آشنایی مختصر با قاریان هفتگانه قرآن مجید – بخش اول

در سده های ابتدایی ظهور و رواج یافتن دین مبین اسلام (قرن های اول و دوم هجری قمری)، قرآن کریم اعراب و نقطه گذاری نشده بود و به سبب وجود لهجه های مختلف و خاص در میان عرب، در شیوه و روش قرائت، تجوید و همچنین کتابت برخی از واژه ها به دلیل نقل روایت های متفاوت و گوناگون از رسول خدا (ص) توسط اشخاص مختلف، اختلاف ها و تضادهایی به وجود آمد. در این بین و از میان قاریان قرآن کریم، هفت نفر ( قاریان هفتگانه ) به عنوان اشخاص خبره و متخصص در قرائت معروف و مشهور شدند که به این افراد قراء سبعه یا قاریان هفتگانه می گویند.

در این مطلب بر آن شدیم تا شما را با این افراد آشنا سازیم.

• ابو عمرو

ابو عمرو زبان بن علاء بن عمار تمیمی یکی از قاریان هفتگانه قرآن مجید (قراء سبعه) و از اندیشمندان علوم قرآنی مختلف همچون لغت، قرائت، حدیث، فقه و نحو است. او اشعار غریبی می سرود و تعداد اساتیدی که از آن ها آموزش دیده است بسیار بوده اند به گونه ای که کسی به پای او نمی رسد. سعید بن جبیر، نصر بن عاصم لیثی و عطا بن ابی الرباح از استادان علوم قرائت، نحو و حدیث او بوده اند.

گفته شده که او اهل بصره می باشد و خویشان او در آنجا سکونت داشته اند. برخی ابن عمرو را از قبیله بنی عنبر یا بنی حنیفه می دانند و بعضی به او نسبت ایرانی داده اند و بیان کرده اند که ابن عمرو از اهالی کازرون استان فارس بوده است. همچنین در کتب اسلامی زبان بن علاء را آدمی صادق، با تقوا، مرود اعتماد و دارای فصاحت در کلام معرفی نموده اند.

از جمله راویان مشهور  قرائت ابن عمرو می توان به دوری و سوسی اشاره نمود.

• عاصم

ابوبکر عاصم بن ابی النجود یکی از معروف ترین قاریان است که قرائت او در میان اکثر مسلمانان رایج می باشد. او روشندل بوده و از تابعین می باشد. گفته شده که او قرائت خود را از ابو عبد الرحمن سلمی که از یاران امیر المومنین علی (ع) بوده و قرائت را در نزد ایشان یاد گرفته، آموخته است. او بعد از عبدالرحمن سلمی، قاری کوفه گشت و به گفته خود عاصم از شخصی جز عبدالرحمن قرائت را آموزش ندیده و از قرائتش تخطی ننموده است. ابوبکر شعبة بن عیاش و حفص بن سلیمان دو تن از راویان مشهور قرائت عاصم می باشند.

عاصم از نظر علمای شیعه و اهل تسنن دارای شخصیتی با تقوا و قابل اعتماد در زمینه قرائت قرآن بوده است و او را به عنوان جامع فصاحت، دارای قرائت صحیح و صوتی خوش دانسته اند.

• نافع بن عبدالرحمان بن ابی نعیم

نافع بن عبد الرحمان بن ابی نعیم مدنی از دیگر قاریان هفتگانه می باشد. او دارای اصالتی اصفهانی است و در مدینه زندگی می کرد (در قرن دوم هجری قمری می زیست) و به عنوان رئیس قاریان مدینه شناخته می شد. بر اساس مستندات [1] موجود ابن نعیم مدنی در نزد همسر پیامبر (ص)، ام سلمه، قرآن کریم را قرائت کرده است. نافع را فردی شوخ طبع و خوش اخلاق دانسته اند. قالون (عیسی بن مینا بن وردان) و ورش (عثمان بن سعید مصری) دو راوی مشهور قرائت ابن ابی نعیم می باشند که بدون واسطه از او روایت کرده اند. این نوع قرائت امروزه در کشورهای مغرب عربی رواج دارد.

روش قرائت نافع بدین شکل است که نه افراط در تشدبد دارد نه تفریط در ارسال، همچنین نه به گونه ای سنگین و پر طنین قرائت می کند و نه بی حال و سبک. در واقع قرائت نافع به صورتی در گوش مستمع طنین انداز می شد که گویی زنجیره ای از صدای آهنگین با کمی گرایش به مَد در آن وجود دارد.

از ویژگی های قرائت نافع می توان به ادغام کردن حرف «ذ» در«ت»، تقلیل و کم کردن «الف» در واژه «تورات» در قرآن کریم و اثبات نمودن بسمله در میان دو سوره به جز سوره های  انفال و توبه (برائت) اشاره نمود.

منبع:

[1] پژوهشی در تاریخ قرآن، دکتر حجتی ص 313

سایت موسسه معراج النبی