در این مطلب به شرح و تفسیر سوره نصر که در مطلبی دیگر شأن نزول و فضیلت های آن بیان شده اند، خواهیم پرداخت.
سوره نصر صد و دهمین سوره قرآن کریم است که در جزء سی ام قرار گرفته است. این سوره شامل سه آیه است و در شهر مدینه بر پیامبر رحمت (ص) نازل شده است.
سوره نصر
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ ﴿۱﴾
وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا ﴿۲﴾
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا ﴿۳﴾
شرح و تفسیر سوره مبارکه نصر
خداوند در سوره نصر فرموده است: «هنگامی که یاری خدا و فتح و پیروزی فرا رسد، و مردم را ببینی که گروه گروه در دین خدا وارد می شوند، به شُکرانه این نعمت عظیم پروردگار خود را از سر حمد و سپاس تسبیح کن و از او آمرزش بخواه که او همواره توبه پذیر است.
سه آیه سوره نصر کوتاه اما پر محتوا می باشند و برای فهم و درک این سوره می بایست به بسیاری از نکات ریزی که به آن ها پرداخته شده، دقت نمود.
- در آیه اول این سوره عبارت «نصر الله» آمده است که اضافه شده واژه نصرت به اسم اعظم الله است. این عبارت نه تنها در این سوره بلکه در سوره های دیگری چون آل عمران، بقره و انفال آمده است و به این مطلب اشاره دارد که به هر حال یاری و پیروزی به اذن و اراده پروردگار صورت می گیرد. البته این موضوع با تأمین نیرو و قوا برای مقابله با دشمن در تضاد نمی باشد اما یک فرد موحد نصرت و پیروزی را تنها از جانب خداوند متعال می داند و به همین سبب در زمان پیروزی مغرور نشده و در جایگاه شکر و سپاس از خدای بزرگ قرار می گیرد.
- در سوره نصر ابتدا درباره نصرت و یاری خداوند، سپس پیروزی و بعد از آن در مورد نفوذ و گسترش دین مبین اسلام و ورود گروه گروه مردم به این دین سخن گفته شده است که همه ی آن ها علت و معلول یکدیگر می باشند. در حقیقت تا یاری الهی نباشد فتحی نخواهد بود و تا فتح و پیروزی نباشد که موانع از سر راه برداشته شوند مردم دسته دسته مسلمان نخواهند شد. البته پس از این سه مرحله که خود نعمت های بزرگی هستند که از جانب حق ارزانی داده شده اند مرحله شُکر، سپاس و حمد الهی فرا خواهد رسید.
البته باید متذکر شد که نصرت و پیروزی برای این است که هدف و غایت نهایی که همان ورود مردم به دین خدا و هدایت همگانی است محقق گردد.
- واژه فتح که در آیه اول سوره آمده است به صورت مطلق بیان شده است و با توجه به شأن نزول این سوره که قبل تر بیان شد بی تردید به فتح مکه مرتبط است که چنین بازتاب فراوانی داشته است. در واقع فتح مکه فصل جدیدی را در تاریخ اسلام گشود زیرا مرکز و کانون اصلی شرک نابود و متلاشی شد و بت ها از میان برداشته شدند و امید بت پرستان به یأس تبدیل گشت و تمام موانعی که بر سر راه دین مبین اسلام بود از میان برداشته شدند.
به همین سبب فتح مکه را می توان مرحله ی تثبیت اسلام و مستقر شدن آن در جزیرة العرب و همچنین استقرار و انتشار آن در دنیا دانست زیرا پس از فتح مکه مشرکان به جز در یک مورد که آن هم با شکست رو به رو شد، دیگر هیچ مقاومتی از سمت آن ها در برابر دین اسلام و گسترش آن مشاهده نگردید و بسیاری از افراد ساکن در جزیرة العرب به نزد رسول خدا (ص) رفته و دین اسلام را قبول می کردند.
- در آیه سوم سوره نصر خداوند به پیامبر اکرم (ص) سه دستور مهم تسبیح (منزه و پاک شمردن خداوند از هر نوع عیب و نقص)، حمد و سپاس (توصیف پروردگار به صفات کمال) و استغفار را ابلاغ می کند که عمدتا این دستورات تمام مومنان را نیز شامل می شوند و در حقیقت سپاس و شُکری برای این پیروزی بزرگ (فتح مکه) و عکس العملی درست در مقابل این یاری و نصرت خداوند است.
این فتح بزرگ و عظیم باعث شد که افراد متوجه شوند که خداوند یاران خود را هیچ گاه تنها نمی گذارد و از این نقص به دور است و همچنین توانایی خدا در انجام وعده هایش را باور کنند و بدانند خداوند به این صفت کمال موصوف می باشد. علاوه بر این ها بندگان به نقص و کمبود خود در مقابل بزرگی و عظمت خداوند اقرار می کنند.
در حقیقت احتمال اینکه در زمان پیروزی عکس العمل نامناسبی نظیر انتقام جویی شخصی در آدمی مشاهده شود و یا گرفتار غرور و برتر بینی گردد وجود دارد. خدای متعال به این سه امر دستور داده تا در چنین لحظات حساسی (پیروزی) آدم به یاد خدا و صفات جلال و جمال او بیفتد و همه چیز را از او بداند و به استغفار حق تعالی بپردازد تا صفاتی چون غرور، غفلت و انتقام جویی در او ایجاد نشوند و یا از وجودش رخت ببندند.
ادامه دارد …
برگفته از تفسیر نمونه
منبع: سایت موسسه معراج النبی
- تلاوت ترتیل «سوره نصر» با صدای استاد سعیدیان