توسل واسطه کردن انسان یا چیزی نزد حق تعالی برای نزدیکی بیش‌تر به او و بر آورده شدن حاجت به ید قدرتش را گویند. توسل با شفاعت رابطه نزدیکی دارد و به عنوان یکی از از آموزه‌های اعتقادی شیعیان و جمع کثیری از مسلمانان شناخته می‌شود. در حقیقت آن گروه از مسلمانان (به ویژه شیعیان) که توسل را پذیرفته و قبول دارند، آن را برخاسته از امر و دستور الهی در قرآن کریم و احادیث نقل شده از ائمه اطهار علیهم السلام می‌دانند. در آیه‌های 35 سوره مائده، 64 سوره نساء، 97 سوره یوسف، 103 آل عمران و 114 سوره توبه می‌توان نمود و نشانه‌هایی از توسل را مشاهده کرد. در این مطلب بر آن شدیم تا احادیثی که از ائمه اطهار علیهم السلام درباره توسل آمده‌اند را برای بهره‌مندی شما دوستان گردآوری کرده و به نگارش در آوریم.
توسل در کلام ائمه اطهار علیهم السلام
پیامبر اکرم (ص)
- الوسيلَةُ دَرجَةٌ عندَ اللهِ ليسَ فَوقَها دَرجَةٌ.[1]
وسیله درجه‌ای است در نزد خداوند متعال که بالاتر از آن درجه‌ای نیست
- یا آدم! هولاء صفوتی…فاذا کان لک لی حاجه فبه ولاء توسل: فقال النبی: نحن سفینة النجاة من تعلق بها نجا و من حاد عنها هلک، فمن کان له إلی الله حاجة فلیسألنا أهل البیت[2]
ابو هریره نقل می‌کند که رسول خدا (ص) در ارتباط با حضرت آدم علیه السلام و توسل او این‌گونه فرمودند: خدای متعال به آدم خطاب نمود: ای آدم (اهل بیت رسول خدا (ص)) برگزیدگان من می‌باشند … هر زمان حاجتی داشتی این‌ها را واسطه نما. رسول خدا (ص) فرمودند: ما کشتی نجات هستیم، هر آن‌کس که سوار این کِشتی گردد، نجات می‌یابد و هر آن‌کس که سرپیچی نمود، هلاک گردد، هر آن‌کس که حاجتی از حق تعالی دارد، می‌بایست ما اهل بیت را واسطه نماید.
- شَفاعتی لأمتّی مَن أحبَّ أَهل بیتی[3]
شفاعت من شامل آن فرد از امتم می‌شود که اهل بیت من را دوست داشته باشد.
- اللهم إنی اسألک و اتوجه بنبیک محمد نبی الرحمه یا محمد إنی توجهت بک الی ربی فی حاجتی لتقضی لی. اللهم شفعه فی[4]
خداوندا از تو می‌خواهم که به وسیله رسول تو محمد (ص) نبی رحمت به تو متوجه گردم. ای محمد به وسیله تو به خدای خود متوجه می‌شوم تا خداوند حاجت من را برآورده سازد. پروردگارا شفاعتش را درباره‌ام قبول کن …
- مَن سَرَّهُ أن یستَجیبَ اللّه لَهُ عِندَ الشَّدائِدِ وَ الکربِ فَلیکثِرِ الدُّعاءَ فِی الرَّخاءِ[5]
هر آن‌کس که دوست دارد خداوند متعال در زمان سختی‌ها و گرفتاری دعای او را اجابت نماید در زمان آسایش و راحتی، بسیار دعا نماید.
امام علی (ع)
- فی ذیلِ هذهِ الایة وابْتَغوا الیهِ الوَسیلةَ. أنا وسیلَتُه[6]
امام علی علیه السلام در ذیل آیه 35 سوره مائده که حق تعالی می‌فرماید: و برای تقرب به او وسیله جوئید، فرمودند: من وسیله تقرب به خداوند متعال هستم.
- اِنَّ أفضَلَ ما توسَّلَ بِهِ المُتَوَسَّلونَ إلی اللهِ سبحانَهُ: الایمانُ بِهِ و برسولهِ و الجهادُ فی سبیلهِ ….[7]
همانا برترین چیزی که توسل کنندگان به آن برای تقرب به خداوند سبحان توسل می‌کنند عبارتند از: ایمان به او و رسول او و جهاد در راه او …
حضرت فاطمه (س)
- نَحْنُ وَسیلَتُهُ في خَلْقِهِ وَ نَحْنُ خاصَّتُهُ وَ مَحَلُّ قُدسِهِ[8]
ما واسطه حق تعالی در میان آفریده‌های او و ما برگزیدگان خداوند و جایگاه قدس او هستیم.
