شرح و تفسیر دعای اول صحیفه سجادیه (بخش چهارم)

دعای اول صحیفه سجادیه

دعای اول صحیفه سجادیه دارای سی فراز است و امام سجاد علیه السلام در آن حمد و ستایش خداوند عز و جل را گفته است در چند مطلب گذشته شرح و تفسیر بخش هایی از این دعا قرار داده شده اند. در این مطلب به شرح و تفسیر فرازها و بخش های دیگری از این دعا می پردازیم.

دعای اول صحیفه سجادیه
دعای اول صحیفه سجادیه

بخش چهاردهم دعای اول صحیفه

ثُمَّ أَمَرَنَا لِیخْتَبِرَ طَاعَتَنَا، وَ نَهَانَا لِیبْتَلِی شُکرَنَا، فَخَالَفْنَا عَنْ طَرِیقِ أَمْرِهِ، وَ رَکبْنَا مُتُونَ زَجْرِهِ، فَلَمْ یبْتَدِرْنَا بِعُقُوبَتِهِ، وَ لَمْ یعَاجِلْنَا بِنِقْمَتِهِ، بَلْ تَأَنَّانَا بِرَحْمَتِهِ تَکرُّماً، وَ انْتَظَرَ مُرَاجَعَتَنَا بِرَأْفَتِهِ حِلْماً.

سپس به ما امر نمود تا اطاعت و فرمانبرداری ما را مورد سنجش قرار دهد، و ما را از انجام کارهایی حرام نهی نمود تا شُکر و سپاس ما را آزمایش کند، پس ما از دستور و امر او سرپیچی کردیم و بر مَرکب چیزی هایی که حرام کرده است سوار شدیم، و او با این همه در مجازات و عقوبتمان عجله ننمود و بر انتقام از ما شتاب نکرد، بلکه او از سر زحمت و کرمش با ما مدارا کرد و از سر مهربانی و حِلم منتظر بازگشت ما از راه نادرست و خطا شد.

  • شرح بخش چهاردهم

امر و نهی خدا علاوه بر این که راه و رسم زندگی در این دنیا را به ما آموزش می دهد شامل برنامه ای است که در تکامل آدمی نقش و سهم به سزائی دارد و اگر که نادیده گرفته شوند سبب خروج از فطرت مخصوص انسانی و ورود به طبیعت حیوانی می گردد البته این نواهی نقش دیگری نیز دارند که عبارت است از آزمونی که بر سر راه آدمی قرار داده می شود تا اطاعت از خدای متعال و سپاس نعمت های او سنجیده شوند، همانطور که در سوره نَمل آیه چهل سلیمان نبی وصول به مقام بسیار بالا را از خدا دانسته و آن را نوعی آزمون و امتحان بیان کرده است.

این امور زمینه های خطرناکی برای آزمون و آزمایش الهی اند و خروج موفق از آن ها نشان دهنده تکامل روحی و معنوی انسان است که در نظام تکالیف الهی یافت می شود و در حقیقت به انسان نشان می دهد که تو کیستی و در چه مرتبه ای از کمالات انسانی قرار داری. برخی اوقات آزمون انسان به وسیله اطاعت و در برخی مواقع در اجتناب و خودداری از گناهان و معاصی است. هر دو آن ها برای انسان ها سازنده می باشند

امام زین العابدین (ع) در این بخش از دعا فرموده بودند: خداوند از یک سلسه کار انسان را نهی نمود تا شکر و سپاسش را بیازماید. امام صادق (ع) نیز فرموده بودند: شکر و سپاس نعم الهی اجتناب و دوری از مُحرمات است و این خود معنای روشنی را در بر دارد و در برگیرنده این مفهوم است که نعمت های خداوند را می بایست در بندگی و عبودیت او صرف کرد تا حق ادا شود و اگر که نِعم الهی در طغیان و سرپیچی از امر و فرمان خدا خرج گردند کُفران نعمت خواهد بود.

اگر چه آدمی نتوانسته از پس آزمون و آزمایش الهی بر بیاید اما خدای بزرگ مرتبه نیز هرگز او را به عذاب و عقوبت عملش مبتلا نکرده بلکه به رحمت و مهربانی اش همواره از او خواسته است که طلب آمرزش کند تا نافرمانی ها و سرپیچی ها با همین طلب غفران جبران گردد.

بخش پانزدهم دعای اول صحیفه

وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی دَلَّنَا عَلَی التَّوْبَةِ الَّتِی لَمْ نُفِدْهَا إِلَّا مِنْ فَضْلِهِ، فَلَوْ لَمْ نَعْتَدِدْ مِنْ فَضْلِهِ إِلَّا بِهَا لَقَدْ حَسُنَ بَلَاؤُهُ عِنْدَنَا، وَ جَلَّ إِحْسَانُهُ إِلَینَا وَ جَسُمَ فَضْلُهُ عَلَینَا.

و سپاس و شُکر از آن خدایی است که به توبه و بازگشت رهنمون کرد که این امر جز از فضل و عطای او نیست، اگر که به همین عنایت از فضل بی حد و اندازه خدا بسنده می کردیم باز هم نعمات و داده هایش به ما نیکو، احسان و کَرمش در حق ما بزرگ و بخشش او بر ما عظیم می باشد.

توبه
توبه
  • شرح بخش پانردهم

در بخش قبلی امام سجاد (ع) فرموده بودند که خداوند انسان ها را به عقوبت کارهای خلاف و نواهی مبتلا نساخته و در انتظار برای برگشت و توبه آدم ها است. در این بخش نیز امام سجاد (ع) درباره توبه سخن گفته است و راهنمایی به بازگشت و توبه را یکی از فضل های الهی و نشانه عطوفت و رأفت خدا به بندگان دانسته است و آن را آن چنان مهم می داند که فرموده است: اگر که در میان تمام نِعم الهی خداوند تنها به بندگان این نعمت را ارزانی داده باشد برای او کافی و برای احسان و فضلش تمام بوده است.

همانطور که می دانید گناه بدترین آلودگی است که می تواند دامان پاک آدمی را آلوده گرداند و او را از بالاترین مرتبه به دون و پست ترین رتبه یعنی حیوانیت بکشاند، به طوری که حتی شایستگی نجات از آن منجلاب را نیز از او سلب نماید و تا ابد در عذاب و عقوبت الهی بماند و نه تنها در آخرت بلکه در حیات دنیوی خود نیز ضایع می گردد و به موفقیتی دست پیدا نخواهد کرد.

بنابراین تنها توبه به درگاه خداوند است که می تواند همچون اکسیر زنگارها و آلودگی های گناه و معصیت را از روح آدمی زدوده و شفافیت و نورانیت روح آدمی را مُتجلی سازد و او را به زندگی معنوی دوباره بازگرداند.

بر اساس آن چه که شرح داده شد می توان گفت قبول کردن توبه از سوی پروردگار دادن زندگی دوباره به انسان هایی است که تمام نعمت های خود را از دست داده اند و در باتلاق ضرر و زیان های زیاد فرو رفته اند. در واقع توبه می تواند حرکت دوباره به سمت و سوی کمال و تکامل را برای انسان به ارمغان آورد.

بخش شانردهم دعای اول صحیفه

فَمَا هَکذَا کانَتْ سُنَّتُهُ فِی التَّوْبَةِ لِمَنْ کانَ قَبْلَنَا، لَقَدْ وَضَعَ عَنَّا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ، وَ لَمْ یکلِّفْنَا إِلَّا وُسْعاً، وَ لَمْ یجَشِّمْنَا إِلَّا یسْراً، وَ لَمْ یدَعْ لِأَحَدٍ مِنَّا حُجَّةً وَ لَا عُذْراً. فَالْهَالِک مِنَّا مَنْ هَلَک عَلَیهِ، وَ السَّعِیدُ مِنَّا مَنْ رَغِبَ إِلَیهِ.

راه و روش خدا در قبول توبه در رابطه با گذشتگان چنین نبوده، بدون تردید هر چه که در توانمان نبوده از ما برداشته و جز به اندازه توانمان ما را مُکلف نساخت و جز به کار و عمل آسان ما را وا نداشت و در این مورد برای هیچ یک از ما بهانه و حجتی باقی نگذارده است. پس در بین ما بدبخت فردی است که بر خلاف رضای خدا اطاعتش را ترک نماید و خوشبخت شخصی است که به سوی او رغبت نماید.

  • شرح بخش شانزدهم

رسول خدا (ص) فرموده است: من به دینی مبعوث گشتم که بسیار سهل و قابل عمل است. در حقیقت سَبک و نوع قانون گذاری در اسلام به شیوه ای است که تکالیف و اعمال در حد توان آدمی بوده و انجامشان بسیار آسان می باشد به طور مثال روزه برای یک ماه در سال واجب شده یا در تمام طول شبانه روز تنها 17 رکعت نماز واجب وجود دارد. این سهولت و آسانی نه تنها در اعمال و امور عبادی وجود دارد بلکه در احکام دیگری چون احکام مالی نیز لحاظ شده است. اگر که به دقت به آئین مقدس اسلام نگاه کنید متوجه خواهید شد که بر هیچ کس سخت نبوده است.

اقامه نماز
اقامه نماز

در آیه 185 سوره بقره خدا فرموده است: خداوند برایتان سهولت و آسانی را خواسته و تکلیف (عمل) را مشکل نگرفته و نخواسته است که بر شما سخت بگیرد.

در اُمم سابق جزا و عقوبت گناهکاران بسیار سنگین بوده است (مثل حلال برای آن ها حرام می گشت) در حالی که خدا برای امت اسلامی آن چنان سخت نمی باشد و خداوند فرموده است که به وسیله توبه از گناهانمان خواهد گذشت.

منبع: سایت موسسه معراج النبی استان خوزستان

 

  • تلاوت تحقیق آیه 25 سوره شوری – استاد عبدالباسط

    وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ وَيَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ

    او کسی است که توبه را از بندگانش می‌پذیرد و بدیها را می‌بخشد، و آنچه را انجام می‌دهید می‌داند.

    دانلود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *