شرح دعای سلامتی امام مهدی (عج) – بخش دوم

در این مقاله و در ادامه مطلب «شرح دعای سلامتی امام مهدی (عج) – بخش اول» که شرح برخی از فرازها و عبارت‌های این دعا که در جهت سلامتی امام عصر علیه السلام قرائت می‌شود، نگارش شد، فرازهای دیگر این دعا شرح داده می‌شوند. دعای سلامتی امام مهدی (عج) که به دعای «اللهم کن لولیک الحجة بن الحسن» نیز شناخته می‌شود، دعایی است که از امامان معصوم (ع) روایت گردیده است و جزو اعمال شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان محسوب می‌شود. [1]

دعای سلامی امام مهدی (عج)

اللّهُمَّ كُنْ لِوَلِيِّكَ فلان بن فلان (و به جاى فلان بن فلان بگو: الحُجَّةِ بْنِ الحَسَنِ) صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَى آبائِهِ فِي هذِهِ السَّاعَةِ وَ في كُلِّ ساعَةٍ وَلِيّاً وَ حافِظاً وَ قائِداً وَ ناصِراً وَ دَلِيلاً وَ عَيْناً حَتَّى تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوْعاً وَ تُمَتِّعَهُ فِيها طَوِيلاً.

خدایا برای ولی خود فلان پسر فلان (و به جان آن بگو: حجه بن الحسن) که سلام و درودهای تو بر او و پدرانش باد، در این وقت و در هر وقتی دیگر (هر ساعت) سرپرست، نگاهبان، پیشوا، یاری دهنده، راهنما و دیده بان باش تا او را با رغبت در زمین خود سکونت دهی و زمانی طولانی بهره‌مندش سازی [2].

بخش دوم شرح دعای سلامتی امام مهدی (عج)

در مطلب قبلی تا واژه «حافظا» به اختصار شرح داده شد و حال در ادامه آمده است: وَ قائِداً وَ ناصِراً وَ دَلِيلاً وَ عَيْناً …

• قائِداً

کلمه قائد در زبان عربی به معنی رهبر و راهنما بوده و از ریشه «قود» گرفته شده است. «القود» که مصدر این ریشه به شمار می‌رود به حالتی اطلاق می‌گردد که شخصی مهار چهارپایی را گرفته و به هر سو که بخواهد آن را راهبری نماید.

در این جا مقصود این است: خداوندا! خود راهنما، دلیل و رهبر آن حضرت باش، چرا که تمامی مخلوقات نیازمند عنایت و لطف خداوند هستند و اگر که حق تعالی راهبری ننماید و آدمی را سرپرستی نکرده و برای آنی او را به حال خویش واگذارد، طغیان نموده و از طریق حق خارج می‌گردد و به همین جهت است که خاتم الانبیا، محمد مصطفی (ص) هر روز در دعای خویش از خداوند درخواست می‌کرد که او را به یک چشم بر هم زدن نیز به خود وا نگذارد/

در حقیقت منتظران حضرت با این لفظ و الفاظی مشابه از خداوند طلب می‌دارند که ولی عصر را سرپرستی کرده و او را مورد عنایت ویژه خویش قرار دهد.

• ناصِراً

واژه «ناصرا» از نصر گرفته شده است و به معنای یاری است. البته به جای واژه «ناصرا» در برخی کتب و مصادر کلمه «عون» به کار رفته است که همین معنا را نیز می‌دهد.

امام مهدی (عج) خود یاور بی یاوران و ناصر دین الهی است اما به جهت آن‌که خود برترین بندگان است به یاوری و نصرت حق تعالی نیاز دارد. از این رو، شخص دعا کننده برای سلامتی حضرت با بیان این واژه از خداوند طلب می‌دارد تا ایشان را در تمامی امور یاری نماید.

• دَلِيلاً

دلیل در این دعا و در این جایگاه به معنای راهنما و هدایت کننده می‌باشد و در واقع به هدایت پروردگار عالمیان اشاره می‌کند. دعا کننده برای سلامتی امام مهدی (عج) با بیان این واژه از حق تعالی می‌خواهد تا امام عصرش را راهنما و دلیل باشد. در واقع دعا کننده با الفاظ و کلمات گوناگونی تماما سلامتی حضرت را از خداوند طلب می‌کند تا هیچ گاه ناخوشی، غم، ناراحتی و اندوه به مولای زمانش نرسد و خداوند متعال به طور ویژه، متوجه ایشان باشد.

• عَيْناً

کلمه «عین» مشترک لفظی می‌باشد و از معانی مختلفی برخوردار است. در این بخش از دعا می‌توان این واژه را به ناظر و نگهبان معنا نمود. به این شکل که در این عبارت از دعا و با این واژه از خداوند منان خواسته شود که حافظ و نگهبان امام مهدی (عج) در تمامی اوقات باشد چرا که آن کس که خداوند به صورتی خاص حافظ او باشد، قطعا خطری او را تهدید نخواهد کرد.

البته علاوه بر این معنا این چنین نیز ذکر شده که مقصود می‌تواند این باشد: خداوندا عین (چشم) حضرت مهدی (عج) باش.

احتمال می‌رود این مقصود به حدیث معروف نوافل اشاره داشته باشد. در حدیث نوافل بیان شده که بنده الهی با تقرب هر چه بیشتر به حق تعالی به جایگاهی می‌رسد که خدا چشم، گوش و زبان بنده خویش می‌شود. به این معنا که رفتار و کردار او تماما خدایی می‌شود. به عنوان نمونه امام علی (ع) در برخی از روایت های نقل شده با عنوانی چون عین الله یاد شده است که همین معنا را می‌رساند.

در ادامه دعا آمده است: حَتَّى تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوْعاً

این بخش از دعا را می‌توان مغز دعا قلمداد کرد. در واقع منتظران حضرت مهدی (عج) در این جمله ظهور امام را از خداوند متعال درخواست می‌نماید. واژه «طوع» در این جمله احتمال می‌رود که از مطاوعه باشد که به معنای فرمانبری است. در این صورت این عبارت به این باور اشاره می‌کند که حضرت مهدی (عج) برای پیروی از امر خداوند ظهور نموده و دستورات او را اجرا خواهد نمود.

پس معنای عبارت این‌گونه می‌شود: خداوندا! آن حضرت را در زمین خویش ساکن کن در حالی که از تو پیروی نموده و دستورات تو را اجرا می‌کند.

البته گفته شده که طوع ممکن است به معنای اختیار و خواست قلبی در برابر اکراه و اجبار باشد. اگر که طوع به این معنا گرفته شود. معنای جمله «حَتَّى تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوْعاً» یکی از این دو معنا می‌شوند:

معنای اول: خداوندا! تو آن حضرت را بر روی زمین خویش سکنی ده، در حالی که آن حضرت از صمیم قلب خویش تسلیم خواست و مشیت تو می‌باشد.

معنای دوم: خداوندا! تو او را ساکن زمین خویش کن، در حالی که اقتضای مشیت تو همان می‌باشد.

و در نهایت احتمال است که واژه طوع هم خانواده با کلمه تطوع به معنای احسان باشد که در این صورت نیز معنا تغییر نموده و این گونه می‌شود: خداوندا! تو آن حضرت را از روی فضل و کَرَم خویش و به جهت اتمام احسان در حق بنده‌های خود بر روی زمین سکونت ده.

و در آخرین عبارت دعا ذکر شده است: وَ تُمَتِّعَهُ فِيها طَوِيلاً

معنای این عبارت این است: خداوندا! تو آن حضرت را طولانی بر روی زمین متمتع و متمکن ساز. در این بخش از دعا، دعا کننده پس از طلب ظهور، فرمانروایی طولانی مدت امام عصر عجل الله فرجه الشریف را از خداوند درخواست نمود.

اللهم عجل لولیک الفرج

منابع:

[1] معرفی اجمالی این دعا در مطلب پیشین آمده است، به همین جهت در این مطلب از بیان آن خودداری می‌شود

[2] ترجمه برگرفته از ترجمه حسین انصاریان