شرح و تفسیر حکمت ششم نهج البلاغه

در این مطلب به شرح و تفسیر حکمت ششم نهج البلاغه خواهیم پرداخت.

حکمت ششم نهج البلاغه: رازداری، گشاده رویی، آشتی

وَ قَالَ (علیه السلام): صَدْرُ الْعَاقِلِ صُنْدُوقُ سِرِّهِ، وَ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ، وَ الِاحْتِمَالُ قَبْرُ الْعُيُوبِ.

وَ رُوِيَ أَنَّهُ قَالَ فِي الْعِبَارَةِ عَنْ هَذَا الْمَعْنَى أَيْضاً [الْمُسَالَمَةُ خَبْءُ الْعُيُوبِ] الْمَسْأَلَةُ خِبَاءُ الْعُيُوبِ، وَ مَنْ رَضِيَ عَنْ نَفْسِهِ كَثُرَ السَّاخِطُ عَلَيْهِ.

امام علی (ع) می فرمایند: سینه انسان خردمند صندوق راز اوست، گشاده رویی دام (وسیله جلب) محبت، و تحمل و بردباری گورستان (پوشاننده) عیب هاست.

از آن حضرت نیز روایت شده که در بیان این نکته چنین فرمود: آشتی کردن پوشنده زشتی هاست و کسی که از خود خشنود باشد ناخوشنودانِ از وی بسیار شوند [1].

در ابتدا معنای برخی از واژه های به کار رفته در این حکمت را بیان خواهیم کرد.

• الْبَشَاشَةُ: گشاده رو
• حِبَالَةُ: وسیله ای که با آن شکار می کنند- دام- تور صیادی
• الْمَوَدَّةِ: دوستی، قرابت و نزدیکی با فایده
• خَبْ‏ءُ: تقیه، استتار

شرح و تفسیر حکمت ششم

مولای متقیان در این حکمت بر چهار چیز تاکید دارند. در ابتدا می فرمایند که «سینه انسان خردمند صندوق راز اوست»، به این معنا که همان طور که ثروتمندان اشیاء و وسایل قیمتی و گران خود را در صندوق های قرار می دهند، انسان عاقل و خردمند نیز می بایست اَسرار خود را در دلش پنهان کند، زیرا اَسرار او اگر که به دست دوست بیفتد ممکن است باعث ناراحتی او گردد و اگر که اَسرار به دست دشمن بیفتد احتمال است که سبب آبرو ریزیش شود. علاوه بر این ها برخی از رازها ممکن است مرتبط با سرنوشت ملتی باشند که اگر بی موقع بر ملا شود باعث زیان و خسارت بسیاری برای آن ملت گردد.

پیامبر اکرم (ص) اینگونه بودند و درباره ایشان روایت شده است: زمانی که برای غزوه یا جنگی تصمیم می گرفتند به طور کامل آن را پنهان می کردند تا دشمن متوجه نشود و اطلاعاتی به دست نیاورد.

در حدیثی از امام علی (ع) آمده است: سِر تو اسیر توست و زمانی که آن را فاش نمایی تو اسیر و دربند او خواهی شد [2]. همچنین از امام صادق (ع) نقل گردیده است: آشکار کردن چیزی قبل از استوار شدن آن سبب تباهی آن می شود [3].

در این میان برخی از انسان ها هستند که می گویند ما راز خود را تنها به دوستان صمیمی می گوییم غافل از این که همان دوستان خود دوستان صمیمی دارند و …

سپس و در دومین عبارت از این حکمت ایشان فرمودند: گشاده رویی دام (وسیله جلب) محبت است.

بدون تردید افرادی که خوش برخورد و خوش رو هستند و با چهره و صورتی گشاده و لب هایی مبتسم با دیگران رو به رو می گردند، دوستان و رفقای بسیاری خواهند داشت. البته عکس این موضوع نیز وجود دارد و همان طور که مشاهده می شود هیچ کس تمایل به دوستی با افرادی که خوش رو نیستند و عبوس و خشن می باشند، ندارد.

جلب محبت و ایجاد دوستی سبب اتحاد و همچنین وحدت کلمه می گردد و در روایات و احادیث نقل شده از بزرگان دین برای گشاده رو بودن ثواب های بسیاری در نظر گرفته شده است. به طور مثال در حدیثی از امام علی (ع) آمده است: زمانی که برادران دینی خود را می بینید و با هم ملاقات می کنید دست یکدیگر را فشار دهید (مُصاحفه) و خوش رویی و خوشحالی خود را ابراز کنید، پس زمانی که از هم جدا می گردید گناهانتان بخشیده خواهد شد [4].

همچنین در روایت مشهوری از رسول خدا (ص) آمده است: ای فرزندان عبدالمُطَلب شما نمی توانید تمام مردم را با دارایی ها و اموال خود راضی کنید (دارایی و مال همیشه کمتر از نیاز و توقع آدم هاست)، پس آنان را با رویی گشاده و بَشاش ملاقات نمایید (گشاده رویی سرمایه ای تمام نشدنی است و سبب خشنودی آدمی می گردد) [5].

در حقیقت امام علی (ع) به این سبب از واژه «حِبَالَةُ» استفاده کرده است که افراد گریزان نیز با گشاده رویی و محبت به سوی فرد خواهند آمد و اگر که کینه ای در سینه ای وجود داشته باشد از بین خواهد رفت.

در برخی از عبارات و جملاتی که از عالمان و بزرگان نقل شده، آمده است: سه چیز است که محبت را در دل برادران دینی نمایان می سازد: رو به رو شدن با آنان با چهره و صورتی گشاده، پیش قدم شدن در سلام، مهیا کردن جای مناسب در مجالس برای آن ها [6].

ادامه دارد …

منابع:

[1] حکمت ششم نهج البلاغه، ترجمه علی شیروانی، چاپ پنجم، ص557

[2] غررالحکم، ص 320، ح 7415

[3] بحارالانوار، ج 88، ص 254

[4] بحارالانوار، ج 73، ص 20، ح 3

[5] کافى، ج 2، ص 103، ح 1

[6] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 18 ص 98

منبع: سایت موسسه معراج النبی استان خوزستان

 

• تلاوت ترتیل آیه 118 سوره آل عمران – استاد