در آیه ششم سوره مائده خدای متعال درباره وضو سخن گفته و حدود آن را مشخص کرده است. با نگاه به آیه می‌توان به این موضوع پی برد که درباره شستن دستها خداوند از واژه «إِلَى » که معنای «تا» می‌دهد (تا آرنج)، استفاده کرده است. این در حالی است که وضوی شیعه خلاف دستور خدا است. شیعیان از آرنج به پایین دستها را می‌شویند. این امر چگونه ممکن است؟ مگر شیعه مذهب برتر به سبب تبعیت از قرآن و اهل بیت علیهم السلام نیست؟
نظر شما چیست؟ بیایید با هم ببینم آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به این سوال چه چیزی گفته است.
آیا وضوی شیعه خلاف دستور خدا است؟
قطعا جواب به این سوال خیر است. اما باید علت را بیان کرد. در آیه ششم سوره مائده آمده است: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ»؛ ای کسانیکه ایمان آورده‌اید زمانی که برای نماز بر خواستید (بر می‌خیزید)، صورت‌ها و دست‌های خود را تا مرفق بشویید و سر و پاها را تا مفصل مسح نمایید.
در آیه عبارت «إِلَى الْمَرافِقِ» آمده است. خداوند فرموده است که دستها را بشویید تا آرنج. در واقع اگر که خداوند تنها به این مورد اشاره می‌کرد که دستها را بشویید ممکن بود در اندیشه افراد این چنین باشد که دستها تا مچ شسته شوند چرا که شستن معمول و روزانه چنین بود. پس برای آنکه ابهام موجود را از بین ببرد به «تا آرنج» اشاره کرد. با این توضیح مشخص می‌شود که «الی» قید برای دستها است و برای روشن شدن حد شستن دستها است نه کیفیت شستن، همانطور که در میان برخی از اهل سنت رواج دارد.
آیت الله مکارم در این باره مثالی به کار می‌برد و آن این است: فردی به کارگری سفارش می‌کند که دیوار اتاق را از کف آن تا یک متر رنگ کند. این امر بدیهی خواهد بود که کارگر رنگ آمیزی را از پایین به بالا انجام نمی‌دهد و مقصود شخص سفارش دهنده این است که این مقدار لازم است رنگ شود نه کم‌تر و نه بیش‌تر از آن.
همچنین ذکر شده است که بر فرض «الی» قید شستن است. اما این‌گونه نیست که انتها مسیر شستن را برساند. احتمال می‌رود که در معنی «با» باشد یعنی همان «مَعَ». در واقع این بخش از آیه می‌تواند چنین معنی شود: دستها را به همراه آرنج بشویید.
چنین کاربردهای لفظی در قرآن کریم و زبان و ادبیات عرب دیده می‌شود. علاوه بر آن عرف نیز این‌گونه است. مثلا زمانی که بیان شود فلان شخص ولایت این شهر تا آن شهر را بر عهده دارد، ولایت شهر دوم را نیز شامل می‌شود.
پس می‌توان گفت که در آیه ششم سوره مائده در ارتباط با نحوه و کیفیت شستن چیزی نیامده است. حال اگر که تنها از خود آیه حکم شستن بدست می‌آید، دو نوع شستن جایز خواهد بود. اما دلالت بر وجوب شستن از بالا به پایین شیعه به سبب روایات ائمه اطهار علیهم السلام است. در واقع طبق حدیث ثقلین باید از اهل بیت (ع) در کنار قرآن اطاعت کرد.
البته نا گفته نماند که اهل سنت نیز به دستور قرآن عمل نکرده‌اند. آن‌ها بر اساس چیزی که ابو هریره و عثمان گفته‌اند، عمل می‌کنند.
در ادامه به برخی از روایات وارده از ائمه اطهار علیهم السلام اشاره خواهد شد.
دو حدیث با موضوعیت وضو
- امام باقر (ع)
ایشان در ارتباط با کیفیت وضو رسول خدا (ص) فرموند: «غَمَسَ يَدَهُ الْيُسْرَى فَغَرَفَ بِهَا مِلْأَهَا ثُمَّ وَضَعَهُ عَلَى مِرْفَقِهِ الْيُمْنَى فَأَمَرَّ كَفَّهُ عَلَى سَاعِدِهِ حَتَّى جَرَى الْمَاءُ عَلَى أَطْرَافِ أَصَابِعِهِ ثُمَّ غَرَفَ بِيَمِينِهِ مِلْأَهَا فَوَضَعَهُ عَلَى مِرْفَقِهِ الْأَيْسَرِ فَأَمَرَّ كَفَّهُ عَلَى سَاعِدِهِ حَتَّى جَرَى الْمَاءُ عَلَى أَطْرَافِ أَصَابِعِه»
ایشان دست چپ خویش را در آب فرو می‌برد و یک کف آب بر می‌گرفت و بر آرنج دست راست می‌گذاشت و کف دست خود را بر آن می‌کشید تا آنکه آب از آرنج تا سر انگشت دست راست همه را فرا می‌گرفت. سپس دست راست را در آب فرو نموده و کف آب پُر می‌کرد و بر آرنج دست چپ قرار می‌داد و چنان کف خود را بر آن می‌کشید که آب تا سر انگشت‌ها جاری می‌گشت.
- امام صادق (ع)
از حضرت درباره کیفیت شستن دستها در وضو سوال شد. ایشان در جواب فرمودند: «هِيَ «فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ مِنَ الْمَرَافِقِ» ثُمَّ أَمَرَّ يَدَهُ مِنْ مِرْفَقِهِ إِلَى أَصَابِعِهِ»؛ آن این است که «صورت و دست‌های خود را تا مرفق بشویید»، سپس دست خود را از آرنج تا انگشتان کشید.
بر این اساس روشن است که تشیع بر خلاف قرآن و سنت الهی عمل نکرده است. در واقع حتی در میان اهل تسنن هم گفته نشده که چنین وضویی اشتباه است. همچنین در میان آن‌ها شستن دستها از پایین به بالا مستحب است و واجب نیست که خلاف آن عمل نمودن باعث بطلان شود.
و اما در انتها لازم به ذکر است که مسح پا نیز درست است نه شستن آن چرا که واژه «أرجُلَكُم» در کنار «رُؤُسكُمْ» آمده است. پس همانند سر لازم است مسح شوند. کلمه «أرجُلَكُم» به فتح لام خوانده می‌شود و این بدان سبب است که بر محل «رُؤُسكُمْ» عطف گردیده است نه بر واژه «وُجوهَكُم».
- تلاوت ترتیل آیه 6 سوره مائده – محمدحسین سعیدیان
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُوا ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ مِنْهُ ۚ مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَٰكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی که به نماز می‌ایستید، صورت و دستها را تا آرنج بشویید! و سر و پاها را تا مفصل [= برآمدگی پشت پا] مسح کنید! و اگر جنب باشید، خود را بشویید (و غسل کنید)! و اگر بیمار یا مسافر باشید، یا یکی از شما از محل پستی آمده [= قضای حاجت کرده]، یا با زنان تماس گرفته (و آمیزش جنسی کرده‌اید)، و آب (برای غسل یا وضو) نیابید، با خاک پاکی تیمم کنید! و از آن، بر صورت [= پیشانی] و دستها بکشید! خداوند نمی‌خواهد مشکلی برای شما ایجاد کند؛ بلکه می‌خواهد شما را پاک سازد و نعمتش را بر شما تمام نماید؛ شاید شکر او را بجا آورید!