تفسیر و شرح دعای پنجم صحیفه سجادیه – بخش اول

در این مطلب به تفسیر دعای پنجم صحیفه سجادیه حضرت زین العابدین علیه السلام می پردازیم.

بخش اول دعای پنجم صحیفه

يَا مَنْ لَا تَنْقَضِي عَجَائِبُ عَظَمَتِهِ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ احْجُبْنَا عَنِ الْإِلْحَادِ فِي عَظَمَتِكَ وَ يَا مَنْ لَا تَنْتَهِي مُدَّةُ مُلْكِهِ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعْتِقْ رِقَابَنَا مِنْ نَقِمَتِكَ. وَ يَا مَنْ لَا تَفْنَى خَزَائِنُ رَحْمَتِهِ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْ لَنَا نَصِيباً فِي رَحْمَتِكَ.

ای آن که شگفتی ها و عجائب عظمت و بزرگی اش را انتهایی نیست، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را از انکار عظمت خود باز دار. و ای آن که مدت سلطنت، قدرت و فرمانروایی اش تمامی ندارد و بی نهایت است، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را از بند عذاب و عقوبت خود رها ساز، و ای آن که خزائن و گنجینه های رحمتش را فنایی نیست، بر محمد و آل محمد درود فرست و بهره ای از رحمتت را برایمان قرار ده.

شرح و تفسیر بخش اول

پروردگار جهانیان در ذات، تمامی صفات و همچنین افعال نا متناهی است و مرزی را در هیچ یک از شئونات خود ندارد و ما وظیفه داریم که همواره خداوند متعال را به صفات و ویژگی های نامتناهی اش ستایش نماییم. در دعای پنجم صحیفه سجادیه حضرت زین العابدین (ع) خدا را اینگونه ستایش کرده است که البته هرشخصی قادر نیست خداوندی که بی نهایت است را از تمام جهات ستایش کند و به همین سبب است که در سوره مبارکه صافات خداوند می فرماید: جز توصیف بندگان مخلص خدا، هیچ توصیفی سزاوار ذات مقدّس خدا نمی‌باشد. و همان طور که می دانید امام سجاد (ع) یکی از بندگان مخلص پروردگار است.

در این بخش حضرت می فرماید: ای کسی که عجائب و شگفتی های خلقتش را انتهایی نیست، برای مثال می توان به علم پزشکی نگاه کرد که چندین هزار سال از عمرش می گذرد و همان طور که می بینید اندیشمندان بسیاری عمر خود را صرف یاد گرفتن و کشف چیزهای جدید کرده اند اما همچنان و با گذشت این همه سال هنوز هم ابهامات بسیاری در بخش های مختلف این علم وجود دارند که برای آن ها پاسخی درخور و شایسته پیدا نشده است.

امام (ع)، خداوند متعال را به این صفت خواند و پس از آن با فرستادن درود و صلوات بر رسول خاتم، حضرت محمد (ص) و اهل بیت ایشان درخواست نمود که حجابی که سبب انکار و الحاد می شود را دور کرده و عظمت و بزرگی اش را بر بندگان خود نمایان سازد، همچنین پروردگار عالم را با صفت قدرت و سلطنت بی نهایتش مخاطب قرار داده و از او خواسته که از عذاب و عقوبت خود در امان نگاه دارد. و به رحمتش که در آن فنایی نیست متوسل شده تا بهره و نصیبی از رحمت بی منت خود را به ما ارزانی دارد.

بخش دوم دعای پنجم صحیفه

وَ يَا مَنْ تَنْقَطِعُ دُونَ رُؤْيَتِهِ الْأَبْصَارُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَدْنِنَا إِلَى قُرْبِكَ وَ يَا مَنْ تَصْغُرُ عِنْدَ خَطَرِهِ الْأَخْطَارُ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ كَرِّمْنَا عَلَيْكَ. وَ يَا مَنْ تَظْهَرُ عِنْدَهُ بَوَاطِنُ الْأَخْبَارِ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَفْضَحْنَا لَدَيْكَ.

