در این مطلب احادیث روایت شده از بزرگان دین درباره خشم و غضب را برای استفاده و بهره مندی شما گردآوری نموده ایم.
احادبث روایت شده از پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع)
رسول الله (ص)
- اَلا اِنَّ خَيرَ الرِّجالِ مَن كانَ بَطىءَ الغَضَبِ سَريعَ الرِّضا [1].
آگاه باشید که بهترین مردمان کسانی هستند که دیر خشمگین شده و زود راضی گردند.
- مَن دَفَعَ غَضَبَهُ دَفَعَ اللّهُ عَنهُ عَذابَهُ وَ مَن حَفِظَ لِسانَهُ سَتَرَ اللّهُ عَورَتَهُ [2].
هر کس که خشم و غضب خود را برطرف سازد (بتواند آن را کنترل کند) خداوند متعال از او عذاب را دور می سازد و هر کس که زبانش را نگاه دارد خداوند عیبش را می پوشاند.
- الغَضَبُ يُفسِدُ الإيمانَ كما يُفسِدُ الخَلُّ العَسَلَ [3].
خشم و غضب ایمان را تباه سازد همان‌گونه که سرکه عسل را خراب و فاسد می گرداند.
- ما تَجَرَّعَ عَبدٌ جُرعَةً اَفضَلَ عِنْدَ اللّه ِ مِنْ جُرعَةِ غَيْظٍ كَظَمَها اِبتِغاءَوَجهِ اللّهِ [4]
بنده هیچ جرعه ای را ننوشید و فرو نخورد که در نزد پروردگار از جرعه ی خشم و غضبی که فرو خورده است، برتر باشد.
- اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّيطانِ وَاِنَّ الشَّيطانَ خُلِقَ مِنَ النّارِ وَاِنَّما تُطفَأُ النّارُبِالماءِ فَاِذا غَضِبَ اَحَدُكُم فَليَتَوَضَّاْ [5].
همانا خشم و غضب از شیطان است و همانا شیطان از آتش خلق گردیده است و آتش به وسیله آب خاموش می گردد، پس هنگامی که هر یک از شما خشمگین شد، وضو گیرد.
- إنَّ لِجَهَنَّمَ بابا لا يَدخُلُها إلاّ مَن شَفى غَيظَهُ بمَعصيَةِ اللّهِ تعالى [6].
همانا برای جهنم دری است که از آن وارد نمی شود جز کسی که خشم خود را به وسیله معصیت و نافرمانی از خداوند متعال، فرو نشاند.
- اَلا وَ اِنَّ الغَضَبَ جَمرَةٌ فى قَلبِ ابنِ آدَمَ، اَما رَأيتُم اِلى حَمرَةِ عَينَيهِ وَ انتِفاخِ اَو داجِهِ؟! فَمَن اَحَسَّ بِشَى ءٍ مِن ذلِكَ فَليَلصَق بِالارضِ [7].
آگاه باشید که همانا خشم و غضب در قلب آدمی است، مگر سرخی چشمان او و رگ های گردنش را در زمان غضب ندیده‌اید، هر فردی که چنین حسی (خشم) را پیدا کرد، پس بر زمین بنشیند.
- مَنْ كَظَمَ غَيْظا وَهُوَ قادِرٌ عَلى اَنْ يُنْفِذَهُ مَلأََهُ اللّه ُ أَمْنا وَايمانا [8].
هرکس خشم و غضب خویش را در حالی که می تواند آن را عملی سازد، فرو بَرد، خداوند او را مملو از آرامش و ایمان می گرداند.
امام علی (ع)
- مَنْ غَاظَكَ بِقُبْحِ السَّفَهِ عَلَيْكَ فَغِظْهُ بِحُسْنِ الْحِلْمِ عَنْه [9].
هر که به زشتی و سَبُک سری تو را خشمگین ساخت تو او را با حلاوت و زیبایی بردباری و حِلم خشمگین ساز.
- كُنْ بَطى ءَ الْغَضَبِ سَريعَ الْفَىْ ءِ مُحِبّا لِقَبُولِ الْعُذْرِ [10].
دیر خشم (بردبار) و زود گذشت (بخشنده) باش و قبول عذر را دوست بدار.
- اَحْضَرُ النّاسِ جَوابا مَنْ لَمْ يَغْضِبْ [11].
حاضر جواب ترین مردم فردی است که خشمگین نگردد.
- شِدَّةُ الْغَضَبِ تُغَيِّرُ الْمَنْطِقَ وَتَقْطَعُ مادَّةَ الْحُجَّةِ وَتُفَرِّقُ الْفَهْمَ [12].
خشم بسیار و شدید، منطق و گفتار را تغییر خواهد داد، اساس استدلال و حجت را بر هم می‌زند و تمرکز فکری را از میان بر می دارد.
