سلام که به تحیت اهل جنت شهرت دارد و از اسامی خداوند می‌باشد از جمله مستحبات موکد دین مبین اسلام به شمار می‌رود که در قرآن کریم و کلام اهل بیت که بدون شک برگرفته از تعالیم و احکام الهی هستند بر آن فراوان تاکید شده و از اهمیت عمل به آن سخن گفته شده است به گونه‌ای که در کلامی از رسول خاتم (ص) این‌گونه آمده است: به شخصی که بدون آن‌که سلام دهد لب به سخن بگشاید، پاسخی ندهید [2]. در حقیقت به مسلمانان سفارش شده که آن‌گاه که با هم رو به رو می‌گردند به یکدیگر سلام کنند و بر هم تحیت و درود فرستند. در این نوشتار و در ادامه سلسله مطالب احادیث موضوعی به احادیث روایت شده از ائمه اطهار (ع) در این باره می‌پردازیم.
سَلَامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ [1].
بر آنها سلام است، این کلامی است از سوی پروردگاری رحیم.
احادیث و روایات
در کلام رسول خدا (ص)
- السَّلامُ تَحِيَّةٌ لِمِلَّتِنا، و أمانٌ لِذِمَّتِنا [3].
درود و تحیت برای امت ما و ایمنی برای عهد ما می‌باشد.
- إنَّ مِن مُوجِباتِ المَغفِرَةِ بَذلَ السلامِ و حُسنَ الكلامِ [4].
همانا یکی از اسباب مغفرت و بخشش سلام کردن و نیکو سخن گفتن است.
- أفشِ السلامَ يَكثُر خَيرُ بَيتِكَ [5].
به همگان سلام کن (رواج دادن آن) تا خیر خانه‌ی تو فراوان گردد.
- إنَّ السلامَ اسمٌ مِن أسماءِ اللّهِ تعالى، فَأفشُوهُ بَينَكُم [6].
همانا سلام نامی از نام‌های حق تعالی است، پس آن را در بین خود رواج دهید (بسیار گویید).
- البادِئُ بِالسلامِ بَرِيءٌ مِنَ الكِبرِ [7].
شروع کننده سلام از کبر و خود بینی به دور می‌باشد.
- إذا دَخَلَ أحَدُكُم بَيتَهُ فَلْيُسَلِّمْ؛ فإنَّهُ يَنزِلُهُ البَركَةُ، و تُؤنِسُهُ الملائكةُ [8].
همانا اگر که یکی از شما به خانه خود وارد شد، سلام دهد، چرا که برکت را بر آن نازل کرده و سبب انس ملائکه با آن می‌شود.
- جاءَ رَجُلٌ إلى النبيِّ صلى الله عليه و آله فقالَ: السلامُ علَيكَ يا رسولَ اللّه، فقالَ: و علَيكَ و رَحمَةُ اللّه ِ، ثُمّ أتى آخَرُ فقالَ : السلامُ علَيكَ يا رسولَ اللّه ِ و رَحمَةُ اللّه ِ، فقالَ : و علَيكَ و رَحمَةُ اللّه ِ و بَرَكاتُهُ ، ثُمّ جاءَ آخَرُ فقالَ : السلامُ علَيكَ و رَحمَةُ اللّه ِ و بَركاتُهُ ، فقالَ لَهُ : و علَيكَ ، فقالَ لَهُ الرَّجُلُ : يا نَبِيَّ اللّه ِ ـ بِأبي أنتَ و اُمّي ـ أتاكَ فُلانٌ و فُلانٌ فَسَلَّما علَيكَ فَرَدَدتَ علَيهِما أكثَرَ مِمّا رَدَدتَ عَلَيَّ ! فقالَ : إنَّكَ لَم تَدَعْ لَنا شيئا ، قالَ اللّهُ : «و إذا حُيِّيتمُ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأحسَنَ مِنها أو رُدُّوها» فَرَدَدناها علَيكَ. [9]
به نقل از سلمان فارسی در کتاب الدُر المنثور آمده است: مردی به نزد پیامبر (ص) آمد و گفت: سلام بر تو ای پیامبر خدا (ص)، پس رسول خدا (ص) در جوابش فرمود: و سلام و درود و رحمت خدا بر تو بود. سپس مردی دیگر به نزد او آمد و گفت: سلام و رحمت خدا بر تو باد ای رسول الله (ص)، پس حضرت فرمودند: سلام و رحمت و برکات پروردگار بر تو باد. پس از آن مردی دیگر به نزد حضرت آمد و عرض نمود: سلام و رحمت و برکات خداوند بر تو باد، حضرت محمد (ص) فرمودند: و بر تو باد.
آن شخص به پیامبر (ص) گفت: ای رسول خدا (ص)، پدر و مادر من به فدای تو باد، فلانی و فلان کس آمدند و بر شما سلام نمودند و شما در پاسخ به آنان چیزی اضافه‌تر فرمودی ولی در پاسخ به سلام من چیزی اضافه ننمودی؟!
پیامبر پاسخ داد: تو چیزی برایمان نگذاشتی، حق تعالی فرمود: هر زمان به شما تحیتی گفته شد، شما به بهتر از آن یا به مثل آن پاسخ دهید، و ما به مانند تحیت و سلام تو پاسخت را دادیم.
