تفسیر حکمت چهاردهم نهج البلاغه

حکمت چهاردهم نهج البلاغه : امید به یاری و کمک (نتیجه بی مهری خویشاوندان)

وَ قَالَ (علیه السلام): مَنْ ضَيَّعَهُ الْأَقْرَبُ، أُتِيحَ لَهُ الْأَبْعَدُ.

کسی که خویشاوند او را واگذارد، بیگانه برای او فراهم شود و دستش بگیرد (منظور این است که خداوند او را تنها نخواهد گذاشت).

شرح و تفسیر حکمت چهاردهم نهج البلاغه

مولای متقیان امام علی (ع) در این حکمت پند آموز به افرادی که خویشاوندانشان نسبت به آن ها بی مهری نموده و آنان را رها کرده اند امیدواری می دهد که از این امر نا امید و مأیوس نشوند، خداوند متعال بی شک دَری دیگر به روی آنان خواهد گشود و می فرماید: شخصی که خویشان نزدیک او را رها کنند آن هایی که دورند (بیگانگان) برای حمایت و کمک به او آماده می گردند.

در حقیقت حکمت و رحمت خداوند بر این امر رقم خورده که انسان ها توسط خویشان و دوستان و اصحاب نزدیک خود حمایت و یاری شوند اما چنانچه این افراد (یاران و بستگان) به وظیفه و کاری که به آنان محول شده عمل ننمایند و صله رحم را به جا نیاورند و بر مسئولیت های خود به عنوان دوست و خویشاوند پشت پا زنند، مسئولیت حمایت و یاری را خدای متعال بر عهده دیگران می گذارد تا بنده ی او در میانه طوفان رخدادها و حوادث یکه و تنها باقی نماند.

به طور مثال زمانی که رسول خدا (ص) از سوی قوم و قبیله خود (قریش) حمایت و یاری نشد و آنان به دشمنی و عداوت با ایشان برخاستند، خداوند متعال دور افتاده ترین قبیله ها را (نظیر طائفه های اوس و خَزرج) برای کمک و یاریش برانگیخت به گونه ای که آنان از دل و جان برای او و در راه تَحقُّق اهداف اسلام مایه گذاشتند و او را حمایت نمودند در حالی که برخی از آن ها با یکدیگر عداوت و دشمنی دیرینه ای داشتند.

در حدیثی از امام جعفر صادق (ع) نقل شده: نسبت به هر آنچه که به آن امید نداری از آنچه که به آن امید داری، امیدوارتر باش. ایشان در پایین این حدیث به داستان حضرت موسی (ع) اشاره می کند و می فرماید: موسی (ع) برای آنکه شعله ی آتشی به دست آورد به سمت نوری که از درختی ساطع می شد رفت اما در آنجا پیام رسالت را دریافت نمود [1].

البته در تفسیر این حکمت احتمال دیگری نیز وجود دارد و آن این است که حضرت علی (ع) با بیان این حکمت می خواهد بگوید که اگر که نزدیکان و خویشاوندان از نیروهای یکدیگر بهره نبرند و نسبت به یکدیگر بی اعتنایی کنند، احتمال آن می رود که بیگانه ها آن ها را دریابند و از وجودشان بهره مند گردند.

فرار مغزها که پدیده ای شایع در قرن اخیر است نمونه و مثالی بارز و آشکار برای این حکمت عبرت آموز امام علی (ع) است. در واقع زمانی که افرادی لایق و توانمند توسط ارگان ها و موسسات یک کشور به کار گرفته نشوند، بیگانگان قدر آنان را دانسته و با آغوش باز از آن ها استقبال می کنند تا از توان و استعداد آن ها بهره ببرند و بدون تردید این اتفاق می تواند ضایعه ای دردناک و جبران ناپذیر برای آن کشور باشد.

پس در رابطه با این حکمت می توان گفت که تفسیر اول تَسَلایی است برای کسانی که حق آنان ضایع گردیده و خویشاوندان آن ها را به حال خویش رها نموده اند و تفسیر دوم نکوهش افرادی است که حق خویشان خویش را ضایع نموده و هدر داده اند. البته تفسیر اول بهتر به نظر می رسد و جمع میان این دو نیز ممکن می باشد.

منبع:

[1] کافى، ج 5، ص 83، ح 2

• تلاوت ترتیل آیه 1 سوره نساء – شیخ سعود شریم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا

ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید! همان کسی که همه شما را از یک انسان آفرید؛ و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد؛ و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر ساخت. و از خدایی بپرهیزید که (همگی به عظمت او معترفید؛ و) هنگامی که چیزی از یکدیگر می‌خواهید، نام او را می‌برید! (و نیز) (از قطع رابطه با) خویشاوندان خود، پرهیز کنید! زیرا خداوند، مراقب شماست.

 

دانلود

موسسه معراج النبی