- اِحْتَجِبْ عَنِ الْغَضَبِ بِالْحِلْمِ، وَغُضَّ عَنِ الْوَهْمِ بِالْفَهْمِ [13].
با بردباری و حِلم از خشم و غضب پنهان باش (در امان بودن) و با دانایی از خیال و وهم چشم بپوشان.
- اَلْحِلْمُ يُطفى نارَ الْغَضَبِ وَالْحِدَّةُ تُؤَجِّجُ إِحْراقَهُ [14].
بردباری و حِلم آتش خشم را خاموش می گرداند و تندی آن را شعله ور تر می سازد.
امام سجاد (ع)
- مَرَّ رَسولُ اللّهصلى الله عليه و آله بِقَومٍ يَرفَعونَ حَجَرا فَقالَ: ما هذا ؟ قالوا : نَعرِفُ بِذاكَ اَشَدَّنا وَ اَقوانا . فَقالَ صلى الله عليه و آله: اَلا اُخبِرُ كُم بِاَشَدِّكُم وَ اَقواكُم؟ قالوا: بَلى، يا رَسولَ اللّه. قالَ: اَشَدُّكُم وَ اَقواكُمُ الَّذى اِذا رَضىَ لَم يُدخِلهُ رِضاهُ فى اِثمٍ وَ لا باطِلٍ وَ اِذا سَخِط لَم يُخرِجهُ سَخَطُهُ مِن قَولِ الحَقِّ وَ اِذا قَدَرَ لَم يَتَعاطَ مالَيسَ لَه بِحَقٍّ [15].
رسول خدا (ص) بر گروهی می گذشت که سنگی را بلند می کردند، فرمود: این چیست (چه کاری است)؟ در پاسخ به حضرت گفتند: با این کار نیرومندترین و قوی ترین مان را خواهیم شناخت.
حضرت محمد (ص) فرمودند: آیا شما را از نیرومندترین و قویترین میان شما با خبر سازم؟ گفتند: بلی ای رسول خدا! حضرت پاسخ دادند: قوی ترین و نیرومندترین شما فردی است که هر زمان خشنود و راضی شود، خشنودی اش او را به ورطه گناه نکشاند و هر زمان خشمگین گردد، خشم و غضبش او را از سخن حق، خارج نسازد و هر زمان که به قدرت رسید، به آنچه که حقش نیست، دست درازی نکند.
امام محمد باقر (ع)
- اِنْ كُذِّبْتَ فَلا تَغْضَبْ [16].
اگر که به تو نسبت دروغ بستند، خشمگین نشو.
- اَيُّما رَجُلٍ غَضِبَ وَهُوَ قائِمٌ فَلْيَجْلِسْ فَاِنَّهُ سَيَذْهَبُ عَنْهُ رِجْزُ الشَّيْطانِ وَاِنْ كانَ جالِسا فَلْيَقُمْ … ؛ [17]
هر زمان که فردی خشمگین شود در حالی که ایستاده باشد، پس بنشیند، زیرا این کار سبب می گردد که به سرعت وسوسه های شیطان از او دور گردد و اگر که نشسته باشد، برخیزد.
امام جعفر صادق (ع)
- مَا مِنْ عَبْدٍ كَظَمَ غَيْظاً إِلَّا زَادَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِزّاً فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة [18].
هیچ بنده ای خشم خود را نخورد جز اینکه خداوند متعال بر عزت او در دنیا و آخرت اضافه کرد.
- مَن کَفَّ غَضَبَهُ سَتَرَ اللهُ عَورَتَهُ [19].
هر کس که جلوی خشم و غضب خویش را بگیرد، خداوند متعال عیب و کاستی اش را نهان می دارد (می پوشاند).
- تلاوت ترتیل آیه 134 سوره آل عمران با صدای استاد پرهیزکار
منابع:
[1] نهج الفصاحه ص 243 ، ح 469
[2] نهج الفصاحه ص 767 ، ح 3004
[3] کافی، ج 2، ص 302
[4] نهج الفصاحه، ح 2628
[5] نهج الفصاحه، ح 660
[6] تنبیه الخواطر، 121/1
[7] مفردات الفاظ قرآن ص 608
[8] نهج الفصاحه، ح 2778
[9] تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 285 ، ح 6400
[10] غرر الحکم،ج4، ص 607، ح 7165
[11] غرر الحکم، ج 2، ص 390، ح 2950
[12] بحار الانوار،ج 71، ص 428
[13] غرر الحکم، ج 2، ص 199، ح 2365
[14] غرر الحکم، ج 2، ص 123، ح 2063
[15] معانى الأخبار ص 366
[16] تحف العقول، ص 284
[17] بحار الانوار، ج 73، ص 264، ح 9
[18] كافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 110، ح 5
[19] كافى(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 303 ، ح 6