غیبت یا حرف زدن و بد گفتن پشت سر افراد، یکی از مواردی است که در دین مبین اسلام بسیار نهی شده است و آیات و روایات زیادی درباره این عمل، آثار آن و مذمت افراد غیبت کننده وجود دارد. در این مطلب و در ادامه مطالب سلسله وار و دسته بندی شده احادیث موضوعی، احادیثی از پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) درباره گناه زبانی غیبت جمع آوری شده اند.
-
رسول خدا (ص) درباره رفع غیبت از برادر مومن می فرمایند:
مَنْ تَطَوَّلَ عَلَى أَخِيهِ فِي غِيبَةٍ سَمِعَهَا فِيهِ فِي مَجْلِسٍ فَرَدَّهَا عَنْهُ رَدَّ اللَّهُ عَنْهُ أَلْفَ بَابٍ مِنَ الشَّرِّ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة [1]
هر کس در جمع و مجلسی غیبتی درباره برادر دینی خود بشنود و آن غیبت را از او دفع کند، خداوند متعال هزار باب شر در دنیا و آخرت را از او دفع می نماید.
-
پیامبر اکرم (ص) درباره تاثیر غیبت بر دین فرد فرموده است:
الْغِيبَةُ أَسْرَعُ فِي دِينِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ مِنَ الْأَكِلَةِ فِي جَوْفِه [2]
غیبت کردن سریع تر از خوره دین شخص را از بین می برد.
-
پیامبر (ص) می فرماید:
إِذا وُقِعَ فِى الرَّجُلِ و َأَنتَ فى مَلأٍ، فَكُن لِلرَّجُلِ ناصِرا و َلِلقَومِ زاجِرا وَ قَمُ عَنهُم [3]
اگر که در مجلس و میان جمعی بودی و از شخصی در آن جمع غیبت شد تو آن شخص را یاری کن و افرادی که در آن جمع حضور دارند را از غیبت کردن بر حذر دار و از میان آن ها بلند شو و برو .
-
امیرالمومنین (ع) می فرماید:
اَلسامِعُ لِلغيبَةِ كَالمُغتابِ [4]
شنونده غیبت همانند کسی است که غيبت کرده است (یعنی شخص چه شنونده باشد چه خود غیبت کننده به یک مقدار گناه کرده اند).
-
امام علی (ع) درباره جایگاه غيبت کننده در نزد خدا فرموده است:
أبغَضُ الخَلائِقِ إلَى اللّه ِ المُغتابُ [5]
منفورترین آفریدگان در نزد خدای متعال غیبت کننده می باشد.
-
امام علی (ع) در حدیثی دیگر می فرمایند:
ألغَيبَةُ آيَةُ المُنافِقِ [6]
غیبت کردن نشانه فرد منافق است.
-
امام صادق(ع) درباره کیفیت غیبت می فرمایند:
الْغِيبَةُ أَنْ تَقُولَ فِي أَخِيكَ مَا سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ أَمَّا الْأَمْرُ الظَّاهِرُ فِيهِ مِثْلُ الْحِدَّةِ وَ الْعَجَلَةِ فَلَا [7]
غیبت به این معنی است که هر چه را که خدا درباره برادر دینی ات پنهان کرده است بگویی، اما گفتن چیزهایی همانند تندخویی و شتاب زدگی فرد که جزء خصلت ها و ویژگی های آشکار فرد است غیبت به شمار نمی رود.
-
امام جعفر صادق(ع) در حدیثی دیگر فرموده است:
إِذا جاهَرَ الفاسِقُ بِفِسقِهِ فَلا حُرمَةَ لَهُ وَ لا غيبَةَ [8]
هر زمانی که فرد گناهکار و فاسق به صورت کاملا آشکار گناه کند، نه حرمتی دارد و نه غیبتی برای او به شمار می رود.
-
امام صادق (ع) درباره غیبت کردن فرموده است:
لاتَغتَب فَتُغتَب، وَلاتَحفِر لاِخيكَ حُفرَةً فَتَقَعُ فيها، فَإنَّكَ كَما تُدينُ تُدانُ [9]
غیبت نکن که غیبت تو را می کنند،برای برادرت چاه مکن که در آن خواهی افتاد، چون همانطور که برخورد می کنی با تو برخورد می کنند.
-
امام محمد باقر (ع) می فرماید:
مَنِ اغْتِيبَ عِنْدَهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فَنَصَرَهُ وَ أَعَانَهُ نَصَرَهُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ مَنِ اغْتِيبَ عِنْدَهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فَلَمْ يَنْصُرْهُ وَ لَمْ يُعِنْهُ وَ لَمْ يَدْفَعْ عَنْهُ وَ هُوَ يَقْدِرُ عَلَى نُصْرَتِهِ وَ عَوْنِهِ إِلَّا خَفَضَهُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ [10].
هر کس در نزد او برادر مومنش را غیبت کردند و به یاری و کمک او (غیبت شونده) شتافت، خداوند در دنیا و آخرت به او کمک می کند و هر شخصی که در نزد او به غيبت از برادر مومنش پرداختند و او را یاری نکرد و از او دفاع ننمود در حالی که می توانست به او یاری رساند، خداوند در دو دنیا او را پست می گرداند.
-
امام حسن عسکری (ع) درباره غيبت می فرماید:
إعلَمُوا أَنَّ غَيبَتَكُم لاِخيكُمُ المُؤمِنِ مِن شيعَةِ آلِ مُحَمَّدٍ أَعظَمُ فِى التَّحريمِ مِنَ المَيتَةِ [11]
بدانید و آگاه باشید که غيبت از برادر مومنی که شیعه آل محمد (ص) است حرام تر از مرده خواری می باشد.
[1] من لا یحضره الفقیه ج4، ص 15
[2] كافى(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 357 ، ح 1
[3] نهج الفصاحه ص 202 ، ح 247
[4] تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 221 ، ح 4443
[5] غررالحكم ۲: ۸۲۴ ح ۳۱۲۸.
[6] غررالحكم ۱: ۱۳ ح ۴۸۴
[7] کافی(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 358 ، ح 7
[8] امالی(صدوق) ص 39
[9] بحارالانوار ۷۵: ۲۴۸ ح ۱۶
[10] ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص 148
[11] بحار الانوار ۷۵: ۲۵۸ ح ۵۲
-
تلاوت ترتیل آیه 12 سوره حجرات – استاد عباس امام جمعه
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا ۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ
ای کسانی که ایمان آوردهاید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمانها گناه است؛ و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید؛ و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید؛ تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبهپذیر و مهربان است!