عطر و بوی خوش را می‌توان از جمله مهم‌ترین عوامل آراستگی در دین مبین اسلام دانست. سیره عملی رسول اکرم (ص) و امامان معصوم علیهم السلام شاهدی بر این موضوع است. پیامبر خدا (ص) هیچ گاه عطری که به ایشان تعارف می‌شد را رد نمی‌کردند و بیش از خوراک برای عطر و بوی خوش هزینه می‌نمود. حضرت مشکدانی به همراه داشتند؛ هنگامی‌که وضو می‌گرفت با دست تر خود از آن استفاده می‌کرد و آن گاه که از منزل خارج می‌گشت، مردم کوی و برزن از آن عطر و بوی خوش متوجه آمدن ایشان می‌شدند. درباره امام صادق (ع) نیز آمده که ایشان آن‌گونه از عطر و بوی خوش (طیب) استفاده می‌کردند که مکان نمازشان در مسجد از عطر و بویشان مشخص می‌شد. امام رضا علیه السلام نیز گلاب و مشک را برای خوشبو شدن به کار می‌برد. به طور کلی و با بررسی سیره عملی و رفتاری ائمه اطهار علیهم السلام می‌توان به اهتمام ورزیدنشان به استفاده از عطر و بوی خوش پی برد. در ادامه مطلب با هدف روشن ساختن میزان اهمیت این مسئله، عطر در احادیث ائمه (ع) مورد بررسی قرار گرفته و از میان احادیث گوناگون درباره موضوعات مختلف اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی، رفتاری و … برخی از احادیث روایت شده در این رابطه گردآوری شده و به نگارش در آمده‌اند.
عطر در احادیث ائمه اطهار (ع)
پیامبر (ص)
- الطِّيبُ يَشُدُّ القَلبَ[1]
عطر و بوی خوش، موجب تقویت قلب می‌گردد.
- إنّ الرِيحَ الطَّيِّبَةَ تَشُدُّ القَلبَ و تَزِيدُ في الجِماعِ[2]
همانا بوی خوش قلب را تقویت کرده و قوای جنسی را زیاد می‌کند.
- مَن تَطَيَّبَ للّه ِِ جاءَ يَومَ القِيامَةِ و رِيحُهُ أطيَبُ مِنَ المِسكِ، و مَن تَطَيَّبَ لِغَيرِ اللّه ِ جاءَ يَومَ القِيامَةِ و رِيحُهُ أنتَنُ مِن الجِيفَةِ[3]
هر آن‌کس که خود را برای خداوند متعال خوشبو نماید، در روز جزا بوی او خوش‌تر از مشک است و هر که برای غیر خدا خویشتن را خوشبو سازد در روز قیامت بوی او گندتر از مردار می‌باشد.
- إِنَّ خيارَ عِبادِ اللّه الموفونَ المُطَيِّبونَ[4]
همانا برترین بندگان الهی کسانی هستند که وفای به عهد می‌کنند و بوی خوش (عطر) استفاده می‌کنند.
- صَلاةُ مُتَطَيِّبٍ أَفضَلُ مِن سَبعينَ صَلاةً بِغَيرِ طيبٍ[5]
یک نماز با عطر برتر از هفتاد نماز بدون عطر و بوی خوش است.
- ثَلاثٌ حَقٌّ عَلى كُلِّ مُسلِمٍ: اَلغُسلُ يَومَ الجُمُعَةِ و َالسِّواكُ وَ الطّيبُ[6]
سه چیز بر هر مسلمانی لازم است: غسل روز جمعه، مسواک نمودن و به کار بردن عطر و بوی خوش
- فى أَحكامِ النِّساءِ ـ لايَجوزُ لَها أَن تَتَطَيَّبَ إِذا خَرَجَت مِن بَيتِها[7]
در احکام بانوان آمده است-جایز نمی‌باشد که زن با بوی خوش از خانه خویش خارج شود.
امام علی (ع)
- إنّ النبيَّ كانَ لا يَرُدُّ الطِّيبَ و الحَلْواءَ[8]
همانا پیغمبر (ص) عطر و شیرینی را (که به ایشان تعارف می‌نمودند) رد نمی‌کردند.
- الطِّيبُ نُشْرَةٌ[9]
بوی خوش (عطر)، (موجب) شادمانی است.
امام محمد باقر (ع)
- جاءَتِ امرَأَةٌ إِلى رَسولِ اللّه صلى الله عليه و آله فَقالَت: يا رَسولَ اللّهما حَقُّ الزَّوجِ عَلَى المَرأَةِ؟ قالَ: … وَ عَلَيها أَن تَطَيَّبَ بِأَطيَبِ طيبِها[10]
زنی به نزد رسول خدا (ص) آمد و عرض نمود: ای پیامبر خدا (ص)! حق مرد بر زن چیست؟ ایشان فرمودند: … و این‌که خویشتن را برایش بیاراید و با بهترین عطرها خوشبو نماید.
امام صادق (ع)
- اُتِيَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام بِدُهنٍ و قد كانَ ادَّهَنَ، فَادَّهَنَ، فقالَ : إنّا لا نَرُدُّ الطِّيبَ[11]
به امیر مومنان (ع) روغنی خوش بو (معطر) تعارف شد، آن حضرت اگر چه تدهین کرده بودند، باز هم تدهین (روغن زدن) نموده و فرمودند: ما عطر (بوی خوش) را رد نمی‌کنیم.
- مَن تَطَيَّبَ أوَّلَ النهارِ لَم يَزَلْ عَقلُهُ مَعهُ إلى اللَّيلِ[12]
هر که در ابتدای روز به خود عطر بزند تا شب هنگام عقلش با او خواهد بود.
- مَن تَطَيَّبَ بِطِيبٍ أوَّلَ النهارِ و هُو صائمٌ لَم يَفقِدْ عَقلَهُ[13]
هر آن‌کس که در ابتدای روز در حالی که روزه است به خود عطر بزند (خوش بو شود)، عقلش را از دست نمی‌دهد (زایل نمی‌گردد)
- العِطرُ مِن سُنَنِ المُرسَلِينَ[14]
عطر (زدن) از سنن پیامبران است.
- قالَ عُثمانُ بنُ مَظعونٍ لرسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : قد أرَدتُ أن أدَعَ الطِّيبَ و أشياءَ ذَكَرَها ، فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : لا تَدَعِ الطِّيبَ، فإنَّ الملائكةَ تَستَنشِقُ ريحَ الطِّيبِ مِن المؤمنِ، فلا تَدَعِ الطِّيبَ في كُلِّ جُمُعَةٍ[15]
حضرت فرمودند: شخصی به نام عثمان بن مظعون به پیامبر خدا (ص) عرض نمود: قصد دارم استفاده از عطر و چند چیز دیگر را (آن‌ها را نام برد) کنار بگذارم. رسول خدا (ص) فرمودند: عطر را کنار مگذار چرا که ملائکه بوی خوش مومن را استشمام می‌کنند؛ پس، (حداقل) در روزهای جمعه از عطر استفاده کن.
- كانَ إذا صامَ تَطَيَّبَ بالطِّيبِ و يقولُ ـ : الطِّيبُ تُحفَةُ الصائمِ[16]
امام جعفر صادق علیه السلام هر گاه که روزه داشت و به خویشتن عطر می‌زد، می‌فرمود: بوی نیک تحفه روزه‌دار می‌باشد.
- كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يُنفِقُ في الطِّيبِ أكثَرَ مِمّا يُنفِقُ في الطَّعامِ[17]
پیامبر خدا (ص) برای عطر (بوی خوش) بیش از آن‌چه که برای خوراک خرج می‌کرد، خرج می‌نمود.
امام کاظم (ع)
- لا يَنبَغِي للرَّجُلِ أن يَدَعَ الطِّيبَ في كُلِّ يَومٍ، فإن لَم يَقدِرْ علَيهِ فَيَومٌ و يَومٌ لا، فإن لَم يَقدِرْ ففي كُلِّ جُمُعَةٍ و لا يَدَعْ[18].
سزاوار است که مرد روزانه از عطر استفاده کند؛ اگر که هر روز نتوانست، یک روز در میان عطر استفاده کند و اگر که آن نیز برایش ممکن نبود، جمعه‌ها (عطر زدن در روز جمعه) را ترک ننماید
امام رضا (ع)
- الطِّيبُ مِن أخلاقِ الأنبياءِ[19]
به کار بردن بوی خوش، عطر زدن از اخلاق پیامبران است.
منابع:
[1] الكافي : 6/510/6
[2] همان: 3/510/6
[3] المصنّف لعبد الرزّاق : 4/319/7933
[4] نهج الفصاحه ص 326 ، ح850
[5] كافى(ط-الاسلامیه) ج6، ص511، ح7
[6] نهج الفصاحه ص 414 ، ح1256
[7] بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 100، ص255، ح
[8] الكافي : 6/513/4
[9] نهج البلاغه، ح 400
[10] كافى(ط-الاسلامیه) ج5، ص508، ح7
[11] الکافی: 2/512/6
[12] همان: 7/510/6
[13] كتاب من لا يحضره الفقيه : 2/86/1804
[14] الکافی: 2/510/6
[15] الكافي : 6/511/14
[16] الكافي : 4/113/3
[17] الكافي : 6/512/18
[18] الکافی: 4/510/6- در جایی دیگر این حدیث به نام امام رضا علیه السلام آمده است.
[19] الکافی: 1/510/6