خضر علیه السلام را از اولیای الهی و یکی از انبیاء (درباره پیامبری او اختلاف است) گفتهاند که نام او آشکارا و به صراحت در قرآن کریم ذکر نشده است اما طبق بعضی از احادیث و روایتهای موجود او همان عالِم و اندیشمندی است که در «داستان خضر نبی و حضرت موسی علیه السلام» در آیههای 60 تا 82 سوره کهف از آن یاد شده است. بر اساس این بخش از سرگذشت پیامبر اولو العزم الهی موسی علیه السلام، او طی رخدادی و بر اساس خواست و مشیت الهی با شخصی که دارای علم لدنی بود، همسفر میگردد. آن شخص اندیشمند که گفته شده خضر نبی است، به کارهایی شگفت نظیر سوراخ کردن کِشتی و کشتن بچهای بی گناه دست میزد که اعتراض موسی (ع) را در پی داشت. او نیز برای هر اعتراضی تاویل کار را که از سوی خداوند به او تعلیم داده شده بود، برایش بازگو میکرد. خضر (ع) بر اساس روایتها همانند عیسی علیه السلام زنده است. او در حال حاضر و طبق روایتی همراه و مونس حضرت مهدی (عج) میباشد. در این مطلب بر آن شدیم تا سخن و وصایای خضر پیامبر به حضرت موسی (ع) را گردآوری و برای بهرهمندی شما به نگارش در آوریم.
سخن و وصایای خضر پیامبر به حضرت موسی (ع)
- لا تكونَنَّ مِكثارا بالنُطقِ مِهذارا، فإنّ كَثرَةَ النُّطقِ تَشينُ العُلَماءَ، و تُبدي مَساويَ السُّخَفاءِ [1]
هیچگاه پُر گو و یاوه گو نباش، چرا که پُرگویی، عالمان را لکه دار مینماید و بدیهای افراد سخیف و سبُک مغز را نمایان میسازد.
- يَابنَ عِمرانَ، لا تُعَيِّرَنَّ أحَدا بِخَطيئَةٍ، وَ ابكِ عَلى خَطيئَتِكَ [2]
ای پسر عمران! هیچ کس را به خطایی که مرتکب شده است، سرزنش مکن و بر خطا و گناه خود گریه کن.
- يا موسى، تَفَرَّغْ لِلعِلمِ إن كُنتَ تُريدُهُ، فإنَّ العِلمَ لِمَن تَفَرَّغَ [3]
ای موسی! اگر که عِلم میخواهی، خویشتن را وقف یادگیری آن نما (وقت خود را برای آن آزاد کن)، چرا که علم و دانش از برای کسی است که وقت و زمان خویش را برای آن آزاد سازد و تمامی وقت خویش را صرف یادگیری آن نماید.
- إلْزَمْ مالا يَضُرُّكَ مَعَهُ شَئٌ كَما لا يَنفَعُكَ مِن غَيرِهِ شَئٌ، وَ إيّاكَ وَ اللِّجاجَةَ وَ المَشْىَ إلى غَيرِ حاجَةٍ وَ الضِّحْكَ فى غَيرِ تَعَجُّبٍ [4]
به چیزی تمسک نما که با وجودش، هیچ چیزی به تو زیان نرساند، همانگونه که بدون آن، هیچ چیز به تو سودی نمیبخشد. از خیره سری و لجاجت بر حذر باش و از رفتن به دنبال چیزی که به آن نیازمند نیستی دوری نما و بی جهت و بدون تعجب، خنده مکن.
- إنَّ أحَبَّ الأُمُورِ إلَى اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ ثَلاثَةٌ: ألقَصْدُ فِى الجِدَةِ، وَ العَفوُ فِى المَقدِرَةِ وَ الرِّفقُ بِعِبادِ اللّه ِ، وَ ما رَفَقَ أحَدٌ بِأحَدٍ فِى الدُّنيا إلاّ رَفَقَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ يَومَ القِيامَةِ؛ وَ رَأسُ الحِكمَةِ مَخافَهُ اللّه ِ تَبارَكَ و َتَعالى [5]
همانا دوستداشتنیترین امور در نزد خداوند سه چیز است: میانه روی در زمان رفاه و آسایش، گذشت در زمان قدرت و مدارا نمودن با بندههای خدا. هیچ شخصی در جهان با فردی مدارا نمینماید جز آنکه خداوند عز و جل در روز قیامت با او مدارا میکند و خوف از خداوند تبارک و تعالی اساس و راس حکمت است.
- تَعَلَّمْ ما تَعَلَّمُ لِتَعمَلَ بِهِ، و لا تَعَلَّمْهُ لِتُحَدِّثَ بِهِ، فيَكونَ عَلَيكَ بُورُهُ، و يَكونَ عَلى غَيرِكَ نُورُهُ [6]
آنچه را که یاد میگیری برای عمل نمودن به آن بیاموز و برای بازگو نمودن آن را یاد نگیر! که در این صورت هلاکت آن، از آن تو میباشد و روشنایی آن برای دیگری.
- أشعِرْ قَلبَكَ التَّقوى تَنَلِ العِلمَ [7]
بر قلب خویش جامه تقوا بپوشان تا به عِلم دست پیدا کنی.
منابع:
[1] کنزالعمال:44176
[2] قصص الأنبياء : 157/171
[3] كنز العمّال : 44176
[4] ميزان الحكمه به نقل از قصص الانبياء، ص157 ح 171
[5] ميزان الحكمه به نقل از قصص الانبياء، ص157 ح 171
[6] منية المريد : 141
[7] كنز العمّال : 44176