- أحمَدو ا اللهَ الذّی لعظَمَتِهِ و نورِهِ یَبْتَغی مَن فی السَّمواتِ و الأرض إلیهِ الوسیلةُ و نَحنُ وسیلَتُه فی خَلقِهِ[9]
حمد خداوند را به جای آورید که عظمت و نور او ایجاب می‌نماید که هر آنچه که در آسمانها و زمین است (برای تقرب به او) وسیله جوبند و ما وسیله او در بین آفریده‌هایش هستیم.
امام محمد باقر (ع)
- مَنْ دَعَا اللهَ بِنا أفْلَحَ، وَ مَنْ دَعاهُ بِغَيْرِنا هَلَكَ وَ اسْتَهْلَكَ[10]
هر آن‌کس که خداوند را به وسیله ما دعا نموده و بخواند، رستگار شد و آن کس که غیر ما را وسیله دعا قرار دهد نا امید و هلاک گردید.
- آلُ محمّدٍ ـ صلي الله عليه و آله ـ هُم حَبلُ اللهِ الذّي أمرَ بالاعتِصامِ به فَقالَ: و اعتَصِمُوا بحبلِ الله جميعاّ و لاتَفرَّقُوا.[11]
آل محمد (اهل بیت)- درود خداوند بر او و خاندانش باد- همان ریسمان الهی هستند که خداوند متعال تمسک جستن به آن را امر نمود و فرمود: و جملگی به ریسمان الهی چنگ زنید و متفرق نشوید.
- لا تسألوهُم الحوائج فتَكوُنوا لَهُمُ الوَسيلةَ الي رسولِ اللهِ ـ صلي الله عليه و آله ـ في القيامَةِ[12]
(شما شیعیان) از دیگر افراد (غیر شیعه) حاجت طلب نکنید تا در روز قیامت وسیله عرض حاجتشان به رسول الله نشوید.
امام صادق (ع)
- نَحنُ حَبْلُ اللهِ الذّي قال اللهُ تعالي: و اعتَصمِوا بحبلِ اللهِ جميعاً و لا تَفرَّقوا.[13].
ما (اهل بیت) ریسمانی هستیم که خداوند متعال درباره آن فرمود: و همه به ریسمان الهی چنگ زنید و متفرق نشوید.
امام رضا (ع)
- اِذَا نَزَلَتْ بِکُمْ شَدِیدَةٌ فَاسْتَعِینُوا بِنَا[14]
آن گاه که برایتان شدت و پیشامد سختی رخ داد از ما مدد بجوئید.
امام هادی (ع)
- … وَ فَازَ مَنْ تَمَسَّکَ بِکُمْ وَ أَمِنَ مَنْ لَجَأَ إِلَیْکُمْ وَ سَلِمَ مَنْ صَدَّقَکُمْ وَ هُدِیَ مَنِ اعْتَصَمَ بِکُمْ مَنِ اتَّبَعَکُمْ فَالْجَنَّةُ مَأْوَاهُ…[15]
امام هادی علیه السلام در بخشی از زیارت جامعه کبیره می‌فرمایند: … و آن کس که به شما تمسک جست، رستگار گردید و ایمنی یافت آن‌کس که به شما پناه آورد، و به سلامت به سر منزل مقصود رسید آن کس که به تصدیق شما پرداخت و هدایت یافت آن کس که به ریسمانتان چنگ زد …
منابع:
[1] كنز العّمال، حدیث 3907
[2] فرائد السمطین، ج۱، ص۳۶، ح۱
[3] کنز العمّال، ح 57
[4] این روایت را بیهقی و ترمذی صحیح گفته اند. مسند احمد، ج 4، ص 138، سنن ترمذی کتاب الدعوات ج 13 ص 80 و 81
[5] نهج الفصاحه، ح 3023»
[6] تفسیر المیزان، ج ۵، ص ۳۶۲
[7] شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۷، ص ۲۱
[8] شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، جلد 16، صفحه 211
[9] کافی، ج2، ص468
[10] أمالي شيخ طوسي، جلد 1، صفحه 175
[11] بحارالانوار، جلد 24، صفحه 84
[12] بحار الانوار، جلد 8، صفحه 55
[13] بحارالانوار، جلد 24، صفحه 84
[14] مستدرکالوسائل/ جلد5/ صفحه229
[15] مفاتيح الجنان، زيارت جامعه كبيره
- تلاوت تحقیق آیه 35 سوره مائده – خلیل حصری
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیله‌ای برای تقرب به او بجوئید! و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید!