مهدویت و انتظار در آینه قرآن کریم

بدون تردید قرآن کریم را می توان چشمه ای زلال از برترین حکمت ها و معارف الهی دانست که تمام علوم مورد نیاز بشر برای تمام اعصار را در خود جای داده است. کتابی است که همه ی اخبار گذشته و آینده جهان را بیان کرده است و از بیان هیچ یک از حقایق چشم پوشی نکرده است. آینده ای روشن، فراگیری صلح و عدالت و از بین رفتن ظلم با قیام و انقلاب آخرین وصی، از جمله حقایق بزرگ و آشکاری هستند که در تمام ادیان بشارت و وعده داده شده اند. این حقیقت که سرانجامی زیبا را به تصویر می کشد در قرآن نیز وعده داده شده و در تعداد زیادی از آیات قرآنی به این حقیقت و فرجام نیک پرداخته شده است، حقیقتی که از همان ابتدای ظهور اسلام، رسول خدا (ص) مسلمین را به آن امیدوار کرده است و تمام مسلمانان جهان به ویژه شیعیان که طبق تعالیم اهل بیت علیهم السلام منتظر قیام قائم آل محمد (عج) هستند، تمام سختی ها و مشکلات را در تمام دوران به این امید که روزی نجات بخش عالم حضرت مهدی عجل الله فَرجه الشریف ظهور کند و جهان را پر از عدل و داد نماید، تحمل کرده اند. همانطور که در ابتدا به آن اشاره شد در قرآن آیات بسیاری وجود دارد که این حقیقت بزرگ را مژده داده و به صورت های مختلف به آن پرداخته است. در این مطلب برآن شدیم تا به بررسی برخی از آیات مرتبط با مهدویت بپردازیم تا مهدویت و انتظار را از آینه قرآن کریم مشاهده نماییم.

• آیه 55 سوره مبارکه نور

خداوند متعال به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند وعده می دهد که قطعا آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید، و دین و آیینی را برای آنان پسندیده، پا برجا و ریشه دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت و آرامش مُبدل می کند، آنچنان که تنها مرا می پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت و کسانی که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند [1].

در این آیه خداوند سه چیز را وعده داده است:

• حکومت جهان از آن افراد مومن و صالح خواهد بود.
• دین مبین اسلام به طور کامل در کل دنیا استقرار پیدا خواهد کرد.
• مومنان و صالحان بدون ترس و در امنیت کامل به سر خواهند برد.

همانطور که می دانید خداوند متعال خلف وعده نمی کند، پس سرانجام روزی فرا خواهد رسید که این وعده های الهی محقق شوند زیرا این آیه ترسیمی از جامعه ایده آل است و از ابتدای اسلام تا به امروز و به دلیل خطرات و تهدیدهایی که در طی این دوران برای اسلام و مسلمین وجود داشته، تحقق نیافته است. علامه طباطبایی در تفسیر این آیه گفته است: این جامعه با این صفات تا کنون به وجود نیامده است و اگر که مصداقی داشته باشد در روزگار حضرت مهدی (عج) خواهد بود [2].

• آیه 105 سوره انبیاء

و ما بعد از تورات در زبور (داود) نوشتیم که البته بندگان نیکوکار من ملک زمین را وارث و متصرف خواهند شد [3].

در این آیه نیز خداوند حاکمیت و فرمانروایی بر کل زمین (جهان) را به افراد نیکوکار و صالح وعده داده است.

درباره ارتباط این آیه با موضوع مهدویت و انتظار در ابتدا می بایست به توضیح و تفسیر چند کلمه از کلمات این آیه شریفه پرداخت.

واژه «کَتبنا» به حتمی و ممکن بودن یک امر اشاره دارد، همچنین کلمه «ارث» اگر چه به معنای هر چیزی است که بدون معامله و داد و ستد به فردی می رسد، می باشد اما در بخش هایی از قرآن کریم به تسلط و پیروزی یک قوم مومن و صالح بر افراد بدکار، اطلاق گردیده است. واژه «ارض» نیز کل جهان را شامل می شود [4]. برای واژه های زبور و همچنین ذکر تفاسیر مختلفی آمده است برخی زبور را کتاب مزامیر حضرت داوود می دانند و در برخی از تفاسیر آن را به تمام کتب آسمانی بسط داده اند. برای ذکر نیز چنین است، ذکر به تورات و همچنین قرآن اطلاق گردیده است اما چون به معنای تذکر و یادآوری است درباره همه ی کتب آسمانی نیز صدق می کند.

عبارت «عبادی الصالحون» در این آیه ایمان این افراد و شایستگی علمی و عملی آن ها (دارای علم و آگاهی اند و پرهیزکار می باشند) را بیان می کند.

در حقیقت می توان گفت خداوند متعال فرمانروایی و حاکمیت افراد مستضعف بر مستکبرین را در دو محور عُبودیت خدا و صلاحیت علمی و عملی آن ها خلاصه کرده است [5].

امام محمد باقر (ع) در این باره و در شرح این آیه فرموده اند: کتب الهی و آسمانی همگی ذکر هستند و مُراد و مقصود از افراد نیکوکار (عبادی الصالحون) قائم و یاران او می باشند.

• آیه 86 سوره هود

آنچه خداوند برای شما باقی گذارده (از سرمایه های حلال)، برایتان بهتر است اگر ایمان داشته باشید! و من، پاسدار شما (و مامور بر اجبارتان به ایمان) نیستم!

اگر چه هر یک از آیات قرآن شأن نزول ویژه ای دارند اما هر یک از آن ها از مفهوم جامعی برخوردار می باشد که می توان در تمام دوران و برای مصداق های کامل تری آن را تطبیق نمود.

مخاطب این آیه قوم حضرت شُعیب (ع) می باشند و عبارت «بَقِیَّتُ اللَّهِ» به سود، سرمایه حلال معامله یا پاداش الهی اطلاق می شود. اما از نظر لغوی به معنای بازمانده خدا است و به هر چیزی که نافع و سودمند است و از سوی خدا برای مردم باقی مانده است و مایه سعادت و خیر آن ها می شود گفته می شود.

پس می توان گفت تمام انبیاء و امامان بقیه الله هستند (در زیارت جامعه کبیره ائمه اطهار (ع) را به نام بقیه الله خطاب کرده اند).

و از آنجا که حضرت مهدی (عج) آخرین امام و تنها بازمانده ی تمام اولیای الهی در همه ی دوران است می توان آن را آشکارترین و بارزترین مصداق برای «بقیه الله» دانست و ایشان شایسته ترین فرد برای این لقب می باشند.

امام محمد باقر (ع) در این باره می فرمایند: نخستین جمله ای که مهدی (عج) پس از ظهور بر زبان می آورد این آیه است «بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ» پس از آن می گوید من بقیه الله و حجت خدا در میان شما هستم، سپس هیچ شخصی بر او سلام نمی کند مگر اینکه این عبارت را بگوید: السلام علیک یا بقیه الله فی ارضه [6].

علاوه بر این سه آیه که به صورت مُفصل شرح داده شدند آیات دیگری همچون آیات 171 تا 173 سوره صافات (وعده پیروزی همه جانبه به انبیاء و مرسلین)، آیات 28 و 29 سوره سجده، آیه 4 سوره قصص (حاکمیت مستضعفان بر تمام جهان)، سوره غافر آیه 51 و سوره توبه آیه 33 به ظهور، مهدویت و انتظار اشاره شده است.

[1] آیه 55 سوره نور، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی

[2] تفسیر المیزان، ج 15، ذیل آیه 55 سوره مبارکه نور

[3] آیه 105 سوره انبیاء، ترجمه الهی قمشه ای

[4] تفسیر نمونه، آیه 105 سوره انبیاء

[5] تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی

[6] کمال الدین و تمام النعمه، ج 1، باب 32، ح 16

منبع: سایت موسسه معراج النبی استان خوزستان

 

• تلاوت ترتیل آیه 105 سوره انبیاء – استاد سعد الغامدی