در این مطلب احادیث نقل شده از رسول خدا (ص) و امامان معصوم علیه السلام درباره سفر را برای استفاده و بهره مندی شما عزیزان گردآوری نموده ایم.
احادیث نقل شده از حضرت محمد (ص)
- سافِرُوا، تَصِحُّوا و جاهِدُوا، تَغنَمُوا [1]
به مسافرت بروید تا سلامت بمانید و جهاد (جهاد را می توان به تلاش و کوشش معنا نمود) کنید تا غنیمت (سود، منفعت) به دست آورید.
- سافِرُوا، تَصِحُّوا و تُرزَقُوا [2]
به سفر بروید تا تندرست و سلامت بمانید و رزق و روزی داده شوید.
- الرَّفیقُ ثُمّ الطّریقُ [3]
برای سفر، اول همسفر انتخاب شود.
- إذا كانَ ثلاثةٌ في سَفَرٍ، فَلْيُؤَمِّرُوا أحَدَهُم [4]
هر زمان سه نفر با هم در سفر بودند، پس یکی را از میان خود به سالاری و رهبری برگزینند.
- سَيِّدُ القَومِ، خادِمُهُم في السَّفَرِ [5]
بزرگ و سرور قوم، شخصی است که در هنگام سفر خدمتگزار آن ها باشد.
- إذا خَرَجَ أحَدُكُم إلى سَفَرٍ ثُمّ قَدِمَ على أهلِهِ، فَلْيُهدِهِم و لْيُطرِفهُم، و لو حِجارةً! [6]
هر زمان که یکی از شما به مسافرت رفت، در زمان بازگشت به سوی خانواده، هدیه و تحفه ای را برای آنان بیاورد، حتی اگر که سنگ باشد.
- مَن أَعانَ مُؤمناً مسافراً فرَّجَ اللهُ عَنهُ ثَلاثاً و سَبعینَ كُربَةًَ و اجارَهُ فی‌الدُّنیا و الإخِرَةٍ مَنَ الغَمِّ وَ الهَـمِّ [7]
هر کس مسافر مومنی را یاری و کمک نماید خداوند متعال هفتاد و سه سختی و گرفتاری را از او رفع می کند و او را در دنیا و آخرت از غَم و هَم محفوظ می دارد.
- اِذا نَزلْتَ مَنزِلاً فَقُل «اللّهُمَّ اَنزِلنی مُنْزَلاً مُباركاً وَ اَنتَ خَیرُ المُنزِلین» تُرزَقْ خَیرَهُ و یُدفعْ عَنكَ شَرُّهُ [8]
هر گاه هنگام سفر در جایی یا مکانی پیاده شدی این «اللّهُمَّ اَنزِلنی مُنْزَلاً مُباركاً وَ اَنتَ خَیرُ المُنزِلین» را بخوان تا خیر سفر به تو برسد و شر آن از تو دور گردد.
- السّفرُ قِطعةٌ مِن العذابِ، فإذا قَضی اَحدُكُم سَفَرهُ فلیُسْرِعِ العَودَ اِلی اَهلِه [9]
در حقیقت سیر و سفر قسمتی از رنج و محنت است، هر گاه سفر هر یک از شما به آخر رسید، پس هرچه سریع‌تر به نزد خانواده اش بازگردد.
احادیث روایت شده از امامان معصوم (ع)
امام علی (ع)
- اذا رَكِبتُمُ الدَّوابَّ فَاذكُروا الله عَزّوَجلَّ و قولوا «سُبحانَ الّذی سَخَّرَ لَنا هَذا وَ ماكُنّا لَهُ مُقرِنینَ و اِنّا اِلی رَبِّنا لَمُنقَلِبون» [10]
اگر که بر مَرکب (چهار پایان، وسایل نقلیه) سوار شدید خداوند عز و جل را یاد کنید و بگویید: «پاک و منزّه خدایی که این (انواع کشتی و چهار پایان قوی) را مسخر ما گردانید و گرنه ما هرگز قادر بر آن نبودیم [11]».
- لاتَصحبَنَّ فی سَفَرِكَ مَن لایَری لَكَ مِنَ الفَضلِ عَلَیهِ كَما تَری لَهُ عَلیكَ [12]
با فردی که منزلت و فضلی که تو برای او قائل هستی برایت قائل نباشد هیچ گاه سفر مکن.
- لایَخرُجُ الرَّجُلُ فی سَفرٍ یَخافُ مِنهُ علی دِینِهِ و صَلاتِهِ [13]
آدمی نباید به مسافرتی که در آن بر دین و نماز خود احساس خطر می‌کند، برود.
امام جعفر صادق (ع)
- إفتَتِحْ سَفَرکَ بِالصَّدقَهِ وَ اخرُجْ اِذا بَدالَک فَاِنَّکَ تَشترَیِ سَلامَهَ سَفَرِکَ [14]
سفر خود (حتی در اوقاتی که سفر مناسب نیست همانند روزهای نحس) را با دادن صدقه آغاز کن زیرا سلامتی خود را در سفر تامین خواهی کرد.
- الخاتَمُ العَقیقُ امانٌ فی‌السَّفر [15]
انگشتر عقیق داشتن در سفر سبب حفظ و ایمنی است.
- حَقُّ علَی المُسلِم اِذا ارادَ سَفراً أَنْ یُعلِمَ اِخوانَهُ و حقٌّ علی اِخوانِهِ اذا قَدِمَ أنْ یَأتُوهُ [16]
بر هر شخص مسلمانی لازم است که در هنگام سفر برادران دینی خود را با خبر سازد و بر آن ها نیز لازم است که پس از بازگشت او، به دیدارش بروند.
