شرح و تفسیر دعای سوم صحیفه سجادیه (بخش چهارم) – پایانی

دعای سوم صحیفه سجادیه

در این مطلب به ادامه شرح و تفسیر دعای سوم صحیفه سجادیه پرداخته خواهد شد.

بخش دهم دعای سوم صحیفه سجادیه

وَ الَّذِینَ‏ «لا یعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ، وَ یفْعَلُونَ ما یؤْمَرُونَ» وَ الَّذِینَ یقُولُونَ: «سَلامٌ عَلَیکمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ» وَ الزَّبَانِیةِ الَّذِینَ إِذَا قِیلَ لَهُمْ: «خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ثُمَّ الْجَحِیمَ صَلُّوهُ» ابْتَدَرُوهُ سِرَاعاً، وَ لَمْ ینْظِرُوهُ.

و درود و سلام فرست بر ملائکی که «خدا را در آنچه به آن ها امر کرده مخالفت نمی کنند و هر چه را که به آن فرمان داده می‌شوند انجام می دهند» و بر فرشتگانی که به اهالی بهشت می گویند: «سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان! چه نیکوست سرانجام آن سرا (ی جاویدان [1])» و بر ملائکه نگهبان جهنم، هنگامی که به آنان گفته می شود «او را بگیرید و در بند و زنجیرش کنید!، سپس او را در دوزخ بیفکنید [2]» به سرعت عمل کرده و مهلتی به او ندهند.

دعای سوم صحیفه سجادیه
دعای سوم صحیفه سجادیه
  • شرح و تفسیر بخش دهم

همانگونه که قبل تر بیان شد، ملائکه موجوداتی می باشند که توانایی و قابلیت تکلیف پذیری ندارند، در واقع آن ها دارای وجودی ثابت هستند. فرشتگان نورانی محض می باشند و در برابر تکلیف تخلف و نافرمانی نمی کنند و آن گونه که آفریده شده اند و در همان کاری که به امر خدا گماشته شده اند، ثابت می مانند. در کلام امام علی (ع) آمده است که برخی از فرشتگان ساجد می باشند و رکوع ندارند و برخی دیگر در رکوع هستند و سجده نمی کنند.

ملائکه اگر چه در ذات کمال و معرفت محض می باشند ولی آن ها در به دست آوردن این کمال هیچ رنجی را متحمل نشده اند و خداوند متعال آنان را اینگونه خلق نموده است به همین دلیل مقام آدمی که کمال، تعالی و تقرب به خدا را به سختی و با ریاضت و زهد و عبادت به دست آورده است به مراتب بالا تر از ملائکه است.

این فرشتگان به انسان های وارسته ای که در روز جزا و پس از حساب و کتاب به بهشت وارد می شوند تبریک می گویند و به استقبالشان می روند و می گویند: سلامت ابدی برای شماست به این دلیل که در دنیا صبر نمودید و در فرمانبرداری از خدا و دوری از گناه و معصیت شکیبایی از خود نشان داده اید، پس خانه ای که برای خود مهیا نموده اید بسیار پاکیزه است.

در مقابل افرادی هستند که غُل و زنجیره شده به جهنم و داخل شعله های آتش فرستاده می شوند بدون آن که مهلتی به آن ها داده شود.

به راستی این دو عاقبت را باید به خوبی درک نمود و در آن تدبر کرد و انسان ها سعی کنند زندگی را بدون گناه بگذرانند و نسبت به آخرت و آینده ی خویش بی تفاوت نباشند.

بخش یازدهم دعای سوم صحیفه سجادیه

وَ مَنْ أَوْهَمْنَا ذِکرَهُ، وَ لَمْ نَعْلَمْ مَکانَهُ مِنْک، و بِأَی أَمْرٍ وَکلْتَهُ وَ سُکانِ الْهَوَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ الْمَاءِ وَ مَنْ مِنْهُمْ عَلَی الْخَلْقِ. فَصَلِّ عَلَیهِمْ یومَ یأْتِی‏ «کلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ».

و سلام و درود بر هر مَلکی که نام او را از یاد برده و جایگاه و موقعیت او را نمی‌شناسیم و نمی دانیم که به چه امری از سوی تو مامور گشته است، و درود و سلام بر ملائکی که ساکن هوا، زمین و آب می‌باشند و بر هر یک از آن ها که بر خلایق و آفریده ها مسلط هستند، پس درود فرست بر آن ها در آن روزی که هر کس با دو فرشته که یکی از آن ها حرکت دهنده به سوی محشر و دیگری گواه دهنده به نیک و بدش است، آورده می شود (هر انسانی وارد محشر می گردد در حالی که همراه او حرکت دهنده و گواهی است! [3]).

  • شرح و تفسیر بخش یازدهم

همانطور که همه می دانند آفریده های جهان هستی بسیارند و غیر قابل شمارش، بدون شک هر آنچه که امام (ع) در این دعا ار انواع ملائکه سخن گفته است تنها بخش معدودی از آن ها به شمار می روند و قطعا آن تعداد از ملائکه که نام آن ها نیامده است غیر قابل قیاس با تعدادی هستند که در این دعا نام آن ها آمده است، پس به همین دلیل امام (ع) بر آن بخش از فرشتگان که نام و نشانی از آن ها و ماموریتشان نیست و به کاری که به آن مامور گشته اند اشتغال دارند نیز درود می فرستد.

