است) و ما آن رویایی را که به تو نشان دادیم، تنها برای امتحان مردم بود؛ همچنین درخت نفرین شده (یا همان شجرة ملعونه) را که در قرآن بیان نمودیم. ما آنان را انذار میکنیم ولی به جز طغیان بزرگ، چیزی بر آن اضافه نمیکنند.
این آیه شریفه زمانی بر پیامبر (ص) نازل شد که ایشان در خواب دیدند که میمونهایی از منبرشان بالا میرفتند. پس از این موضوع ناراحت و غمگین شد. پس خدای متعال این آیه را نازل نمود. در این باره گفته شده که این میمونها بنی امیه هستند که حکومت را پس از رسول خدا (ص) به دست میگیرند و از منبر حضرت بالا میروند[3].
منابع:
[1] در مطلب «داستان حضرت یوسف» به آن اشاره شد.
[2] مطابق با آنچه که در تفسیر نمونه آمده است.
[3] محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 503
- تلاوت ترتیل آیه 60 سوره اسراء – شاطری ابوبکر
وَإِذْ قُلْنَا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ ۚ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْنَاكَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ ۚ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا يَزِيدُهُمْ إِلَّا طُغْيَانًا كَبِيرًا
(به یاد آور) زمانی را که به تو گفتیم: «پروردگارت احاطه کامل به مردم دارد؛ (و از وضعشان کاملاً آگاه است.) و ما آن رؤیایی را که به تو نشان دادیم، فقط برای آزمایش مردم بود؛ همچنین شجره ملعونه [= درخت نفرین شده] را که در قرآن ذکر کردهایم. ما آنها را بیم داده (و انذار) میکنیم؛ اما جز طغیان عظیم، چیزی بر آنها نمیافزاید.