مراجع عظام تقلید درباره اهدای عضو چه نظری دارند؟

اهدای عضو

اهدا و یا فروختن اعضای بدن شخص مُرده و حتی فرد زنده امروز به طرز عجیبی رواج یافته است برخی به دلیل نیازمند بودن دست به این کار زده و برخی دیگر برای نجات عزیزی عضوی از بدن خود را اهدا می کنند و بعضی از افراد نیز وصیت می کنند و یا فرمی پر می کنند مبنی بر این ‌که پس از آنکه مرگ مغزی آن ها ثابت شد اعضای بدنشان را برای نجات زندگی دیگر بیماران اهدا نمایند. آیا این کار از لحاظ شرعی درست است؟ نظر مراجع عظام تقلید در این باره چیست؟ برای اینکه بدانیم شرع مقدس اسلام چه نظری درباره اهدای عضو دارد احکام و استفتائات برخی از مراجع بزرگ تقلید را گردآوری نموده‌ایم (شما عزیزان می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر و یا طرح سوال به پایگاه اطلاع رسانی مرجع تقلید خود مراجعه بفرمایید).

 نظر آیت الله خامنه ای درباره اهدای عضو [1]

در  این باره از آیت الله خامنه ای سوالات بسیاری پرسیده شده است که هر یک از آن ها بر اساس مشخصه هایی که در سوال ذکر گردیده جواب به خصوصی دارند. در این بخش به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد.

اهدای عضو
اهدای عضو
  • اگر که شخص مکلف در هنگام حیات خود کلیه یا هر عضوی از بدن را برای استفاده دیگر بیماران بفروشد و یا هدیه کند در صورتی که ضرر خاص و قابل توجهی (ضرر معتنا به) برای فرد نداشته باشد، اشکالی ندارد و در برخی موارد که نجات جان نفسی محترم به آن وابسته باشد، اگر که حرج و یا ضرری برای مکلف نداشته باشد، واجب می گردد.
  • آیت الله خامنه ای در پاسخ به سوال شخصی که درباره اهدای اعضای فردی که در علم پزشکی به مرگ مغزی دچار گشته و تنها به کمک دستگاه تنفس مصنوعی انجام می شود، پرسیده بود، گفتند: اگر که استفاده از اعضای بدن بیمارانی که دچار این ضایعه شده اند برای درمان و معالجه بیماران دیگر، سبب تسریع در فوت و مرگ آن ها شود جایز نمی باشد، در غیر این صورت اگر که عمل گفته شده (اهدا عضو) با اذن و اجازه قبلی او انجام گیرد و یا نجات نفس محترمی متوقف و وابسته به آن عضو مورد نیاز باشد، اشکالی ندارد.
  • ایشان در جواب سوال فردی که خود علاقمند به اهدا نمودن اعضای خود پس از مرگ می باشد و این رغبت و تمایل را نیز به اطلاع رسانده است و در وصیت خود نیز آن را ذکر نموده است بیان داشتند که استفاده از اعضای میت برای پیوند به جسم فردی دیگر برای نجات جانش و یا درمان بیماری اش اشکالی ندارد و وصیت به این امر نیز مانعی ندارد مگر در اعضایی که برداشتن آن ها از بدن میت، سبب صدق عنوان مُثله باشد و یا از لحاظ عرف هتک حرمت میت به شمار رود.

حکم اهدای عضو آیت الله سیستانی [2]

آیت الله العظمی سیستانی نیز در پاسخ به چند سوال در این رابطه اینگونه پاسخ داده اند.

