در این مطلب به تفسیر سوره مبارکه لیل ، آیات هشتم تا یازدهم خواهیم پرداخت. در این آیات خداوند متعال در ادامه آیه‌های پیشین که در آن‌ها به توصیف افراد با ایمانی که در راه خداوند انفاق می‌کنند پرداخته، به توصیف گروه دوم که بخیل و بی ایمان هستند می‌پردازند و بیان می‌دارد که آن‌ها اگر چه مال و ثروت بسیاری جمع می‌کنند اما این ثروت هیچ گاه به کارشان نخواهد آمد و توفیقات الهی نیز از آن‌ها سلب می‌گردد و در نهایت کیفر و مجازات الهی نصیبشان می‌شود.
بخشی از سوره لیل
وَ أَمَّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْنَى ﴿۸﴾ وَ كَذَّبَ بِالْحُسْنَى ﴿۹﴾ فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرَى ﴿۱۰﴾ وَ مَا يُغْنِي عَنْهُ مَالُهُ إِذَا تَرَدَّى ﴿۱۱﴾ …
و اما آن‌کس که بخل نمود و خود را بی نیاز دید (8) و (جزای) نیکوتر را انکار نمود (9) پس به زودی مسیر سخت و دشواری به او خواهیم نمود (10) و چون نابود گردید (دیگر) مال او به کارش نخواهد آمد (11) …
تفسیر آیه هایی دیگر از سوره مبارکه لیل
در آیه‌های 8 تا 10 سوره مبارکه لیل خداوند متعال به گروه دوم انسان‌ها که در نقطه مقابل گروه اول (افراد پرهیزکار و تقوا پیشه که بخشنده هستند) قرار دارند، پرداخته و می‌فرماید: و اما آن‌کس که بخل نمود و خود را بی نیاز دید (8) و (جزای) نیکوتر را انکار نمود (9) پس به زودی مسیر سخت و دشواری به او خواهیم نمود (10).
واژه بخل در آیه هشتم در نقطه مقابل «اعطاء» که در آیه های پیشین و در وصف گروه سخاوتمند و بخشنده بیان گردیده است قرار دارد.
همچنین برای عبارت «وَ اسْتَغْنَى» در این آیه چند تفسیر بیان شده است. گفته شده این عبارت یا بهانه‌ای می‌باشد برای بخل نمودن، یا وسیله‌ای است برای مال و ثروت اندوزی و یا به این موضوع اشاره دارد که شخص بخیل خود را از جزا و پاداش‌های خداوند بی نیاز می‌داند دقیقا بر عکس گروه نخست که همواره چشم به لطف و کَرَم خدا دارند و یا خویش را از پیروی و اطاعت از خداوند بی‌نیاز می‌بیند و همواره به گناه آلوده می‌باشد.
گفته شده که از بین تفاسیر، تفسیر نخست بهتر و مناسب‌تر به نظر می‌آید اگر چه جمع بین هر سه تفسیر ممکن می باشد.
در آیه نهم سوره لیل مقصود از تکذیب «حُسنی»، انکار کردن جزاهای قیامت است و یا تکذیب دین و شیوه‌ی نیکوی پیامبران.
و اما در آیه دهم خداوند می‌فرماید: پس به زودی مسیر سخت و دشواری به او خواهیم نمود. این آیه در نقطه مقابل آیه هفتم که خداوند متعال می‌فرماید: به زودی مسیر آسانی را پیش روی او خواهیم نهاد قرار دارد. در واقع حق تعالی گروه نخست مردم را که در آیه‌های ابتدایی به آن‌ها اشاره شد را مشمول توفیقات خود قرار خواهد داد و مسیر اطاعت، انفاق و یاری را برایشان آسان خواهد نمود تا از مصائب و سختی‌های زندگی رها گردند. اما بالعکس، گروه دوم توفیقاتشان توسط خداوند سلب می‌گردد و پیمودن مسیر طاعت و بندگی و انفاق برای آنان دشوار خواهد شد و در دو جهان با سختی‌ها رو به رو خواهند بود. عموما برای این گروه بخیل و بی ایمان انجام کارهای خوب به ویژه انفاق نمودن در راه خدا کاری بس دشوار است در حالی که انفاق سبب شادی و نشاط گروه اول می‌گردد.
در ادامه (آیه یازدهم) خداوند می‌فرماید: و چون نابود گردید (دیگر) مال او به کارش نخواهد آمد. در حقیقت این آیه هشداری می‌باشد برای بخیلان بی ایمان و کور دل که مال‌هایی که اندوخته‌اند، در نهایت برایشان سودی ندارند. آن‌ها نه می‌توانند اموالی که اندوخته‌اند را با خود از این دنیا ببرند و حتی اگر که آن‌ها را با خود ببرند از سقوط کردن آن‌ها در قعر جهنم جلوگیری نخواهند کرد و مانعی برای این امر نخواهد بود.
در ابتدای این آیه «ما» به کار رفته است که احتمال می‌رود چنانچه در معنا و مفهوم آیه بیان شد، برای نفی باشد (نافیه باشد) یا برای استفهام انکاری استفاده شده باشد به این معنا که اموال او در زمان سقوط در قبر یا جهنم چه سود و منفعتی به حال او دارند؟!
واژه «تَرَدَّى» از ماده «ردائت» و «ردی» بوده و در معنای هلاکت و نابودی است. همچنین در معنای سقوط و افتادن از بلندی که موجب نابودی و هلاکت می‌شود، نیز گفته شده است. برخی اصل این واژه را به معنای سقوط دانسته‌اند و از آن‌جا که افتادن از مکانی بلند سبب نابودی می‌گردد در معنای هلاکت که نخست گفته شد، آمده است. در آیه یازدهم سوره لیل نیز احتمال می‌رود که در معنای افتادن و سقوط در گور، جهنم و یا هلاکت به سبب مجازات و عِقاب بوده باشد.
و بدین گونه است که خداوند در این آیات از دو دسته از مردم سخن می‌گوید: دسته‌ای با ایمان، متقی و بخشنده و گروهی بخیل و بی ایمان که در شأن نزول این سوره به خوبی مصادق این دو دسته آمده است.
گروه اول که با ایمان بوده و در راه خدا انفاق می‌کنند به سبب توفیقات خداوند راه رسیدن به کمال و بهشت را به راحتی می‌پیمایند و گروه دوم علاوه بر این‌که در حیات دنیای خود با سختی‌های بسیاری رو به رو می‌شوند، اگر چه مال و ثروت بسیاری اندوخته‌اند اما به جز حسرت، اندوه و کیفر الهی چیزی نصیبشان نمی‌شود.
- تلاوت ترتيل «سوره لیل» با صدای استاد شالان