آیا بورس حرام است؟ مراجع تقلید در این باره چه می‌گویند؟
واژه‌هایی چون بورس، بازار بورس و یا بازار سرمایه این روزها بسیار به گوش می‌خورند. برخی از ضررهایی که متحمل شده‌اند می‌گویند و برخی از سود آوری که سرمایه گذاری در این بازار برایشان داشته سخن گفته و دیگران را برای ورود به این بازار تشویق می‌کند. بعضی از افراد نیز سرمایه گذاری در این بازار را حرام می‌دانند و می‌گویند فعالیت این بازار مشابه به قمار است پس حرام می‌باشد. در این میان رهبر انقلاب اسلامی، آیت الله خامنه‌ای که از مراجع عظام تقلید هستند در سخنانی به مردم توصیه و سفارش کرده بودند که در بورس فعالیت مستمر داشته باشند.
به همین دلیل بر آن شدیم تا در ابتدا به معرفی مختصر بورس پرداخته و در ادامه مطلب نظر برخی از مراجع تقلید را درباره مشارکت و فعالیت در این بازار جویا شویم.
معنا و مفهوم بورس
بورس یا بورس بازی در واقع نوعی فعالیت اقتصادی است برای دست پیدا کردن به سود و منفعت از مسیر پیش بینی تغییر در قیمت ارز، کالا یا اوراق بهادر (ابزاری مالی که بتوان آن‌ها را به غیر منتقل کرد). در واقع افرادی که در این بازار فعالیت دارند با خرید کالای غیر ضروری به سبب آن‌که پیش بینی می‌کنند قیمت آن در آینده افزایش پیدا می‌کند یا فروش کالایی که بدان نیازمند هستند به این سبب که قیمت آن در آینده کاهش پیدا می‌کند به دنبال کسب سود بیشتر هستند. در این بین اشخاصی هستند که با انجام معاملات غیر واقعی، تبانی با همدیگر و یا احتکار و انجام کارهایی از این قبیل به دنبال ایجاد تغییر مصنوعی در قیمت‌ها هستند تا سود اصلی را آن ها ببرند، از این رو در هر کشوری برای مقابله با این گونه موارد قوانینی نوشته شده‌اند که آن دسته از افراد که در این بازارها فعالیت دارند موظف به تبعیت از آن‌ها هستند.
در دین مبین اسلام احکام و قوانینی در حوزه اقتصادی و در زمینه خرید و فروش و مشارکت وضع شده‌اند که مسلمانان لازم است از آن‌ها پیروی کنند چرا که در اسلام انجام معاملات صوری، احتکار و مواردی از این قبیل به سبب آسیب رساندن به اقتصاد جامعه تخلف به شمار می‌روند. از این رو در بازار بورس و سرمایه جمهوری اسلامی ایران معاملات مالی بر اصل عقود شرعی و واقعی صورت می‌گیرد.
نظر مراجع تقلید درباره بورس
آیت الله سیستانی
ایشان بیان نمودند که خرید و فروش سهام صحیح می‌باشد، البته اگر که معامله‌های شرکت سهامی حرام باشد (همانند تجارت و خرید و فروش شراب یا آن‌که معامله ربوی بوده باشد)، خرید سهم از آن معامله و مشارکت در آن جایز نمی‌باشد.
آیت الله خامنه‌ای
بر اساس سخنان آیت الله خامنه‌ای می‌توان به این نتیجه رسید که در بازار بورس همچون دیگر بازارها معامله‌های مختلفی صورت می‌گیرند پس فی نفسه دارای اشکال نیست اما می‌بایست معامله‌ها در بورس خلاف شرع و قانون نبوده باشند چرا که در این صورت نامشروع بودن معامله حرام خواهد بود.
فتوا و نظر آیت الله مکارم شیرازی درباره بورس
آیت الله مکارم شیرازی بیان کرده‌اند که بورس هر زمان مربوط به سهام کارخانه‌ها و مراکز اقتصادی باشد که صوری نبوده و وجود خارجی داشته باشند و میزان سهم و قیمت آن نیز به طور کامل مشخص و روشن باشد، اشکال و مانعی ندارد.
ایشان همچنین درباره سرمایه گذاری در بورس کشورهای دیگر اظهار داشتند که اگر سرمایه گذاری در مورد مشروعی باشد، اشکال نخواهد داشت.
بورس و نظر مرحوم آیت الله بهجت
بر اساس نظر مرحوم آیت الله بهجت اگر که مال موجود خریداری شود، اشکال ندارد، در غیر این صورت معامله لازم است شرایط عقود شرعی را دارا باشد.
نظر آیت الله سبحانی درباره بورس
ایشان بیان کرده‌اند که خرید سهام شرکت‌ها و بانک‌ها به این شرط که بانک ربوی نبوده باشد، اشکال ندارد.
آیت الله شبیری زنجانی
معامله‌های سهام اگر که به شکل قراردادهای واقعی و منطبق بر احکام شرع باشند، جایز هستند و سود آن‌ها حلال خواهد بود و اگر که شک در حلال با حرام بودن سهم وجود داشته باشد لازم است بنا بر حلال بودن سهام گذاشته شود.
آیت الله وحید خراسانی
خرید و فروش سهم شرکت‌ها تنها در صورتی جایز می‌باشد که سود به دست آمده شرکت از لحاظ شرعی حرام نباشد. با این فرض سود بورسی حاصل حلال خواهد بود.
نظر آیت الله همدانی در ارتباط با بازار بورس
خرید و فروش در بازار بورس اشکالی ندارد و حلال می‌باشد.
تذکر: توصیه می‌شود در صورت داشتن سوال در ارتباط با احکام شرعی خرید و فروش سهام با دفتر مرجع تقلید خود تماس گرفته و نظرشان را جویا شوید.