ائمه اطهار علیهم السلام
امام علی (ع)
- اَلسَّلامُ سَبعونَ حَسَنَةً تِسعَةٌ وَ سِتّونَ لِلمُبتَدى وَ واحِدَةٌ لِلرّادِّ [10].
سلام نمودن هفتاد ثواب و حسنه دارد که شصت و نه تای آن برای آغازگر و یکی برای پاسخ دهنده است.
- عَوِّدْ لِسانَكَ لينَ الْكَلامِ وَ بَذْلَ السَّلامِ، يَكْثُرْ مُحِبّوكَ وَ يَقِلَّ مُبْغِضوكَ [11].
زبان خویش را به نرم گفتن و سلام نمودن عادت بده تا دوست‌دارانت (دوستان تو) فراوان و دشمنان تو کم گردند.
- اِذا دَخَلَ اَحَدُكُمْ مَنْزِلَهُ فَلْيُسَلِّمْ عَلى اَهْلِهِ، يَقُولُ: اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ، فَاِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ اَهْلٌ فَلْيَقُل: اَلسَّلامُ عَلَيْنا مِنْ رَبِّنا [12].
هر زمان که یکی از شما به خانه خود وارد شد بر اهل و خانواده خود سلام کند و بگوید: درود و تهیت بر شما. و اگر که کسی در خانه نبود عرض کند: سلام بر ما از سوی پروردگارمان.
امام حسین (ع)
- قَالَ لَهُ (الْحُسَيْنُ) عليه السلامرَجُلٌ اِبتِداءً: كَيْفَ اَنْتَ عافاكَ اللّهُ؟ فَقالَ عليه السلام لَهُ: اَلسَّلامُ قَبْلَ الكَلامِ عافاكَ اللّهُ، ثُمَّ قالَ عليه السلام : لاتَأذَنُوا لاَِحَدٍ حتّى يُسَلِّمَ [13].
مردی به امام حسین علیه السلام عرض کرد: چطورید؟ خدا شما را عافیت دهد. حضرت (ع) فرمودند: نخست سلام سپس سخن، خداوند به تو عافیت دهد، سپس فرمودند: تا شخصی سلام ندهد اجازه ورود (یا حرف زدن) را ندهید.
امام محمد باقر (ع)
- إنَّ اللّهَ يُحِبُّ إطعامَ الطَّعامِ ، و إفشاءَ السَّلامِ [14]
همانا خداوند اطعام نمودن مردم و به همه سلام کردن را دوست می‌دارد.
- إذا دَخَلتَ المَسجِدَ و القَومُ يُصَلُّونَ فلا تُسَلِّمْ علَيهِم، و سَلِّم على النبيِّ صلى الله عليه و آله ثُمّ أقبِلْ على صَلاتِكَ ، و إذا دَخَلتَ على قَومٍ جُلُوسٍ يَتَحَدَّثُونَ فَسَلِّمْ علَيهِم [15].
اگر که به مسجد داخل شدی و مردم در حال نماز بودند به آنان سلام نکن، بلکه به رسول الله (ص) سلام نما سپس نماز بخوان، و هر زمان که بر گروهی که نشسته‌اند و در حال صحبت هستند وارد گشتی، سلام ده.
امام جعفر صادق (ع)
- كانَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يُسَلِّمُ عَلَى النِّساءِ و يَردُدْنَ علَيهِ، و كانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام يُسَلِّمُ على النِّساءِ ، و كانَ يَكرَهُ أن يُسَلِّمَ على الشّابَّةِ مِنهُنَّ، و يقولُ : أتَخَوَّفُ أن يُعجِبَني صَوتُها فَيَدخُلَ عَلَيَّ أكثَرُ ممّا طَلَبتُ مِنَ الأجرِ [16].
پیامبر (ص) بر زنان سلام می‌کرد و آنان نیز به ایشان پاسخ می‌دادند و امام علی (ع) نیز به زنان سلام می‌داد و آنها نیز پاسخ ایشان را می‌دادند ولی از سلام به بانوان جوان کراهت داشت و می‌فرمود: از این می‌ترسم که از صدای آنان خوشم آید و در نتیجه به دل من چیزی وارد شود که به ثواب آن نیارزد.
منابع:
[1] سوره یس، آیه 58
[2] اصول کافی، ج 4، ص 459
[3] کنز العمال: 25242
[4] جامع الاخبار: 591/230
[5] الخصال: 246/181
[6] کنزالعمال: 25237
[7] کنز العمال: 25265
[8] بحار الانوار: 25/7/76
[9] الدر المنثور:605/2
[10] بحار الانوار، ج 73، ص 12
[11] تصنیف غررالحکم و درر الکلم، ص 435، ح 9946
[12] بحار الانوار، ج 76، ص 4
[13] تحف العقول: 246
[14] المحاسن: 1371/143/2
[15] بحار الانوار: 28/8/76
[16] الکافی: 3/535/5
- تلاوت ترتیل آیه 58 سوره یس – محمد ایوب
سَلَامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