همانطور که می دانید قصه گویی یکی از برترین روش ها برای راهنمایی افراد و انتقال مفاهیم است. در قرآن کریم که کتاب زندگی است و مملو از آموزه های اخلاقی، رفتاری در ابعاد مختلف همچون اجتماعی، سیاسی می باشد خداوند متعال در بسیاری از سوره ها (حدود یک سوم قرآن کریم) برای انتقال این آموزه ها از شیوه قصه گویی استفاده کرده است تا انسان ها آسان تر مفاهیم والای قرآنی را متوجه شوند. در این مطلب به بخش پایانی زندگی حضرت یوسف (ع) که به احسن القصص در قرآن کریم معروف است، پرداخته می شود تا علاوه بر آشنایی با سرگذشت این پیامبر بتوان از آموزه های نهفته در داستان نیز بهره مند گردید.
هفت سال خشک سالی پس از هفت سال نعمت
پس از آنکه حضرت یوسف (ع) به وزارت رسید تمام سعی و تلاش خود را برای اداره کارها و ذخیره غلات در آن هفت سال پر روزی و نعمت کرد و توانست غلات بسیاری را ذخیره نماید.
پس از هفت سال کار و تلاش و انبار غلات، سال های قحطی و خشکسالی از راه رسیدند، خشکسالی تمام مصر و سرزمین های اطراف همچون کنعان را در بر گرفت و قحطی و گرسنگی به خصوص در سرزمین های دیگر که برای چنین روزی آماده نبوده اند، بیداد می کرد و مردم ذخیره ای برای این روزها نداشتند.
مردم کنعان که آوازه عزیز مصر و جوانمردی اش را شنیده اند به این کشور سفر کرده و از آن جا غلات خود را تهیه کردند. حضرت یعقوب (ع) و خاندانش همانند دیگر مردم در سال های قحطی به سختی روزگار می گذراندند، او و فرزندانش آوازه و شهرت عزیز مصر را شنیده بودند به همین دلیل و برای تامین غلات یعقوب پیامبر از فرزندان خود درخواست کرد تا به مصر رفته و مقداری غله برای خانواده تهیه و خریداری کنند.
سفر فرزندان یعقوب نبی به مصر برای تامین غلات
فرزندان یعقوب به مصر و محل خرید غلات رفتند. حضرت یوسف (ع) که بر فروش و معاملات به صورت مستقیم نظارت می کرد در آن محل حضور داشت. او از بین افرادی که برای خرید آمده بودند برادران خود را شناخت در حالی که آن ها برادر خود را نشناختند (وَجَاءَ إِخْوَةُ يُوسُفَ فَدَخَلُوا عَلَيْهِ فَعَرَفَهُمْ وَهُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ [1]).
حضرت یوسف (ع) هر چه را که خواسته بودند و حتی بیشتر از سهمشان را به آن ها داد سپس از آن ها سوال کرد: کیستند؟ آن ها نیز در پاسخ گفتند که فرزندان یعقوب نبی هستیم که فرزند اسحاق و نوه ابراهیم خلیل الله است.
حضرت یوسف (ع) دوباره سوال کرد که حال پدرتان چگونه است و چرا همراه با شما به اینجا نیامده است؟ آنها در جواب گفتند که او پیرمرد ناتوان و ضعیفی است، یوسف نبی باز از آن ها پرسید که آیا برادر دیگری هم دارند که با آن ها نیامده است؟ فرزندان یعقوب گفتند: بله برادری داریم که با ما از سمت مادر ناتنی است.
حضرت یوسف (ع) به آن ها گفت که برادر ناتنی خود را برای دفعه بعد همراه خود بیاورید و اگر که همراهتان نباشد غله به شما تعلق نخواهد گرفت (وَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهَازِهِمْ قَالَ ائْتُونِي بِأَخٍ لَكُمْ مِنْ أَبِيكُمْ أَلَا تَرَوْنَ أَنِّي أُوفِي الْكَيْلَ وَأَنَا خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ، فَإِنْ لَمْ تَأْتُونِي بِهِ فَلَا كَيْلَ لَكُمْ عِنْدِي وَلَا تَقْرَبُونِ [2]).
