صیحه آسمانی از حتمی‌ترین نشانه‌های ظهور امام مهدی (عج) است. این ندا را بشارت دهنده به ظهور می‌شناسند و برای آن نام‌هایی چون فزعه، صوت، ندا و صیحه را گفته‌اند (البته این احتمال نیز وجود دارد که هر یک جداگانه نشانه‌ای باشد). این ندا از آسمان شنیده می‌شود و منادی آن جبرئیل امین است. درباره صیحه آسمانی روایت‌های متعددی آمده است که در آن‌ها ویژگی این رخداد، زمان و محتوای آن گفته شده است. همچنین درباره چگونگی وقوع آن نیز صحبت شده است؛ برخی وقوع آن را معجزه وار می‌دانند برخی دیگر آن را رویدادی طبیعی که با کمک تکنولوژی‌های روز اتفاق می‌افتد معرفی کرده‌اند. از این رو بر آن شدیم تا در این مطلب با استناد به این روایت‌ها به معرفی کلی صیحه آسمانی به عنوان یکی از پنج نشانه حتمی ظهور بپردازیم.
ویژگی‌های صیحه آسمانی
صیحه آسمانی به عنوان یکی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی (عج) دارای ویژگی‌هایی است. این ندا را تمامی انسان‌های جهان می‌شنوند و می‌فهمند؛ به این معنا که هر یک از انسان‌ها آن را به زبان خود می‌شنود. ندای آسمانی همانگونه که از نام آن پیدا است، از آسمان به گوش می‌رسد. این صیحه انسان‌هایی را که خواب هستند بیدار نموده و تمامی مردمان را به وحشت می‌اندازد. از دور و نزدیک یکنواخت و به یک شکل نه خیلی آرام برای افرادی که از مکان صیحه دور هستند و نه گوش خراش برای مردمانی که نزدیک هستند، شنیده می‌شود. ندای آسمانی برای اهل ایمان رحمت و برای آن‌ها که کفر ورزیده‌اند به مثابه عذاب است. گفته شده پس از این رخداد نام حضرت مهدی (عج) بر زبان‌ها جاری می‌گردد.
محتوای ندای آسمانی
چندین روایت درباره محتوا و مفاد صیحه آمده است. این ندا توسط جبرئیل سر داده می‌شود و بر اساس احادیث و روایات یکی از عبارت‌های زیر است.
- از پیامبر اکرم (ص) روایت شده که فرمودند: در زمان خروج قائم منادی آسمان ندا می‌دهد: هان ای مردم! خدای متعال مهلت افراد ستمگر را پایان بخشید و بهترین امت محمد (ص) را به رهبری و سرپرستی شما انتخاب کرد، خود را در مکه به او برسانید[1].
- در روایت‌هایی نیز آمده است که آیه 81سوره مبارکه اسراء از منادی شنیده می‌شود. در حقیقت این چنین گفته خواهد شد: «جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا»[2].
- همچنین در بحارالانوار مرحوم مجلسی در برخی از روایات مرتبط آمده است که ندا عبارت «الحق فی علی و شیعة» است[3]. در روایتی از امام محمد باقر (ع) آمده است: ندا دهنده آسمانی صبح هنگام ندا می‌دهد: ای مردم! بدانید که حق با علی و شیعیان او می‌باشد. شیطان که نفرین خداوند بر او باد، در انتهای همان روز ندا می‌دهد: حق با سفیانی و طرفداران اوست[4]
- در برخی از روایات که شیخ صدوق در کتاب کمال الدین و تمام النعمه آورده است، بیان شده که منادی به نام امام مهدی (عج) و نام پدرش ندا خواهد داد.
زمان وقوع ندای آسمانی
درباره زمان وقوع صیحه آسمانی روایت‌های متعدد و مختلفی وجود دارد. در برخی از روایت‌ها ندای آسمانی پیش از ظهور شنیده می‌شود؛ در بعضی دیگر زمان آن بعد از ظهور و قبل از قیام امام (عج) گفته شده است و در برخی روایت‌ها هم زمان با ظهور بیان شده است. همچنین علاوه بر دوره‌ای که این ندا در آن شنیده می‌شود، درباره روز و ماه آن نیز اختلاف وجود دارد. گفته شده که این واقعه در ماه رمضان، رجب یا محرم (روز عاشورا) اتفاق می‌افتد.
در الغیبة شیخ طوسی و بحارالانوار مرحوم مجلسی آمده است که صیحه آسمانی زمانی اتفاق خواهد افتاد که اختلاف شدیدی در شرق و غرب مشاهده می‌شود و به جهت خوفی که از این اختلاف و فتنه‌ها به مردم وارد می‌شود، مردم روزگار سختی را خواهند گذراند، به گونه‌ای که تعداد زیادی از زنان و مردان مومن از این‌که فرجی اتفاق خواهد افتاد نا امید گردیده و به شک و شبهه دچار می‌شوند.
چگونگی صیحه آسمانی
در کتاب تاریخ الغیبه الکبری از سید محمد صدر آمده است که صیحه آسمانی به صورتی معجزه آسا اتفاق می‌افتد. به گفته برخی از پژوهشگران حوزه مهدویت نیز این رخداد به صورت طبیعی محقق نمی‌گردد. البته در مقابل این نظر افرادی نیز بیان داشته‌اند که وقوع این امر حتمی از امور ظهور حضرت حجت با استفاده از تکنولوژی‌های نوین و به شکلی طبیعی کاملا ممکن است و الزاما این رخداد به شکل معجزه نیست[5]
- آیه 81 سوره مبارکه اسراء_ مشاری العفاصی
وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ ۚ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا
و بگو: «حق آمد، و باطل نابود شد؛ یقیناً باطل نابود شدنی است!»
منابع:
[1] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج52، ص 304
[2] الزام الناصب فی اثبات الحجه الغائب، ج2، ص164
[3] بجارالانوار، ج52، ص289
[4] الغیبة شیخ طوسی، ص266-267
[5] بررسی نشانه‌های ظهور- اسماعیلی،1388 ش، ص260 تا 261