- عَلَی العاقِلِ أنْ لایَكونَ ظاعِناً اِلاّ فی‌ثلاثٍ: تَزَوُّدٍ لِمَعادٍ أَو مَرَمَّةٍ لِمعاشٍ اَو لَذَّةٍ فی غیرِ مُحَرّمٍ [17]
انسان عاقل به سفر نمی رود جز برای دریافت معارف الهی و ذخیره ای برای روز آخرت، کسب درآمد و معاش و سیاحت و خوشگذرانی در غیر امور حرام.
امام موسی کاظم (ع)
- مَن خَرجَ وَجِدَهُ فی سَفرٍ فَلیَقُلْ «ما شاءَاللهُ لاحَولَ و لاقُوَّةَ اِلاّ بِالله اَللّهُمَّ آنِسْ وَحشَتی وَ أَعِنّی عَلی المحجَّة‌البَیضاء وَحدَتی وَ أَدِّ غَیبَتی» [18]
هر کس که به تنهایی به مسافرت برود این دعا را بخواند «ما شاءَاللهُ لاحَولَ و لاقُوَّةَ اِلاّ بِالله اَللّهُمَّ آنِسْ وَحشَتی وَ أَعِنّی عَلی المحجَّة‌البَیضاء وَحدَتی وَ أَدِّ غَیبَتی»
- لاتَخرُجْ فی سفرٍ وَحَدَكَ فَاِنَّ الشّیطانَ مَع الواحِدِ وَ هُوَ مَن الاِثنَینِ أَبعَدُ [19]
تنهایی سفر مکن که شیطان با فرد تنها همدم شده و از مسافرانی که دو نفر هستند (تنها نیستند و همسفری دارند) دوری می کند.
امام رضا (ع)
- اذا رَكِبَ الرّجُلُ الدّابَّةَ فَسمَّی رَدِفَهُ مَلَكٌ یَحفَظُهُ حَتّی یَنزِلَ، فإن رَكِبَ وَ لَم یُسَمٍّ رَدِفَهُ شَیطانٌ [20]
در هنگام سوار شدن بر مَرکب (وسیله نقلیه) اگر که فرد «بسم الله الرحمن الرحیم» گوید فرشته ای در کنارش خواهد نشست و تا زمان پیاده شدن از او محافظت خواهد کرد و اگر که نگوید، در آنجا شیطان همنشینش می گردد.
- ثلاثٌ مِن المُرُوَّةِ فی السَّفرِ: بَذلُ الزّادِ وَ حُسنُ الخُلقِ وَ الم‍ِزاحُ فی غَیرِ المَعاصی [21]
سه ویژگی در سفر نشانه جوانمردی است، دادن توشه خود به همسفران، خوش اخلاقی و شوخی و مزاحی که در آن گناه نباشد.
-
تلاوت آیه 137 سوره آل عمران – استاد عبدالباسط – تحقیق
قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ
پیش از شما، سنّت‌هایی وجود داشت؛ (و هر قوم، طبق اعمال و صفات خود، سرنوشتهایی داشتند؛ که شما نیز، همانند آن را دارید.) پس در روی زمین، گردش کنید و ببینید سرانجام تکذیب‌کنندگان (آیات خدا) چگونه بود؟!
-
تلاوت آیه 44 سوره فاطر – استاد پرهیزکار – ترتیل
أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَكَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً ۚ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِنْ شَيْءٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ ۚ إِنَّهُ كَانَ عَلِيمًا قَدِيرًا
آیا آنان در زمین نگشتند تا ببینند عاقبت کسانی که پیش از آنها بودند چگونه بود؟! همانها که از اینان قویتر (و نیرومندتر) بودند؛ نه چیزی در آسمانها و نه چیزی در زمین از حوزه قدرت او بیرون نخواهد رفت؛ او دانا و تواناست!
-
تلاوت آیه 21 سوره غافر – استاد معتز آقایی – تحدیر
أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ كَانُوا مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ كَانُوا هُمْ أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَآثَارًا فِي الْأَرْضِ فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَمَا كَانَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَاقٍ
آیا آنها روی زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که پیش از آنان بودند چگونه بود؟! آنها در قدرت و ایجاد آثار مهمّ در زمین از اینها برتر بودند؛ ولی خداوند ایشان را به گناهانشان گرفت، و در برابر عذاب او مدافعی نداشتند!
منابع:
[1] كنز العمّال : ۱۷۴۷۱
[2] كنز العمّال : ۱۷۴۶۹
[3] مستدرک، ج ٨، ص ٢٠٩
[4] كنز العمّال: ۱۷۵۵۰
[5] مكارم الأخلاق: ۱/۵۳۶/۱۸۶۶
[6] بحار الأنوار: ۷۶/۲۸۳/۲
[7] وسائل، ج ٨، ص ٣١٤
[8] الفقیه، ج ١، ص ١٠٦
[9] وسائل، ج ٨، ص ٣٣٠
[10] خصال، ج ٢، ص ١٦٨
[11] آیه 13 سوره زخرف، ترجمه الهی قمشه ای
[12] مكارم‌الاخلاق، ص ٢٥١
[13] وسائل، ج ٨، ص ٢٤٩
[14] بحار، ج ۱۰۰، ص ۱۰۳
[15] مستدرک، ج ۸، ص ۲۱۸
[16] وسائل، ج ۸، ص ۳۲۹
[17] المحجَّة‌البَیضاء، ج ٤، ص ٥٦ ـ ٥٥
[18] وسائل، ج ٨، ص ٢٨٩
[19] المحجَّة‌البَیضاء، ج ٤، ص ٥٩
[20] مکارم‌الاخلاق، ص ٢٤٨
[21] خصال، ج ١، ص ١٥٧