امر به معروف و نهی از منکر یکی از فریضه ها و امور مهم در اسلام است که بسیار به آن سفارش و توصیه شده است و علاوه بر آیات قرآنی، احادیث و روایات فراوانی از بزرگان دینی درباره انجام آن، نهی از ترک این عمل و … نقل شده است.
در این مطلب گزیده ای از سخنان رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع) را درباه این امر مهم، قرار داده ایم.
احادیث نقل شده از رسول خدا (ص)
- إِذَا لَمْ يَأْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ لَمْ يَنْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لَمْ يَتَّبِعُوا الْأَخْيَارَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي سَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ شِرَارَهُمْ فَيَدْعُوا خِيَارُهُمْ فَلَا يُسْتَجَابُ لَهُمْ. [1]
اگر که مردم امر به معروف و نیز نهی از منکر نکنند و از نیکان خاندان من (اهل بیت علیهم السلام) تبعیت ننمایند، خداوند متعال اشرارشان را بر آنان مسلط کرده، پس نیکان و افراد خوبشان دعا کنند ولی دعای آن ها مستجاب نمی گردد.
- لا يَأمُرُ بِالمَعروفِ و َلا يَنهى عَنِ المُنكَرِ إلاّ مَن كانَ فيهِ ثَلاثُ خِصالٍ : رَفيقٌ بِما يَأمُرُ بِهِ رَفيقٌ فيما يَنهى عَنهُ ، عَدلٌ فيما يَأمُرُ بِهِ عَدلٌ فيما يَنهى عَنهُ، عالِمٌ بِما يَأمُرُ بِهِ عالِمٌ بِما يَنهى عَنهُ [2].
امر به معروف و نهی از منکر نکند مگر شخصی که سه خصوصیت در او باشد: در امر و نهی خود مُدارا نماید، در امر و نهی عدالت و میانه روی را رعایت نماید و به آنچه امرو نهی می نماید دانا و آگاه باشد.
- مَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَى عَنِ الْمُنْكَرِ فَهُوَ خَلِيفَةُ اللَّهِ فِي الْأَرْضِ وَ خَلِيفَةُ رَسُولِه [3].
هر که امر به معروف و نهی از منکر نمود خلیفه ی خدا و رسولش بر روی زمین است.
احادیث روایت شده از ائمه اطهار علیهم السلام
امام علی (ع) می فرمایند:
- مَن تَرَكَ إنكارَ الْمُنكَرٍ بِقَلبِهِ و يَدِهِ ولِسانِهِ فَهُوَ مَيِّتٌ بَينَ الْأحياءِ [4].
هر کس که انکار و نفی منکر را با قلب و دست و زبان خود ترک کند، پس او مُرده ای است میان زنده ها.
- وَ ما أعمالُ البِرِّ كُلُّها وَالجِهادُ فى سَبيلِ اللّهِ عِندَ المرِ بِالمَعرُوفِ وَالنَّهىِ عَنِ المُنكَرِ إِلاّ كَنَفثَةٍ فى بَحرٍ لُجِّىٍّ؛ [5]
تمام اعمال خوب و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر همچون قطره هایی در دریای عمیق و ژرف هستند.
امام حسین (ع) می فرمایند:
- أَنِّي لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي ص أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَر وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِيعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع [6].
همانا من از روی سَبُک سری و گردن کشی و برای فساد و ستمگری قیام نکرده ام بلکه هدف من از قیام اصلاح اُمت جدم رسول الله (ص) است، می خوام امر به معروف و نهی از منکر کنم و به روش و سیره و سنت جَدم (ص) و علی ابن ابی طالب (ع) عمل نمایم.
امام محمد باقر (ع) درباره امر به معروف و نهی از منکر می فرمایند:
- إنَّ الأمرَ بِالمَعروفِ وَالنَّهيَ عَنِ المُنكَرِ سَبيلُ الأنبياءِ ، وَمِنهاجُ الصُّلَحاءِ ، فَريضَةٌ عَظيمَةٌ بِها تُقامُ الفَرائضُ، وتَأمَنُ المَذاهِبُ، وتَحِلُّ المَكاسِبُ، وتُرَدُّ المَظالِمُ، وَتَعمُرُ الأرضُ، وَيُنصَفُ مِنَ الأعداءِ ، وَيَستَقيمُ الأمرُ [7].
همانا امر به معروف و نهی از منکر روش انبیاء و شیوه افراد صالح است و فریضه و امر عظیم و بزرگی است که فرایض دیگر به واسطه آن برپا می شوند، راه ها اَمن و درآمدها حلال می گردد، حقوق پایمال گشته به صاحبانش باز می گردد و زمین آباد می شود و حق از دشمن گرفته می شود و امور و کارها سامان می پذیرد.
امام جعفر صادق (ع) می فرمایند:
- اِذا رَأى الْمُنکَرَ فَلَمْ یُنکِرَهُ وَ هوُ یَقْدِرُ عَلَیْهِ، فـَقـَدْ أَحـَبَّ أَنْ یـُعْصَى اللّه ُ، وَ مَنْ أَحَبَّ اَنْ یُعْصَى اللّه ُ فَقَدْ بارَزَ اللّهَ بِالْعَداوةِ [8].
فردی که منکری را ببیند و از آن نهی نکند در حالی که به این کار توانا است، پس دوست دارد که معصیت و نافرمانی خدا را کند، و هر که دوست دارد نافرمانی خدا را بکند، آشکارا به دشمنی خدا برخواسته است.
امام موسی کاظم (ع) می فرمایند:
- لَتَأمُرونَ بِالمَعروفِ و لَتَنهَونَ عَنِ المُنكَرِ، أو لَيُسـتَعمَلَنَّ عَلَيكُم شِرارُكُم فيَدعوا خِيارُكُم فلا يُستَجابُ لَهُم [9].
امر به معروف و نهی از منکر کنید زیرا در غیر این صورت اشرار و بدکاران شما زمام امور را بدست می گیرند، پس افراد نیک و درستکارتان دعا می کنند اما دعای آن ها مستجاب نمی گردد.
امام جواد (ع) درباره امر به معروف و نهی از منکر فرموده است:
- الاْمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْي عَنِ الْمُنْكَرِ خَلْقانِ مِنْ خَلْقِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ، فَمْن نَصَرَهُما أعَزَّهُ اللهُ، وَ مَنْ خَذَلَهُما خَذَلَهُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ [10].
امر به معروف و نهی از منکر دو مخلوق از خلق خداوند عز وجل هستند، پس هر کس یاری شان کرد (عمل کردن به این فریضه بزرگ) خداوند عزتش می دهد، و هر کس آن ها را تَرک کرد، خداوند بزرگ مرتبه او را خوار می سازد.
منابع:
[1] کافی (ط – الاسلامیه) ج 2 ، ص 374
[2] بحارالأنوار (ط-بیروت) ج 97 ، ص 87 ، ح 64
[3] مستدرك الوسايل و مستنبط المسایل ج 12، ص 179 ، ح 13817
[4] تهذيب الأحكام (تحقیق خرسان) ج 6، ص 181 ، ح 374
[5] نهج البلاغه، حكمت 374
[6] بحارالانوار جلد٤٤ صفحه ٣٢٩
[7] كافى، جلد 5، صفحه 56، ح 1
[8] مستدرک الوسائل/ ج 12/ ص 177
[9] تهذيب الأحكام، ج ٦، صفحه ١٧٦، حدیث ٣٥٢
[10] خصال صدوق، صفحه 42، حدیث 32
منبع: سایت موسسه معراج النبی استان خوزستان
- تلاوت تحقیق آیه 71 سوره توبه – استاد منشاوی
وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۚ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُولَٰئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
مردان و زنان باایمان، ولیّ (و یار و یاور) یکدیگرند؛ امر به معروف، و نهی از منکر می‌کنند؛ نماز را برپا می‌دارند؛ و زکات را می‌پردازند؛ و خدا و رسولش را اطاعت می‌کنند؛ بزودی خدا آنان را مورد رحمت خویش قرارمی‌دهد؛ خداوند توانا و حکیم است!