  • ایشان درباره اهدای اعضا از فرد زنده به شخص زنده ی دیگر گفته اند: برداشتن قسمتی از بدن آدم زنده برای پیوند زدن در صورتی که ضرر مهمی برای شخص اهدا کننده داشته باشد نظیر چشم و دست و مانند این ها حرام می باشد اما اگر که زیان مهمی نداشته باشد همانند قطعه ای از پوست یا نخاع یا یک کلیه در صورتی که کلیه دوم سالم باشد و با فرض راضی بودن شخص اهدا کننده اشکال ندارد. البته اگر که اهدا کننده کودک و یا دیوانه نباشد در غیر این صورت به هیچ وجه جایز نمی باشد و هر زمان که قطع عضو جایز بود گرفتن مبلغی در ازای آن نیز جایز می باشد.
  • آیت الله سیستانی درباره برداشتن عضو میتی که مسلمان باشد و پیوند زدن آن به شخصی که مسلمان است و در قید حیات بیان داشته اند که قطع اعضای مسلمان مرده نظیر چشم و دست برای پیوند به بدن شخص زنده جایز نمی باشد و اگر که فردی این کار را انجام دهد دیه بر او لازم می شود و دفن عضو بریده شده واجب می گردد. اما اگر که عضو قطع شده پیوند زده شد و جزئی از بدن زنده گردید، قطع آن واجب نمی باشد.
  • همچنین نظر ایشان درباره اهدای عضو شخصی که خود وصیت نموده است که پس از مرگش اعضای بدنش اهدا گردد این چنین است: نفوذ وصیت فرد به اهدای اعضای او پس از مرگ مشکل است.
آیت الله سیستانی
آیت الله سیستانی
  • علاوه بر این ها ایشان ثبت نام و پُر نمودن فرم هایی که برای اهدا کردن عضو در هنگامی که فرد دچار مرگ مغزی می شود را جایز نمی داند و بیان کرده اند که اگر شخصی از لحاظ مغزی مرده باشد در حالی که قلب و ریه او هر چند به کمک دستگاه کار کنند، از نظر شرعی مرده به شمار نمی رود و قطع اعضای آن برای پیوند به اشخاص زنده و در قید حیات جایز نمی باشد و حکم قتل را دارد و سبب پرداخت دیه و قصاص می گردد.

نظر و حکم آیت الله مکارم شیرازی در مورد عمل اهدای عضو

نظر آیت الله مکارم شیرازی درباره پاره ای از سوالات مرتبط این چنین است:

  • ایشان درباره حکم پیوند عضو فردی که مرگ مغزی شده باشد گفته اند که تنها در صورتی این عمل جایز است که مرگ مغزی و همچنین نباتی فرد مسجل شده باشد و احتیاط آن است که از وراث رضایت گرفته شود.
  • درباره دیه عضوی که از شخص مرگ مغزی شده به بیماران نیازمند پیوند زده شد نیز ایشان اذعان داشتند که احتیاط آن است که پزشکی که جراحی را انجام می دهد بپردازد اما او می تواند از همان ابتدا شرط کند که کسی که عضو به او پیوند داده می شود آن را پرداخت نماید.
  • آیت الله مکارم شیرازی درباره جدا نمودن عضوی از بدن فرد زنده برای پیوند می فرماید: تنها عضوهایی را می توان با رضایت اهدا کننده جدا نمود که نبود و فقدان آن (نظیر کلیه) جان شخص اهدا کننده را به خطر نیندازد (ضرر یا زیان مهمی نداشته باشد) و برای نجات جان فردی دیگر به کار گرفته شود.

پاسخ آیت الله صافی گلپایگانی درباره اهدای اعضاء

ایشان معتقد هستند که آن چیزی که در علم پزشکی به آن مرگ مغزی اطلاق می گردد، مرگ نیست و اهدای اعضاء بدن آن شخص جایز نمی باشد و وصیت نمودن به آن نیز نفوذ و اثری ندارد. البته اگر که حیات و زندگی فرد مسلمان موقوف و وابسته به پیوند عضو باشد، در صورت نبود میت غیر مسلمان جایز می باشد که از عضو فرد میت مسلمان برای ادامه یافتن حیات مسلمان استفاده گردد.

آیت الله صافی گلپایگانی
آیت الله صافی گلپایگانی

نظر برخی دیگر از مراجع تقلید

آیت الله شبیری زنجانی در این باره بیان نموده اند که اهدای عضو در صورتی که ضرورت نداشته باشد، جایز نمی باشد. همچنین آیت الله نوری همدانی گفته اند در صورتی میت به اهدای عضو وصیت نموده باشد مانع و اشکالی نیست و در غیر این صورت با صلاح دید حاکم شرع (ولی فقیه) انجام می گیرد.

منابع:

[1] برگرفته از استفتائات رهبری در سایت www.Leader.ir

[2] برگرفته از سوالات سایت آیت الله سیستانی

سایت موسسه معراج النبی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *