نظر اهل تسنن و تشیع بر انتصابی بودن مقام امامت

امامت

امامت ائمه اطهار علیهم السلام یکی از اصول پنج گانه دین اسلام در مذهب تشیع است و به این معناست که رهبری مسلمانان و جوامع اسلامی بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) در همه امور دنیایی و اخروی بر عهده امامان معصوم (ع) می باشد. دلایل نقلی و عقلی زیادی برای اثبات این امر وجود دارد که در مطلب «اثبات امامت با دلایل قرآنی» به بررسی برخی از دلایل پرداخته شد. مسئله و موضوع مقام امامت گسترده و وسیع می باشد و می توان درباره آن بسیار بحث نمود و نوشت.

مسئله امامت در دین اسلام
مسئله امامت در دین اسلام

از جمله مهمترین مباحثی که می توان به آن پرداخت بحث انتصابی بودن مقام امامت است. در واقع این سوال مطرح است که امامت منصبی الهی است و از سوی خدا تعیین شده است یا نه امامت مقام و جایگاهی ست همانند دیگر مقام ها و از سوی مردم مثل ریاست جمهوری انتخاب می گردد و طیق مصلحت اندیشی بوده است؟

در این مطلب به بررسی باور و نظر دو مذهب تشیع و تسنن در این باره خواهیم پرداخت.

باور اهل تسنن درباره مقام امامت

مسلمانان اهل تسنن این باور را دارند که جایگاه و مقام امامت مقام الهی نبوده و منصوب کردن امام بر عهده مردم است و بر آنان واجب می باشد. در حقیقت آن ها معتقدند که امامت و خلافت مقامی است شبیه به مقام های دنیوی و با آن ها هیچ اختلافی ندارد.

اهل سنت گفته اند که نصب امام و ولایت دادن او بر امت بر تمامی مسلمان ها هم از لحاظ شرعی و هم عقلی واجب است و چون که مرتبط با خداوند نمی باشد آن را از فروع دین دانسته اند و نه اصول آن.

یکی از متکلمان اهل تسنن به نام سعد الدین تفتازانی در این باره نوشته است: هیچ نزاع و اختلافی در این نیست که ارتباط دادن و الحاق امامت به فروع دین مناسب تر است زیرا بازگشت مبحث امامت به این است که قیام به امر امامت و نصب امام با آن ویژگی های خاصی که دارد از واجبات کفایی می باشد و واجبات کفایی اموری هستند که مصالح دینی یا دنیایی وابسته به آن ها می باشد و نظم امور و کارها جز با حصول آن ها به دست نخواهد آمد. پس هدف و مقصود شارع تحصیل آن ها فی الجمله می باشد بدون این که هدفش دستیابی به آن ها از هر فرد امت است. و بر کسی پنهان و پوشیده نیست که امامت از احکام عملی دین می باشد نه اعتقادی آن [1].

در واقع کل کلام و سخن تفتازانی در این جمله خلاصه می گردد که امامت از جمله احکام عملی دین است و نه احکام اعتقادی آن پس بهتر است جزو فروع قرار داده شود.

بر طبق این عقیده و قرار دادن امامت جزو فروع دین، می توان گفت که ایمان یک فرد یا کفر آن به امر امامت وابسته نمی باشد و مقام امامت نظیر دیگر احکام شرعی، فرعی است که منکر شدن به آن ها مستلزم خروج از دین نمی شود.

آن ها سه راه را برای انتصاب امام و خلیفه که جزو فروع می باشد تعیین کرده اند: انتصاب امام یا با بیعت اهل حل و عقد (جمعی از افراد موثر و عالمان به شریعت) انجام می پذیرد یا امام و خلیفه پیش از آن صراحتا اعلام می کند و یا فردی بر مردم چیره می گردد.

البته برخی از علما و مفسران اهل تسنن همچون قرطبی بعد از آن که دلایلی بر واجب بودن امر نصب امام بیان کرده اند امامت را رُکنی از ارکان دین دانسته اند یعنی پایداری مسلمانان به آن وابسته می باشد.

نظر و باور تشیع درباره امامت

شیعبان اما بر خلاف اهل تسنن گفته اند که مقام و جایگاه امامت چون نبوت است و عهد و پیمانی الهی می باشد و مقام و جایگاهی است که خدای عز وجل آن را به افرادی که لیاقت آن را دارند واگذار می کند، زیرا برای امامت خصوصیت هایی همچون عصمت، قدرت الهی، اعلم بودن و دارا بودن علم غیب شرط می باشد و این خصوصیات تنها توسط خدا می تواند در یک فرد جمع گردد و اوست که از دارنده این ویژگی ها آگاه می باشد. پس هر شخصی خواه فرزند امام باشد یا برادر امام اگر که این ویژگی ها را دارا نباشد از این مقام به دور است.

امامت
امامت

شیخ صدوق از علمای تشیع بیان کرده است: واجب است که باور داشته باشیم امامت حق است، همانگونه که معتقدیم نبوت و پیامبری حق است. همچنین می بایست باور داشت همان خدایی که حضرت محمد (ص) را به پیامبری برگزید امام را نیز در مقام امامت قرار داده است. انتصاب امام در اختیار خدا می باشد و خصوصیات و برتری هایی که امام دارا است تماما از نعم الهی است.

همچنین ابن جریر طبری در کتابی به نام «دلائل الامامه» بیان کرده است: امامت منصب و جایگاه الهی و مقدس است که برای هیچ شخصی محقق نمی گردد جز با نص و انتخاب خداوند متعال یا پیامبر او که از روی هوا سخن نمی گوید (جز وحی خدا چیزی را ابلاغ نمی کند).

پس براساس نظر شیعه درمی یابیم که امامت مقام الهی و خداوندی است پس باید جزو اصول دین قرار گیرد.

منابع:

[1] شرح المقاصد فی علم الکلام، تفتازانی، ج 2، ص 233-232

منبع: سایت موسسه معراج النبی استان خوزستان

 

  • تلاوت ترتیل آیه 73 سوره انبیاء – استاد شهریار پرهیزگار

وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ ۖ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ

و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما، (مردم را) هدایت می‌کردند؛ و انجام کارهای نیک و برپاداشتن نماز و ادای زکات را به آنها وحی کردیم؛ و تنها ما را عبادت می‌کردند.

دانلود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *