چندی پیش و در جشنواره فیلم فجر 1400 خانم نوشین معراجی نویسنده فیلم «نمور» اظهاراتی را بیان نمود که با تعالیم اسلامی تضاد داشتند و همین اظهارات واکنش‌های بسیاری را در پی داشت که منجر به بیان توضیحات بیش‌تر از جانب ایشان و عذرخواهی از عموم مردم گردید. از این رو در این مطلب بر آن شدیم تا با بیان آنچه که در جشنواره رخ داد، با ادله‌ای قرآنی به نفی کلام ایشان بپردازیم. در نشست خبری فیلم «نمور» شخصی از انجمن منتقدان از خانم معراجی پرسیدند که با توجه به حلال زاده نبودن یکی از شخصیت‌های داستان چرا این اثر به مقام مادر تقدیم شده است که نوشین معراجی در پاسخ، صرف داشتن رابطه عاطفی میان دو نفر را برای حلال زادگی فرزند کافی دانست[1] . این نوع بیان در واقع درست دانستن ازدواج سفید است. به همین دلیل واکنش اقشار مختلف را در پی داشت چرا که نهی ازدواج سفید در قرآن آمده است. شاید بسیاری از افراد گمان کنند که ازدواج سفید پدیده‌ای نوظهور است. اما این چنین نیست و در زمان پیامبر نیز این موضوع وجود داشت به همین دلیل خداوند متعال به نهی و نفی آن در آیه‌های مختلف پرداخته است. در حقیقت دین مبین اسلام در صورتی رابطه‌ای را میان زن و مرد صحیح می‌داند که آن رابطه از طریق درست و حلال شکل گرفته باشد و رابطه‌ای را که از راه نادرست نظیر دوستی و ازدواج سفید به وجود می‌آید را غلط و غیر شرعی بیان نموده است.
در آیه 5 سوره مائده و 25 سوره نساء خداوند به این موضوع اشاره کرده و به نهی کردن و نفی آن پرداخته است. در ادامه به بررسی تفسیری این دو آیه در ارتباط با ازدواج سفید و دوستی می‌پردازیم.
نهی ازدواج سفید در آیات 5 سوره مائده و 25 سوره نساء
در آیه 5 سوره مائده آمده است: امروز چیزهای پاکیزه برایتان حلال شده، و (همچنین) غذای اهل کتاب، برایتان حلال است و طعام و غذای شما برای آنان حلال گردیده است و همچنین زنان عفیف و پاکدامن از مسلمانان و زنان عفیف از اهل کتاب حلال هستند، زمانی‌که مِهر آنان را بپردازید و عفیف باشید، نه زناکار و نه دوست پنهانی و نامشروع گیرید و آن‌کس که انکار نماید آنچه را که می‌بایست بدان ایمان آورد، کردار او تباه شده و در سرای دیگر از زیانکاران است.
در آیه 25 سوره نساء نیز که درباره ارتباط و ازدواج آمده است خداوند متعال از شرایط همسر گرفتن به زناکار نبودن و دوستی پنهان نامشروع نداشتن اشاره فرموده است.
در واقع در آیه 5 سوره مائده عبارت «غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَ لَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ» و در آیه 25 سوره نساء عبارت «غَیْرَ مُسَافِحَاتٍ وَ لَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ» ذکر شده است که هر دو به یک معنا می‌باشند، زناکار نبودن و دوستی پنهان نداشتن.
مسافحین و مسافحات جمع واژه مسافح به معنای زناکار است که از سفاح یا همان زنا گرفته شده‌اند. زنا در اسلام و احکام اسلامی عملی حرام است که برای آن نیز بنابر شرایط و اثبات مجازاتی در نظر گرفته شده است. زنا به آمیزش جنسی گفته می‌شود که در آن آلت تناسلی مرد به اندازه ختنه گاه در واژن یا مقعد زن فرو رود بدون آن‌که عقدی شرعی میان آن دو خوانده شده باشد. در قرآن کریم درباره زنا، حرمت و نفی آن آیات متعددی آمده است و در روایت‌ها و احادیث نیز به آن و آثار سوئی که این عمل دارد اشاره شده است.
واژه «أَخْدَانٍ» جمع «خدن» است و به معنای دوستان می باشد و در قرآن کریم به دوستی گرفتن زن یا مرد و ارتباط نامشروع و پنهانی آن دو اشاره دارد که خداوند آن را نهی کرده است. در واقع مسافحات و متخدات اخدان اگر چه مترادف هم نیستند اما دو عمل و کرداری هستند که از نظر قرآن کریم یکسان می‌باشند. در تفسیر منهج الصادقین این چنین بیان شده که تفاوت این دو (مسافحات و متخذات اخدان) خصوص و عموم است یعنی زناکاری در سِر و جهر است اما اتخاذ اخدان پنهانی و در سِر اتفاق می‌افتد. از ابن عباس نقل شده است که در دوره جاهلیت برخی از مردم زنا به شکل آشکار را حرام می‌دانستند اما ارتباط پنهانی و دوستی با جنس مخالف را جایز و حلال می‌دانستند و خداوند متعال برای نامشروع و حرام گفتن هر دو نوع این‌چنین از دو تعبیر استفاده کرده است.
گفته شده که مفسران و اهل لغت در تعریفی که برای «اتخاذ اخدان» دارند بر واژه «زنا» تاکید دارند چرا که دیر یا زود ارتباط پنهانی با نامحرم و دوستی با او به ارتباط جنسی ختم می‌گردد[2] .
و اما ازدواج سفید بر اساس تعریفی که از آن وجود دارد ازدواج و ارتباطی است عاطفی و جنسی میان زن و مرد بدون آن‌که به شکل شرعی یا قانونی به ثبت رسیده باشد و تعهدات اقتصادی یا اجتماعی به یکدیگر داشته باشند.
با تطبیق تعریف ازدواج سفید با آنچه که درباره «مسافح» و «اخدان» بیان گردید. می‌توان این دو را یکی دانست که در قرآن به شدت مذموم و نهی شده است.
ناگفته نماند که هیچ یک از احکام ازدواج شرعی و قانونی نظیر نفقه زن، نفقه فرزند و ارث بر این ازدواج ترتیب اثر داده نخواهند شد.
منابع:
[1] البته این نویسنده در اظهارات تکمیلی خود بیان کرده که منظورشان این نبوده است.
[2] در آیات الاحکام جرجانی و تفسیر تبیین القرآن از حسینی شیرازی این نوع تعریف دیده می‌شود.
- تلاوت آیه 5 سوره مائده-محمد حسین سعیدیان
الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ ۖ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ ۖ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ ۗ وَمَنْ يَكْفُرْ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ
امروز چیزهای پاکیزه برای شما حلال شده؛ و (همچنین) طعام اهل کتاب، برای شما حلال است؛ و طعام شما برای آنها حلال؛ و (نیز) زنان پاکدامن از مسلمانان، و زنان پاکدامن از اهل کتاب، حلالند؛ هنگامی که مهر آنها را بپردازید و پاکدامن باشید؛ نه زناکار، و نه دوست پنهانی و نامشروع گیرید. و کسی که انکار کند آنچه را باید به آن ایمان بیاورد، اعمال او تباه می‌گردد؛ و در سرای دیگر، از زیانکاران خواهد بود.