در ادامه این بخش حضرت می فرمایند: برخی از ملائکه در فضا (هوا) دسته ای در آب و گروهی در زمین می‌باشند. به طور مثال در زمین، قوه نامیه (درصد جوانه زنی بذر گیاه) که باعث رویش گیاه می‌شود را نه می‌توان دید و نه می‌توان در آزمایشگاهی آن را تجزیه و تحلیل کرد. دانه نباتی به جز در خاک و یا در چیزی که خواص خاک را دارا باشد نمی روید و این رویدن و جوانه زدن جز به قدرت و نیروی ماوراء عالم ماده ممکن نخواهد بود به این دلیل که رشد گیاه با به هم پیوستن اجزای آن نیست، زیرا اگر که در آزمایشگاه گیاهی به سلول های گیاهان دقت شود به خوبی می توان فهمید که چیزی به جز ماده در ترکیب های موجودات، در کار است که نامش حیات است و از جنس ماده نیست و رشد و نموی گیاه تنها در آن قرار داده شده است و اگر که از بین برود دیگر هیچ رشدی اتفاق نمی افتد.

برخی دیگر از فرشتگان در روز قیامت و هنگام ورود آدمی به صحرای محشر به همراه او می باشند، یکی از آنان انسان را به محشر می برد و دیگری گواهی بر اعمال اوست.

قیامت
قیامت

بخش دوازدهم دعای سوم صحیفه سجادیه

وَ صَلِّ عَلَیهِمْ صَلَاةً تَزِیدُهُمْ کرَامَةً عَلَی کرَامَتِهِمْ وَ طَهَارَةً عَلَی طَهَارَتِهِمْ. اللَّهُمَّ وَ إِذَا صَلَّیتَ عَلَی مَلَائِکتِک وَ رُسُلِک وَ بَلَّغْتَهُمْ صَلَاتَنَا عَلَیهِمْ فَصَلِّ عَلَینَا بِمَا فَتَحْتَ لَنَا مِنْ حُسْنِ الْقَوْلِ فِیهِمْ، إِنَّک جَوَادٌ کرِیمٌ.

و بر آنان درود فرست درودی که کرامتی بر کرامت آن ها و پاکیزگی و طهارتی بر طهارتشان بیفزاید. بار خدایا! همان دم که بر فرشتگان و فرستادگان خود درود و سلام فرستادی و درود ما بر آنان را به آن ها ابلاغ نمودی، پس بر ما درود فرست به سبب هر آنچه که از حُسن گفتار که در وصف آن ها بر دل و زبان مان روانه کردی، همانا تو بخشنده و کریمی.

  • شرح و تفسیر بخش دوازدهم

در این دعا حضرت زین العابدین (ع) به بیش از سی دسته از فرشتگان اشاره نموده است که هر یک از آن ها به امر و فرمانی مامور می باشند. حضرت در این دعا کار برخی از آنان را نیز بیان کرده است.

در بخش آخر دعا، امام سجاد (ع) بر تمام آن ها دعا و درود می فرستد و از حضرت حق درخواست می کند که کرامت و طهارت آن ها را بیشتر نماید. در واقع امام (ع) در دعای سوم، نشان داد که جهان ماده از نظام ملکوتی بریده و جدا نمی باشد و در طول دعا اثبات نمود که همه‌ی جنبش ها و حرکاتی که در عالم هستی رخ می دهند تماما تحت نظارت ماموران ویژه الهی (فرشتگان) و با حساب و کتاب بسیار دقیق صورت گرفته و می‌گیرند، به گونه‌ای که قبل تر از وجود آن ها، تدبیر تمام آن ها در افق وجودی گروهی ویژه از ملائکه مدوَن شده و ترتیب پیدا کرده و بر اساس زمان تدبیر، در خارج شکل ویژه خود را می یابند.

نکته‌ای که در این جا باید به آن توجه داشت و آن را به خاطر سپرد این است که عالم فرشتگان توسط عالم ملکوت اداره می‌گردد و اینگونه نیست که یک سری ضوابط و قاعده های خاص، جدا از پروردگاری و خالقیت خدا و به صورت خود به خود عمل کنند. و به طور مستقل با عکس العمل ها و تاثیرها درگیر باشند.

در حقیقت رمز و راز ارسال تمام پیامبران و کتاب های الهی همین نکته ای است که بیان گردید. انبیاء آمده اند تا به انسانی که به سرعت اسیر چیزهایی که می بینید، می شنود و حس می کند، خواهد شد و تمام آن ها را حقیقت وجود و هستی می داند، بگویند که این طرز فکر تو اشتباه است و ناشی از غفلت و بدان و آگاه باش که نهاد هستی و عالم تحت سیطره و حکومت ملکوت است.

در انتهای این بخش و کل دعای سوم، امام سجاد (ع) ارتباط جهان با ملکوتیان را یکی از بزرگ ترین نعمت ها برشمرده و در نهایت فرمودند: پروردگارا پس بر ما درود فرست به سبب هر آنچه که از حُسن گفتار که در وصف آن ها بر دل و زبان مان روانه کردی.

منابع:

[1] سوره رعد، آیه 24، ترجمه مکارم شیرازی

[2] سوره حاقه، آیات 30 و 31، ترجمه: مکارم شیرازی

[3] سوره ق، آیه 21، ترجمه مکارم شیرازی

سایت موسسه معراج النبی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *