شرح و تفسیر دعای پنجم صحیفه سجادیه – بخش دوم

در این مطلب به شرح و تفسیر بخش دیگری از دعای پنجم صحیفه سجادیه حضرت زین العابدین (ع) خواهیم پرداخت.

بخش سوم دعای پنجم صحیفه سجادیه

اللَّهُمَّ أَغْنِنَا عَنْ هِبَةِ الْوَهَّابِينَ بِهِبَتِكَ، وَ اكْفِنَا وَحْشَةَ الْقَاطِعِينَ بِصِلَتِكَ حَتَّى لَا نَرْغَبَ إِلَى أَحَدٍ مَعَ بَذْلِكَ، وَ لَا نَسْتَوْحِشَ مِنْ أَحَدٍ مَعَ فَضْلِكَ.

پروردگارا ما را به بخشش خود از بخشش بخشندگان و کریمان غنی و بی نیاز نما و با پیوند و صله خود، ما را از ترس و هراس قطع صله (گسستن پیوند) دیگران کفایت کن تا با وجود بخشش و عطایت به احدی رغبت نداشته باشیم (از کس دیگری نخواهیم) و با فضل و احسان تو از کسی وحشت به دل راه ندهیم و نترسیم.

تفسیر و شرح بخش سوم

هر آنچه که در این عالم وجود دارد (به جز خداوند متعال) تماما دارای مرز و حدی مشخص و معین می باشند که خداوند برای آن ها ترسیم نموده است و هیچ استثنائی در این امر وجود ندارد و همه چیز در فقر و نیاز مطلق به خداوند قرار دارد. بر همین اساس آفریده های الهی از نظر ذاتی محدود بوده و محدودیت در افعال و کردار آنان نیز مشهود و نمایان است.

پس اگر که آدمی به غیرِ خدا، که محدود است، دل ببندد به ناپایداری و تزلزل که برابر با ناتوانی و همچنین تنگ نظری است، دچار می شود.

به همین دلیل در دعای ابوحمزه ثمالی از امام سجاد (ع) خواهیم خواند: پروردگارا مرا به مردم واگذار مکن که آن ها مرا ذلیل خواهند کرد.

اما اگر که دل انسان با پروردگار متعال که بی نهایت مطلق است ارتباط گیرد نه ترس نیستی و زوال در او راه می یابد و نه وهم و خیال نقصان و نه اهدافی نادرست و نا به جا در کار خواهد بود، بلکه تکیه نمودن بر پرودگار، که غنی مطلق است باعث آرام شدن دل می شود و نظر به غیر او را حرام می داند و کوچکترین میل و رغبتی نیز به دیگران نخواهد داشت چون که خداوند داراترین است و غنی ترین جهان هستی نیز در برابر غنای او ناچیز و خرد است.

بر همین اساس و مقیاس اگر که انسان به قدرت لایزال و دائمی خداوند متعال متصل گردد، نیرو و توان محدود، اهرم بازو را به قدرت و نیروی الهی ارتباط داده و به قدرت نامتناهی او توکل نموده و از هیچ گونه قدرت و توانی ترس نخواهد داشت.

در واقع می توان گفت یکی از اسرار مکتب پیامبران الهی که همواره با امکاناتی کم در برابر بزرگ ترین قدرت های زمانه استقامت و ایستادگی کرده اند همین بوده که آنان با عِلم به قدرت و توان لایزال و نامتناهی الهی و اطمینان به کمک و یاری او دلیرانه به مبارزه و دعوت به حق اقدام می کردند که این کارشان سبب حیرت و تعجب افراد ناآگاه و نادان بود.

بخش چهارم دعای پنجم صحیفه

اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ كِدْ لَنَا وَ لَا تَكِدْ عَلَيْنَا، وَ امْكُرْ لَنَا وَ لَا تَمْكُرْ بِنَا، وَ أَدِلْ لَنَا وَ لَا تُدِلْ مِنَّا. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِنَا مِنْكَ، وَ احْفَظْنَا بِكَ، وَ اهْدِنَا إِلَيْكَ، وَ لَا تُبَاعِدْنَا عَنْكَ إِنَّ مَنْ تَقِهِ يَسْلَمْ وَ مَنْ تَهْدِهِ يَعْلَمْ، وَ مَنْ تُقَرِّبْهُ إِلَيْكَ يَغْنَمْ.

پروردگارا پس بر محمد و آل محمد درود فرست و در هر کار و عملی به سود ما چاره نما و به ضرر ما چاره مکن و به نفع ما تدبیر (مکر) فرما و به زیانمان تدبیر نکن (مکر خویش را بر دشمنان ما قرار ده) و ما را پیروز گردان و دیگران را بر ما پیروز و چیره مساز. خداوندا بر محمد و خاندان او درود و سلام فرست و ما را از غضب و خشم خویش در امان دار و به عنایت و نگاه خویش ما را حفظ بفرما و به سمت و سوی خودت هدایتمان نما و ما را از خودت دور مگردان، همانا کسی را که تو حفظ نمایی سالم خواهد ماند و آن کس که تو هدایت کنی آگاه و دانا گردد و آن که تو به خویش نزدیک کنی، سود تمام خواهد برد.

شرح بخش چهارم

در این بخش از دعا امام سجاد (ع) از الفاظ کید و مکر استفاده نموده است. امام به این دلیل از این واژه ها استفاده کرده که در قرآن مجید خداوند متعال در موارد ویژه ای و در برابر کید و مکر افراد حیله گر که با نفاق و دورویی مانعی برای هدایت دیگران می شوند آن ها را به کار برده است. [1]

البته با توجه و دقت در آیات می توان متوجه شد که مکر و کیدی که به خداوند متعال منسوب شده است مکر بد نیست بلکه مکری می باشد برای ممانعت و جلوگیری از مکر و حیله منافقانه ای که جان، مال و اقتصاد اسلام و مسلمانان را نشانه رفته است و این گونه مکر برای رهایی و خلاصی از شر و اشرار لازم و ضروری است.

در اینگونه مواقع هر روش و شیوه ای که سبب خنثی شدن نقشه های شوم آن ها گردد نیاز است انجام گیرد. به همین دلیل است که امام سجاد (ع) از پروردگار عالم درخواست مکر و کید نموده تا برای محفوظ ماندن از نفاق هایشان خداوند مکرو حیله ی آنان را به خود آن ها برگرداند و دست و پا گیر خودشان گردد.

در این بخش همچنین امام از خداوند در امان ماندن و هدایت را طلب نمود که نعمتی بالاتر از آن ها نمی باشد چون اگر که آدمی در پناه خدا و در مسیر هدایت او قرار نگرفته باشد در مسیر ضلالت قرار خواهد گرفت و حیران و سرگردان خواهد بود.

منبع:

[1] آیات 15 تا 17 سوره طارق یکی از این نمونه هاست.

• تلاوت تحقیق آیه 54 سوره آل عمران – استاد منشاوی

وَمَكَرُوا وَمَكَرَ اللَّهُ ۖ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ

و (یهود و دشمنان مسیح، برای نابودی او و آیینش،) نقشه کشیدند؛ و خداوند (بر حفظ او و آیینش،) چاره‌جویی کرد؛ و خداوند، بهترین چاره‌جویان است.

 

دانلود