برادران یوسف گفتند که تلاش خواهیم کرد رضایت پدر را برای آوردن برادر ناتنی جلب کنیم و او را با خود به مصر آوریم.
هنگامی که فرزندان یعقوب تصمیم به بازگشت به کنعان گرفتند یوسف به صورت محرمانه و بدون آنکه متوجه شوند پولی را که برای غلات پرداخت کرده بودند در میان بار آن ها قرار داد تا این کار حسن ظن آن ها را به عزیز مصر بیشتر کند و مجبور شوند دوباره به این کشور سفر نمایند (وَقَالَ لِفِتْيَانِهِ اجْعَلُوا بِضَاعَتَهُمْ فِي رِحَالِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَعْرِفُونَهَا إِذَا انْقَلَبُوا إِلَى أَهْلِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ [3]).
بازگو کردن درخواست عزیز مصر به یعقوب نبی
برادران یوسف پس از چند روز به سرزمین خود کنعان رسيدند و برای پدرشان از مهمان نوازی و عزت و احترامی که عزیز مصر نسبت به آن ها داشت تعریف کردند. آن ها همچنین درخواست عزیز مصر را برای پدر بازگو کردند و گفتند اگر که دفعه بعد به قصد خرید به کشور مصر رفته و برادر خود (بنیامین) را با خود نبریم غلاتی به ما تعلق نخواهد گرفت. آن ها این بار نیز به یعقوب نبی گفتند که حتما از بنیامین مراقبت خواهیم کرد.
یاد و خاطره یوسف و قولی که در آن زمان برای مراقبت از یوسف داده بودند حزن و اندوهی جانکاه را به دل داغ دیده یعقوب نشاند، او رو به فرزندان خود گفت: آیا همانطور که برای یوسف به شما اعتماد کردم برای بنیامین نیز اطمینان کنم؟ شما درباره برادرتان یوسف به عهدتان وفا نکردید (فَلَمَّا رَجَعُوا إِلَى أَبِيهِمْ قَالُوا يَا أَبَانَا مُنِعَ مِنَّا الْكَيْلُ فَأَرْسِلْ مَعَنَا أَخَانَا نَكْتَلْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ، قَالَ هَلْ آمَنُكُمْ عَلَيْهِ إِلَّا كَمَا أَمِنْتُكُمْ عَلَى أَخِيهِ مِنْ قَبْلُ فَاللَّهُ خَيْرٌ حَافِظًا وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ [4]).
برادران یوسف زمانی که بارهای خود را باز کردند متوجه شدند که کالا و پولی را که به ازای گندم و جو پرداخت کرده بودند در بارشان قرار داده شده، این موضوع بهانه و دلیلی شد تا آن ها بتوانند پدرشان را متقاعد سازند تا با همراه شدن بنیامین با آن ها در سفر به مصر موافقت کند (وَلَمَّا فَتَحُوا مَتَاعَهُمْ وَجَدُوا بِضَاعَتَهُمْ رُدَّتْ إِلَيْهِمْ قَالُوا يَا أَبَانَا مَا نَبْغِي هَذِهِ بِضَاعَتُنَا رُدَّتْ إِلَيْنَا وَنَمِيرُ أَهْلَنَا وَنَحْفَظُ أَخَانَا وَنَزْدَادُ كَيْلَ بَعِيرٍ ذَلِكَ كَيْلٌ يَسِيرٌ [5]).
در نهایت و با اصرار فراوان فرزندان یعقوب و قول آن ها مبنی بر مراقبت و بازگشت بنیامین، این بار برادر تنی یوسف نیز در این سفر پر ماجرا برادرانش را همراهی کرد (قَالَ لَنْ أُرْسِلَهُ مَعَكُمْ حَتَّى تُؤْتُونِ مَوْثِقًا مِنَ اللَّهِ لَتَأْتُنَّنِي بِهِ إِلَّا أَنْ يُحَاطَ بِكُمْ فَلَمَّا آتَوْهُ مَوْثِقَهُمْ قَالَ اللَّهُ عَلَى مَا نَقُولُ وَكِيلٌ [6]).
سفر دوباره به مصر و دیدار دو برادر
طبق درخواست یعقوب نبی آن ها زمانی که به مصر رسیدند از دروازه های مختلفی وارد شدند تا نظر مردم به آن ها معطوف نگردد (وَقَالَ يَا بَنِيَّ لَا تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَمَا أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ [7]).
پسران یعقوب هنگامی که به نزد یوسف رفتند با اشاره به بنیامین گفتند که این شخص بنیامین برادرمان است که گفته بودید با خود به مصر بیاوریم.
یوسف در کمال عزت و احترام از برادران خود پذیرایی کرد و پس از آن بدون اینکه برادرانش متوجه گردند با بنیامین خلوت کرده و به او گفت که یوسف است اما فعلا چیزی نگوید تا برادرانشان متوجه نشوند (وَلَمَّا دَخَلُوا عَلَى يُوسُفَ آوَى إِلَيْهِ أَخَاهُ قَالَ إِنِّي أَنَا أَخُوكَ فَلَا تَبْتَئِسْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ [8]).
او به دنبال راهی بود تا برادرش بنیامین را در نزد خود نگاه دارد تا مقدمه ای برای آوردن خانواده اش از کنعان به مصر باشد. هیچ راهی وجود نداشت جز اینکه طبق نقشه ای برادرش را مجبور به ماندن کند طوری که بقیه برادران شک نکنند.
نقشه یوسف نبی برای ماندن بنیامین در مصر
نقشه ای که یوسف در سر داشت این بود که هنگامی که برادران در حال بستن بار و بازگشت به کنعان می باشند مخفیانه «کیل» که پیمانه رسمی برای سنجش بوده است و مخصوص عزیز مصر می باشد را در بار بنیامین قرار دهند و هنگام حرکت مامور حکومتی آن ها را متهم به دزدی کند.
طبق نقشه یوسف کیل در بار بنیامین قرار داده شد، هنگامی که مامور آن ها را متهم به دزدی کرد همه آن ها عصبانی شدند و گفتند که چه کالایی از شما گم شده است؟ که به ما تهمت می زنید؟ به آن ها گفته شد که جام پادشاه و یکی از ظروف سلطنتی که وسیله سنجش بوده گم شده اند، هر که آن را بیاورد یک بار شتر به او خواهیم داد. فرزندان یعقوب قسم خوردند که این کار را نکرده اند و به مصر نیامده اند که فساد کنند و هیچ وقت دزدی نکرده اند.
(فَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهَازِهِمْ جَعَلَ السِّقَايَةَ فِي رَحْلِ أَخِيهِ ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسَارِقُونَ، قَالُوا وَأَقْبَلُوا عَلَيْهِمْ مَاذَا تَفْقِدُونَ، قَالُوا نَفْقِدُ صُوَاعَ الْمَلِكِ وَلِمَنْ جَاءَ بِهِ حِمْلُ بَعِيرٍ وَأَنَا بِهِ زَعِيمٌ، قَالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ عَلِمْتُمْ مَا جِئْنَا لِنُفْسِدَ فِي الْأَرْضِ وَمَا كُنَّا سَارِقِينَ [9])
به برادران یوسف گفتند حال اگر این ظرف در بار یکی از شما یازده برادر پیدا شود جزایش چیست؟ آن ها گفتند طبق سنت ما هر که دزدی کرده باشد به عنوان عبد و برده نگه داشته خواهد شد (قَالُوا فَمَا جَزَاؤُهُ إِنْ كُنْتُمْ كَاذِبِينَ، قَالُوا جَزَاؤُهُ مَنْ وُجِدَ فِي رَحْلِهِ فَهُوَ جَزَاؤُهُ كَذَلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ [10]).
یوسف و همراهانش در ابتدا بارهای ده برادر جز بنیامین را جستجو کردند سپس بار بنیامین را گشتند و در آن متاع گم شده را یافتند (فَبَدَأَ بِأَوْعِيَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاءِ أَخِيهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِنْ وِعَاءِ أَخِيهِ كَذَلِكَ كِدْنَا لِيُوسُفَ مَا كَانَ لِيَأْخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ الْمَلِكِ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَنْ نَشَاءُ وَفَوْقَ كُلِّ ذِي عِلْمٍ عَلِيمٌ [11]).
فرزندان یعقوب که از وضع پیش آمده احساس خجالت می کردند برای بی گناه نشان دادن خود به عزیز مصر گفتند: این کار از بنیامین بعید نبوده چون برادرش یوسف نیز در کودکی این عمل زشت را انجام داده است، ما از این دو جدا هستیم و ما را به خاطر آن ها مجازات نکنید.
یوسف تهمت و افترای برادران خود را نادیده گرفت و به روی آن ها نیاورد (قَالُوا إِنْ يَسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ أَخٌ لَهُ مِنْ قَبْلُ فَأَسَرَّهَا يُوسُفُ فِي نَفْسِهِ وَلَمْ يُبْدِهَا لَهُمْ قَالَ أَنْتُمْ شَرٌّ مَكَانًا وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا تَصِفُونَ [12]).
تصمیم بازگشت به کنعان بدون بنیامین
پس از آن برادران یوسف خواهش و التماس کردند تا بنیامین را به خاطر پدر پیری که دارد ببخشد و او را نگاه ندارد و همراه آن ها به کنعان بفرستد و یکی از آن ده برادر را به جای او به عنوان برده در مصر و نزد عزیز مصر بماند.
یوسف پیامبر رو به آن ها فرمود: به خداوند پناه می برم که کسی جز آن که پیمانه در نزد او بوده را نزد خود نگاه داریم زیرا از ستمکاران خواهیم بود (قَالُوا يَا أَيُّهَا الْعَزِيزُ إِنَّ لَهُ أَبًا شَيْخًا كَبِيرًا فَخُذْ أَحَدَنَا مَكَانَهُ إِنَّا نَرَاكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ، قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ أَنْ نَأْخُذَ إِلَّا مَنْ وَجَدْنَا مَتَاعَنَا عِنْدَهُ إِنَّا إِذًا لَظَالِمُونَ [13]).
در نهایت برادران یوسف از وی ناامید شده و با هم شروع به گفتگو و مشورت کردند. یکی از برادران به نام لاوی به دیگر برادران خود گفت که سابقه ما با کاری که در حق یوسف کرده ایم نزد پدر کاملا خراب است و حرف ما را هیچ وقت باور نخواهد کرد، من همراه شما به کنعان نخواهم آمد زیرا نمی توانم با پدر دیدار کنم مگر اینکه ایشان به من اجازه داده و خداوند در این مورد حکمی بدهد.
شما نه نفر به کنعان باز گردید و تمام این اتفاقات را برای او شرح دهید و دزدی بنیامین و برده شدن او را به پدر بگویید.
به پدر بگویید که ما شاهد تمام این اتفاقات بوده ایم و اگر که می دانستیم قرار است چنین اتفاقی بیفتد هرگز بنیامین را با خود به مصر نمی بردیم، همچنین به پدر بگویید که اگر در صدق گفتار ما شک دارد می تواند از افرادی که با ما در یک کاروان بوده اند پرس و جو کند هم اینکه قاصدی به مصر فرستاده و از مردم مصر قضیه و اتفاق پیش آمده را جویا شود (فَلَمَّا اسْتَيْأَسُوا مِنْهُ خَلَصُوا نَجِيًّا قَالَ كَبِيرُهُمْ أَلَمْ تَعْلَمُوا أَنَّ أَبَاكُمْ قَدْ أَخَذَ عَلَيْكُمْ مَوْثِقًا مِنَ اللَّهِ وَمِنْ قَبْلُ مَا فَرَّطْتُمْ فِي يُوسُفَ فَلَنْ أَبْرَحَ الْأَرْضَ حَتَّى يَأْذَنَ لِي أَبِي أَوْ يَحْكُمَ اللَّهُ لِي وَهُوَ خَيْرُ الْحَاكِمِينَ، ارْجِعُوا إِلَى أَبِيكُمْ فَقُولُوا يَا أَبَانَا إِنَّ ابْنَكَ سَرَقَ وَمَا شَهِدْنَا إِلَّا بِمَا عَلِمْنَا وَمَا كُنَّا لِلْغَيْبِ حَافِظِينَ، وَاسْأَلِ الْقَرْيَةَ الَّتِي كُنَّا فِيهَا وَالْعِيرَ الَّتِي أَقْبَلْنَا فِيهَا وَإِنَّا لَصَادِقُونَ [14]).