ای آن که چشم ها و دیدگان همه ازدیدن و رویت او فرو مانند بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را به قرب خود نزدیک کن. و ای آن که هر چیز بزرگ و با عظمتی در برابر بزرگی و عظمتش کوچک و ناچیز می گردد بر محمد و آل محمد صلوات فرست و ما را در نزد خویش گرامی بدار، و ای کسی که در نزد او نهان خبرها آشکار و ظاهر می شود بر محمد و آل محمد سلام فرست و ما را در نزد خود رسوا مگردان.

تفسیر بخش دوم

رویت نکردن خداوند باری تعالی با چشم سر و ایمان به او، امر عجیب و غریبی نیست، به این دلیل که اکثر حقایق جهان که لاجَرم آن ها را درست دانسته ایم هیچ‌گاه با چشم دیده نشده اند و اگر که بیشتر دقت شود می توان متوجه شد که بخش عمده ای از پایه های زندگی آدمی بر حقایق عقلانی ساخته شده اند که حواس انسان همچون بینایی، شنوایی و همچنین لامسه سهمی در کسب آن ها ندارند و اینگونه نیست که تمام چیزهایی که وجود دارند قابل دریافت توسط ابزارها و حواس ظاهری اند.

کتاب هایی که در تمام کتابخانه های جهان قرار دارند، همه در ارتباط با عقل آدمی اند و با او حرف می‌زنند و هیچ گاه چیزی را به چشم و یا گوش ارائه نمی دهند، بلکه همه ی قواعد علمی است که ابزار شناخت و درک آن ها تنها عقل است. شناخت خلقیات مردم و حالات روحی و روانی آنان نیز بر همین اساس است و تنها با خِرد و بینش خاص قابل درک و دریافت است و هیچ گاه با چشم نمی توان آن را فهمید.

عظمت و کوچکی مخلوقات امری کاملا نسبی است زیرا اکثر چیزهایی که ممکن است برای بعضی ها مهم و عظیم باشند برای برخی دیگر بدون اهمیت، کوچک و حقیر تلقی شوند و هر فردی هر اندازه که جلال و هیبت و قدرت داشته باشد در مقابل بسیاری از اتفاقات و واقعیت های زندگی ناتوان می گردد و چاره ای به غیر از تسلیم ندارد، همان گونه که نسل بشر در برابر نظام تکوینی جهان جز اینکه روابط را بشناسد و خود را بر اساس آنان تطبیق دهد، کار  دیگری را نمی تواند انجام دهد. در هر صورت هر یک از انسان ها هر که باشد و دارای هر موقعیت و جایگاهی که باشد در نهایت در برابر ناملایمات چاره ای به غیر از تسلیم نخواهد داشت.

هم اکنون آن خالق و پروردگاری که تمام چیزها از نظر او کوچک بوده و هیچ بزرگی نیست جز آن که در مقابل او خُرد، حقیر و ناتوان می باشد و هر چیز مهمی در کنار او ناچیز است، اگر که بخواهد کسی را کوچک کند و پرده از رمز و رازهای او بردارد، او هیچ ملجاء و پناهگاهی نخواهد داشت و به هر جا که فرار کند به سرعت در جهت هدف قرار گرفتن حرکت می نماید. در واقع هیچ مانعی قادر نخواهد بود او را از این نصیب و بهره حتمی کنار زد چون که در برابر مقدرات الهی هیچ گونه تدبیری مثمر ثمر نخواهد بود.

به همین سبب امام سجاد (ع) بعد از آن که عظیم ترین را در پیشگاه خدا کوچکترین دانست و با سلام و صلوات بر محمد و خاندان پاک و مطهرش از خداوند درخواست نمود که با ما به اسم ستاری اش معامله نماید و رسوا نگرداند.

• تلاوت ترتیل آیه 103 سوره انعام – شیخ حذیفی علی عبدالرحمن

لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ ۖ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ

چشمها او را نمی‌بینند؛ ولی او همه چشمها را می‌بیند؛ و او بخشنده (انواع نعمتها، و با خبر از دقایق موجودات،) و آگاه (از همه) چیز است.

 

دانلود

سایت موسسه معراج النبی