صد و سومین سوره قرآن مجید «عصر» یا «والعصر» نام دارد. این سوره در شهر مکه بر رسول خدا (ص) نازل گردیده است و نام او برگرفته از آیه اول این سوره است و گفته شده از لحاظ ترتیب نزول سیزدهمین سوره است و بعد از سوره عادیات و قبل از سوره مبارکه انشراح بر قلب و جان پیامبر (ص) فرود آمده است.
در این سوره که دارای سه آیه است و جزو مفصلات به شمار می رود همه ی معارف، مقاصد و اهداف قرآنی در کوتاه ترین صورت ممکن بیان گردیده اند.
شأن نزول
سوره ها و آیه های قرآن کریم از مفاهیم جامع و گسترده ای برخوردار می باشند برخی از آن ها برای موارد خاصی نازل شده اند (البته به دلیل گستردگی و جامعیتی که قرآن دارد در قرون مختلف مصداق های کلی تری را در بر می گیرد) و برخی دیگر بدون آن که شأن نزولی داشته باشند و رویداد و اتفاقی رخ داده باشد و یا سوالی مطرح گردیده، بر پیامبر مهربانی ها نازل می شدند. در این گونه آیات به موضوعات مختلف پرداخته شده است، خداوند در برخی از آن ها انسان ها را به ایمان و اعتقاد به نبوت، معاد، توحید و کسب اصول برتر اخلاقی دعوت نموده، در بعضی دیگر به طور مفصل درباره آخرت و احوال آدمیان در روز قیامت، بهشت، جهنم و برزخ سخن گفته است و در برخی از آیات به شرح سرگذشت امت های پیشین و فرجام آن ها پرداخته تا آدمی با دانستن آن ها آموزه ها و پندهای پنهان شده در آن ها را متوجه شود و در زندگی خود به کار گیرد.
درباره سوره عصر در کتب معتبر این گونه بیان گردیده که این سوره دارای جامعیت بسیاری است به طوری که برخی مفسران اذعان داشته اند که همه ی علوم و اهداف قرآن در این سوره کوچک خلاصه گردیده است. در حقیقت سوره عصر اگر چه کوتاه است اما در آن برنامه ای جامع برای سعادت و عاقبت به خیری آدمی تدوین و تنظیم شده است. خداوند متعال در این سوره نخست به عصر قسم خورده است، پس از آن از زیانکار بودن تمام آدمیان که در طبیعت حیات تدریجی پنهان شده است سخن می گوید، سپس تنها گروه و دسته ای را از اصل کلی که بیان نموده، جدا می سازد. این گروه برنامه ی چهار ماده ای زیر را دارا می باشند: ایمان، عمل صالح، سفارش و توصیه به حق و سفارش همدیگر به صبر. همانطور که مشاهده می شود این چهار ماده در برگیرنده اصول و برنامه های اعتقادی، عملی، فردی و اجتماعی مسلمانان است.
علاوه بر آنچه که ذکر شد، در برخی از روایات ذکر شده در منابع روایی اهل سنت و تشیع گفته شده که این سوره در فضیلت امام علی علیه السلام و ولایت ایشان آمده است.
فضائل و خواص سوره مبارکه العصر
- در فضیلت قرائت سوره عصر از حضرت محمد (ص) نقل گردیده است: هر فردی که این سوره را بخواند برای او ده حسنه پاداش نوشته می شود و شخصی که بر قرائت آن مداومت داشته باشد و همواره آن را بخواند، خداوند متعال عاقبت او را به خیر ختم کرده و در روز جزاء با پیروان و طرفداران حق محشور می سازد. [1]
- همچنین از رسول خدا (ص) روایت شده: شخصی که این سوره را تلاوت نماید، خداوند متعال او را آمرزیده و از جمله افرادی خواهد بود که همدیگر را به حق و صبر و شکیبایی سفارش می کنند. [2]
- امام صادق (ع) درباره سوره عصر فرموده است: هر که سوره ی عصر را در نمازهای نافله (مستحبی) تلاوت نماید، خدا او را در روز جزاء در حالی محشور می سازد که صورت او نورانی، چهره اش خندان و دیده اش به نعمت های الهی روشن می باشد تا اینکه به بهشت وارد شود. [3]
- درباره خواص این سوره آمده است که هر زمان سوره عصر بر فرد غمگینی قرائت گردد، اندوهش از بین می رود [4] و اگر که آن را بر مکانی که در آن چیزی ذخیره و نهان گشته است (همچون انبار) تلاوت گردد به یاری و اراده خداوند متعال از هر گونه آسیب و گزندی در امان می ماند [5]. همچنین گفته شده است برای فردی که دل درد دارد سوره عصر به تعداد ده بار قرائت شود. [6]
منابع:
[1] مجمع البیان
[2] ختوم و اذکار ج ١ ص ١٨٧
[3] تفسیر نورالثقلین
[4] مصباح ص ٤٦١، منهاج ص ٤٤٢
[5] تفسیر برهان
[6] خواص الآیات ص ١٦٣
-
تلاوت ترتیل سوره عصر – استاد حامد شاکرنژاد