تراشیدن ریش، حلق لحیه و یا همان ریش تراشی موضوعی است که در فقه اسلامی درباره آن صحبت شده و در ارتباط با حرام بودن آن یا عدم حرمتش برای مردان اختلاف و بحث است. مسئله تراشیدن ریش در قرن هفتم هجری قمری برای اولین بار به شکل یک موضوع فقهی بیان گردید. در واقع نخستین بار فقیهی از فقهای شیعه به نام «یحیی بن سعید حلی» ریش تراشی را کار شایسته‌ای ندانست و آن را عملی مکروه گفت. پس از این شخص و حدود یک قرن پس از آن در نوشته‌های شیخ شهید یا همان شهید اول عبارتی مشاهده شده است مبنی بر این‌که تراشیدن ریش از نظر شخص او حرام است. بعد از ایشان به عنوان دومین فردی که درباره تراشیدن ریش نظر داده است و در ادامه و با استناد به ادله‌ای (عموم ادله بیان شده دارای اشکال هستند[1]) در قرون دهم و و یازدهم هجری قمری فقهایی نیر ابن جمهور احسایی، میر داماد و شیخ بهایی صراحتا اعلام نمودند که تراشیدن ریش برای مردان حرام است. البته پس از آن‌ها نیز شیخ انصاری، حر عاملی و صاحب جواهر حرمت ریش تراشی را اعلام کردند. امروزه اما و در میان فقهای معاصر کسی نیست که قائل به حرمت این عمل باشد ولی بنا بر احتیاط واجب آن را حرام می‌دانند. از این رو و به سبب این‌که ریش تراشی برای خیلی از افراد مسلمان مهم است به استفتائات و احکام تراشیدن ریش بر اساس نظر و فتوای آیت ا… خامنه‌ای خواهیم پرداخت[2].
استفتائات و احکام تراشیدن ریش
- فک پایین که باقی گذاشتن موهای آن قسمت واجب است کدام است؟ آیا گونه‌ها را نیز شامل است؟
معیار این می‌باشد که از نظر عرف، گذاشتن ریش صدق کرده باشد.
- کوتاهی و بلندی ریش به چه مقدار باید باشد؟
مقدار و حد مشخصی ندارد و معیار آن است که از لحاظ عرف ریش دانسته شود. ناگفته نماند که بلندی ریش نباید بالغ بر یک قبضه دست باشد چرا که کراهت دارد.
- بلند نمودن سیبیل و کوتاه نمودن ریش ممکن است؟
این عمل فی نفسه دارای اشکال نیست.
- برخی از آقایان موی چانه را باقی گذارده و مابقی را می‌تراشند. این عمل دارای چه حکمی است؟
تراشیدن بخشی از ریش حکمی همچون تراشیدن تمام آن دارد.
- ریش تراشی فسق به شمار می‌رود؟
ریش تراشی بنا بر احتیاط واجب حرام می‌باشد و احوط آن است که احکام و آثار فسق بر آن مترتب گردند.
- سبیل تراشیدن چه حکمی دارد؟ می‌توان آن را بلند گذاشت؟
سیل تراشیدن، باقی گذاشتن آن و حتی بلند نمودن آن اشکالی ندارد. البته بلند کردن آن به میزانی که در زمان خوردن و یا آشامیدن غذا و نوشیدنی با آن برخورد نماید، کراهت دارد.
- ریش تراشی با تیغ یا ماشین ریش تراش برای شخص هنرمندی که کارش این عمل را اقتضا می‌کند دارای چه حکمی است؟
اگر که عنوان تراشیدن ریش بر آن صدق نماید بنا بر احتیاط حرام خواهد بود اما اگر که کار هنری نیازی برای جامعه اسلامی به شمار رود، مبادرت به آن در مقدار ضرورت اشکالی ندارد.
- اصلاح موی گونه چه حکمی دارد؟ اصلاح با نخ یا موچین حرام است؟
اصلاح موی گونه حتی اگر که با تراشیدن باشد حرام نمی‌باشد.
- برخی اوقات مشتریانی برای تعمیر ماشین اصلاح مراجعه می‌کنند، با توجه به این موضوع که ریش تراشیدن از لحاظ شرعی حرام می‌باشد، آیا مبادرت به تعمیر جایز است؟
از آن‌جایی که ماشین اصلاح به جز تراشیدن ریش کاربردهای دیگری نیز دارد، پس اقدام به تعمیر آن و اخذ هزینه یا همان دستمزد در مقابل کاری که انجام شده در صورتی که به قصد استفاده از آن برای ریش تراشی نباشد، دارای اشکال نیست.
- آیا مقصود از حرام بودن تراشیدن ریش آن است که موهای صورت کاملا روییده باشند و پس از آن تراشیده شوند و یا شامل موردی که مقداری از موی صورت رشد کرده است هم می‌باشد؟
در کل تراشیدن آن مقدار از موی صورت که به آن ریش اطلاق می‌گردد بنا بر احتیاط حرام می‌باشد اما تراشیدن آن میزان از موی صورت که عنوان ریش برای آن اطلاق نمی‌شود، اشکالی ندارد.
- در صورتی‌که ریش گذاشتن مستلزم اهانت باشد، تراشیدن آن دارای چه حکمی است؟
گذاشتن ریش برای مسلمانی که به دین خود اهمیت می‌دهد موجب سرشکستگی نمی‌باشد و بنا بر احتیاط جایز نیست تراشیده شود جز این‌که گذاشتن ریش ضرر یا حرجی را به دنبال دارد.
منابع:
[1] در صفحات 257 تا 260 جلد یک کتاب «مصباح الفقاهه» از آیت الله خوئی به ادله حرمت تراشیدن ریش اشاره گردیده است.
[2] سوالات برگرفته از اجوبه استفتائات آیت ا.. خامنه‌ای می‌باشند.