غاشیه هشتاد و هشتمین سوره قرآن کریم بر اساس ترتیب کنونی سوره‌ها و یکی از سوره‌های مکی قرآن با 26 آیه کوتاه است. این سوره در جزء سی قرار دارد و خداوند در آن به سه موضوع مهم معاد، توحید و نبوت پرداخته است. نام این سوره برگرفته از آیه نخست آن است و به عنوان یکی از نام‌های روز قیامت شناخته می‌شود. در این مطلب و در راستای درک مفاهیم قرآن، این راهنما و کتاب زندگی بر آن شدیم تا به تفسیر سوره غاشیه بپردازیم.
نکته: تفسیر نگاشته شده در این نوشتار برگرفته از تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیر ازی است.
آیه‌هایی از سوره غاشیه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْغَاشِيَةِ ﴿۱﴾
وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ ﴿۲﴾
عَامِلَةٌ نَاصِبَةٌ ﴿۳﴾
تَصْلَى نَارًا حَامِيَةً ﴿۴﴾
تُسْقَى مِنْ عَيْنٍ آنِيَةٍ ﴿۵﴾
تفسیر آیه هایی از سوره غاشیه
در ابتدای سوره نام دیگری از قیامت آمده است که آن «غاشیه» است. خداوند در نخستین آیه می‌فرماید: آیا داستان و حدیث غاشیه به تو رسیده است؟! (بر تو حکایت گشته است؟)
ماده واژه «غاشیه» کلمه «غشاوة» است که به معنای پوشاندن می‌باشد. گزینش این نام برای روز جزاء بدین سبب است که رخدادهای هولناک آن روز همه را احاطه کرده و می‌پوشاند.
برخی نیز بیان کرده‌اند که این نام به این دلیل انتخاب شده که خلق، اولین و آخرین در آن هنگام برای حسابرسی جمع می‌گردند و نیز بیان شده که مقصود آتشی می‌باشد که رخسار افراد کافر و مجرم را می‌پوشاند. اما تفسیر نخست برای این واژه مناسب‌تر است.
ظاهر آیه نخست نشان دهنده این است که مخاطب این آیه شریفه شخص پیامبر (ص) است و بیان آن به شکل استفهام انکاری از شخص رسول خدا (ص) در واقع برای نمایان ساختن بزرگی و مهم بودن روز قیامت است.
اگر چه برخی این احتمال را داده‌اند که مخاطب آیه نخست هر یک از انسان‌ها می‌تواند باشد اما این معنا دور به نظر می‌آید.
خداوند سپس از حال مجرمان و گناهکاران سخن به میان آورده و در آیه دوم می‌فرماید: در آن روز، چهره‌هایی زبون و خاشع یا شرمسار هستند.
ذلت و زبونی از کیفر و عذاب الهی در روز قیامت سر تا سر وجود افراد مجرم را می‌گیرد و از آن‌جا که حالت‌های روحی آدمی پیش از همه در رخسار او منعکس می‌گردد (رنگ رخساره خبر می‌دهد از سِر درون) این آیه اشاره به ترس، وحشت و شرمساری است که تمامی چهره را می‌پوشاند.
البته برخی مفسران بیان داشتند که واژه «وجوه» در این آیه به بزرگان و سردمداران کفر اشاره دارد که زبونی ژرفی در آن‌ها هویدا است. اما خب معنای اولی که گفته شد مناسب‌تر است.
خداوند متعال در ادامه می‌فرماید: آنان که همواره عمل نموده و خسته گشته‌اند (نتیجه‌ای نگرفتند).
در حقیقت این افراد به مشقت افتاده و با آن‌که در دنیا کوشش بسیاری کرده‌اند اما سودی جز خستگی برای آن‌ها نداشته است. ان‌ها نه کردار پذیرفته شده‌ای در نزد خداوند دارند و نه از آن همه ثروتی که جمع کرده‌اند قادرند چیزی را به همراه داشته باشند و نه نامی نیک از خویشتن در دنیا به یادگار گذاشته‌اند و نه فرزندی صالح از آن‌ها باقی مانده است. آن‌ها افراد زحمتکش، سختی کشیده و بینوا هستند و آیه سوم جمله‌ای است حق درباره آنان.
بعضی مفسران درباره این آیه گفته‌اند: مقصود این است که در این دنیا عمل می‌کنند ولی در جهان آخرت مشقت و سختی می‌کشند. و برخی بیان داشتند: افراد مجرم در دوزخ مجبور به انجام اعمال سخت و مشقت بار می‌شود تا عذاب و کیفر زیادتری ببینند.
ولی از بین سه تفسیر، تفسیر نخست درست‌تر به نظر می‌آید.
سپس خداوند می‌فرماید: و به آتش سوزان در خواهند آمد (به آتش جهنم وارد می‌شوند).
واژه «تصلی» از «صلی» بر وزن کلمه «نفی» آمده و در معنای وارد شدن به آتش و ماندن در آن و سوختن با آن می‌باشد.
اما مجازات و کیفر این افراد بدین جا خاتمه نمی‌یابد بلکه آن هنگام که به جهت حراراتی که از آتش خارج می‌شود، تشنگی بر آنان غلبه می‌کند از چشمه‌ای فوق العاده داغ و سوزان به آن‌ها آب می‌نوشانند و این موضوع در آیه پنجم ذکر شده است آن‌جا که خداوند می‌فرماید: و از چشمه‌ای سوزان به آن‌ها می‌نوشانند.
واژه «آنیة» در آیه پنجم مونث کلمه «آنی» است که از ماده «انی» بر وزن «حلی» می‌باشد و به معنای تاخیر انداختن است و برای بیان رسیدن زمان و هنگامه چیزی است و در این آیه در معنای آب داغ و سوزانی است که گرما و حرارت آن به بالاترین درجه رسیده است. در آیه 29 سوره مبارکه کهف درباره آبی که مجرمان می‌نوشند، آمده است: و اگر که تقاضای آب برای نوشیدن کنند، آبی برای آنان آورده می‌شود همچون فلزی گداخته که رخسارهایشان را بریان نماید، چه بد نوشیدنی و چه بد جایگاهی (دوزخ) است.
- تلاوت سوره غاشیه- احمد سعود