نابینا شدن یعقوب نبی
آن ها به کنعان برگشتند و تمام اتفاقات را مو به مو برای پدر خود بازگو کردند. یعقوب نبی با شنیدن این خبر بسیار ناراحت شد و اندوه تمام وجود او را فرا گرفت. او نتوانست حرف پسران خود را باور کند زیرا آن ها قبل تر یک بار دیگر برای فریب پدر به دروغ متوسل شده بودند.
یعقوب نبی به فرزندان خود فرمود: آن چه که می گویید صحت ندارد و این چنین نیست، زیرا نفستان شما را فریب داده است، من بدون بیتابی صبر خواهم کرد و امیدوارم خداوند سه فرزندم را به من بازگرداند، او آگاه و حکیم است. یعقوب از پسرانش روی گرداند و غم کل وجودش را فرا گرفت و آنقدر در فراق یوسف سوخت تا جایی که بینایی خود را از دست داد (قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ عَسَى اللَّهُ أَنْ يَأْتِيَنِي بِهِمْ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ [15]، وَتَوَلَّى عَنْهُمْ وَقَالَ يَا أَسَفَى عَلَى يُوسُفَ وَابْيَضَّتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْحُزْنِ فَهُوَ كَظِيمٌ [16]).
روزها از پی هم می گذشت و یعقوب نبی همچنان محزون و ناراحت بود و روز به روز لاغرتر و ضعیف تر می شد.
حضرت یعقوب می فرمود: شکایتم را تنها به خدا خواهم کرد، می دانم خدای متعال روزی تمام این رنج ها را از بین می برد. در واقع به دل ایشان الهام شده بود که فرزندان او زنده هستند پس از پسران خود خواست تا بار دیگر به مصر رفته و همراه با لاوی در جستجوی دو برادر خود باشند و از رحمت خدای متعال ناامید نشوند، زیرا جز افراد بی دین کسی از رحمت الهی ناامید نمی گردد (قَالَ إِنَّمَا أَشْكُو بَثِّي وَحُزْنِي إِلَى اللَّهِ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ [17]، يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ [18]).
بازگشت دوباره به مصر …
برادران یوسف طبق خواسته پدر به مصر بازگشتند و به قصر عزیز مصر رفتند تا شاید او بر آن ها ترحم کرده و برادرشان بنیامین را آزاد کند.
آن ها در ابتدا از فقر و نداری خود گفتند تا عزیز مصر متاثر شده و درخواست آن ها را قبول کند. یوسف که سخن برادران خود را شنید ناراحت گشت و تصمیم به معرفی کردن خود گرفت. او رو به برادران خود گفت: آیا به خاطر دارید چه خطا و گناه بزرگی در حق یوسف و برادرش روا داشته اید و به قبح و زشت بودن کاری که انجام داده اید اعتراف می کنید؟ آیا به یاد می آورید که یوسف و پدرش را از هم جدا کرده اید و او را آواره کرده و در چاهی تاریک انداختید؟ (فَلَمَّا دَخَلُوا عَلَيْهِ قَالُوا يَا أَيُّهَا الْعَزِيزُ مَسَّنَا وَأَهْلَنَا الضُّرُّ وَجِئْنَا بِبِضَاعَةٍ مُزْجَاةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَتَصَدَّقْ عَلَيْنَا إِنَّ اللَّهَ يَجْزِي الْمُتَصَدِّقِينَ [19]، قَالَ هَلْ عَلِمْتُمْ مَا فَعَلْتُمْ بِيُوسُفَ وَأَخِيهِ إِذْ أَنْتُمْ جَاهِلُونَ [20]).
برادران یوسف از شنیدن این حرف ها تعجب کردند و به فکر فرو رفته و رو به یوسف با شک و تردید گفتند که آیا تو یوسف هستی؟
یوسف گفت: آری من یوسف هستم و این که در کنار من است بنیامین برادر تنی من است. خدای متعال به ما عنایتی ویژه کرده و از تمام خطرها مصون داشت. در واقع این پاداش و جزایی است که خدای متعال برای صبر و تقوایی که داشتم به من ارزانی کرده است و خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمی گرداند (قَالُوا أَإِنَّكَ لَأَنْتَ يُوسُفُ قَالَ أَنَا يُوسُفُ وَهَذَا أَخِي قَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا إِنَّهُ مَنْ يَتَّقِ وَيَصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ [21]).
برادران که سخن حضرت یوسف (ع) را شنیدند گفتند که به خدا قسم، پروردگار تو را بر ما برتری داد در حالی که ما خطاکاریم و در مورد تو اشتباه کردیم، هم اکنون از تو و خدا طلب بخشش می کنیم (قَالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ آثَرَكَ اللَّهُ عَلَيْنَا وَإِنْ كُنَّا لَخَاطِئِينَ [22]).
حضرت یوسف (ع) به آن ها فرمود: امروز به خاطر خطایی که مرتکب شده اید بازخواست نمی شوید و من از خدا برایتان بخشش طلب دارم که او بخشنده ترین بخشندگان است (قَالَ لَا تَثْرِيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ [23]).
بوی پیراهن یوسف
پس از گفتگو حضرت یوسف (ع) با برادران، او حال پدرش را جویا شد، آن ها گفتند که به دلیل ناراحتی بسیار بینایی خود را از دست داده و لاغر و نحیف شده است. او پیراهن نبوت را که از اجدادش به او ارث رسیده بود را به برادران خود داد تا به نزد پدر رفته و با قرار دادن این پیراهن بر روی چشمهایش بینایی خود را به اذن پروردگار به دست بیاورد (اذْهَبُوا بِقَمِيصِي هَذَا فَأَلْقُوهُ عَلَى وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيرًا وَأْتُونِي بِأَهْلِكُمْ أَجْمَعِينَ [24]).
برادران پیراهن حضرت یوسف (ع) را گرفته و با خوشحالی و خرسندی به کنعان رفتند تا خبر یافتن یوسف و بنیامین را به او بدهند.
هنگامی که از سرزمین مصر خارج شدند به قلب یعقوب نبی الهام شد که به زودی یوسف را ملاقات خواهد کرد به همین دلیل خانواده خود را از این اتفاق مطلع کرد و گفت که من بوی یوسف را استشمام می کنم اگر که مرا سبک عقل و دیوانه ندانید (وَلَمَّا فَصَلَتِ الْعِيرُ قَالَ أَبُوهُمْ إِنِّي لَأَجِدُ رِيحَ يُوسُفَ لَوْلَا أَنْ تُفَنِّدُونِ [25]).
آن ها که نمی توانستند درک و فهم والایی همچون یعقوب نبی داشته باشند رو به او گفتند که ای پدر به خدا قسم تو در همان گمراهی و خطای دیرینه ات هستی (قَالُوا تَاللَّهِ إِنَّكَ لَفِي ضَلَالِكَ الْقَدِيمِ [26]).
برادران وقتی که به کنعان رسیدند به یعقوب نوید و مژده دادند و پیراهن یوسف را بر روی او انداختند، او به اذن خدا بینا شد و گفت: آیا من به شما نگفتم که من از خدا چیزهایی میدانم که شما نمی دانید (فَلَمَّا أَنْ جَاءَ الْبَشِيرُ أَلْقَاهُ عَلَى وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِيرًا قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ [27]).
برادران خطاکار رو به پدر کرده و گفتند که برایمان از خدا طلب بخشش و مغفرت کن ما در حق یوسف اشتباه بزرگی مرتکب شده ایم (قَالُوا يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ[28]، قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ [29]).
تعبیر خواب یوسف
در پایان یعقوب و تمام خانواده او به سمت مصر حرکت کرده تا یوسف را ملاقات کنند، آن ها پس از طی مسافت و سفری چند روزه به مصر رسیدند.
یوسف که از آمدن آن ها مطلع شد برای استقبال همراه با سران و خانواده به دروازه ورودی شهر رفت. او پدر و مادر (خاله خود) را در آغوش گرفته و با ادب و احترام فراوان آن ها را به قصر خود برد و پدر و مادر خود را بر روی تخت نشاند. پدر و مادر و برادران یوسف برای شکرگزاری از خدا برای شکوه و عظمت یوسف به سجده افتادند، در این هنگام یوسف به یاد خوابی که در کودکی دیده بود و تعبیری که یعقوب نبی برای آن رویا گفته بود افتاد و رو به پدر گفت این تعبیر همان خوابی است که در کودکی دیده ام و در نهایت خدای بزرگ آن را محقق فرمود (فَلَمَّا دَخَلُوا عَلَى يُوسُفَ آوَى إِلَيْهِ أَبَوَيْهِ وَقَالَ ادْخُلُوا مِصْرَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ آمِنِينَ [30]، وَرَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا وَقَالَ يَا أَبَتِ هَذَا تَأْوِيلُ رُؤْيَايَ مِنْ قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّي حَقًّا وَقَدْ أَحْسَنَ بِي إِذْ أَخْرَجَنِي مِنَ السِّجْنِ وَجَاءَ بِكُمْ مِنَ الْبَدْوِ مِنْ بَعْدِ أَنْ نَزَغَ الشَّيْطَانُ بَيْنِي وَبَيْنَ إِخْوَتِي إِنَّ رَبِّي لَطِيفٌ لِمَا يَشَاءُ إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ [31]).
منابع:
[1]سوره یوسف، آیه 58
[2] سوره یوسف، آیه های 59-60
[3] سوره یوسف، آیه 62
[4] سوره یوسف، آیه 63-64
[5] همان سوره ، آیه 65
[6] همان سوره ، آیه 66
[7] همان سوره ، آیه 67
[8] همان سوره ، آیه 69
[9] سوره یوسف، آیه های 70-73
[10] همان سوره ، آیه های 74-75
[11] همان سوره ، آیه 76
[12] همان سوره ، آیه 77
[13] همان سوره ، آیه های 78-79
[14] سوره یوسف، آیه های 80-82
[15] سوره یوسف، آیه 83
[16] همان سوره ، آیه 84
[17] همان سوره ، آیه 86
[18] همان سوره ، آیه 87
[19] همان سوره ، آیه 88
[20] همان سوره ، آیه 89
[21] سوره یوسف، آیه 90
[22] سوره یوسف، آیه 91
[23] همان سوره ، آیه 92
[24] همان سوره آیه 93
[25] همان سوره ،آیه 94
[26] همان سوره ،آیه 95
[27] همان سوره ،آیه 96
[28] همان سوره ،آیه 97
[29] همان سوره،آیه 98
[30] سوره یوسف،آیه 99
[31] همان سوره، آیه 100
-
تلاوت ترتیل آیه 100 سوره یوسف – استاد مصطفی اسماعیل
وَرَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا ۖ وَقَالَ يَا أَبَتِ هَٰذَا تَأْوِيلُ رُؤْيَايَ مِنْ قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّي حَقًّا ۖ وَقَدْ أَحْسَنَ بِي إِذْ أَخْرَجَنِي مِنَ السِّجْنِ وَجَاءَ بِكُمْ مِنَ الْبَدْوِ مِنْ بَعْدِ أَنْ نَزَغَ الشَّيْطَانُ بَيْنِي وَبَيْنَ إِخْوَتِي ۚ إِنَّ رَبِّي لَطِيفٌ لِمَا يَشَاءُ ۚ إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
و پدر و مادر خود را بر تخت نشاند؛ و همگی بخاطر او به سجده افتادند؛ و گفت: «پدر! این تعبیر خوابی است که قبلاً دیدم؛ پروردگارم آن را حقّ قرار داد! و او به من نیکی کرد هنگامی که مرا از زندان بیرون آورد، و شما را از آن بیابان (به اینجا) آورد بعد از آنکه شیطان، میان من و برادرانم فساد کرد. پروردگارم نسبت به آنچه می‌خواهد (و شایسته می‌داند،) صاحب لطف است؛ چرا که او دانا و حکیم است!