دعای ندبه با موضوعیت استغاثه به صاحب الامر امام مهدی (عج)، از ادعیه مأثور ائمه اطهار علیهم السلام است. این دعا که از چند ده فراز کوتاه تشکیل شده و منسوب به امام صادق (ع) است. البته شیخ محمد تقی شوشتری این دعا را انشاء شده توسط حضرت مهدی (عج) دانسته است.
دعای ندبه با شُکر و حمد الهی و صلوات بر نبی اکرم (ص) و خاندان او آغازمی‌شود، سپس در آن به حکمت مبعوث شدن پیامبران و اولیاء الهی اشاره شده و از مهم‌ترین بخش زندگی انبیاء الوالعزم و پیش از تمامی آنان از ابو البشر حضرت آدم (ع) سخن به میان آورده شده است. همچنین بر این امر که برای پایدار ماندن حق در اعصار مختلف و نبود بهانه و عذر، از سوی خداوند برای هر پیامبری جانشینی تعیین می‌شود، تاکید گردیده است. در ادامه دعای ندبه از امام علی (ع) صحبت شده و قسمتی از فضائل او و شقاوتمندی دشمنان دین و سرپیچی آنان از امر رسول خدا (ص) بر جانشینی او و امامان پس از او و به شهادت رساندن آن‌ها بیان شده‌اند. آن‌گاه به استغاثه از امام زمان (عج) و اظهار شوق برای دیدار او به عنوان آخرین بازمانده و برپایی حکومت حق پرداخته شده است.
فراز دوم دعای ندبه
وَ صَلَّی اللَّـهُ عَلَی سَیدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیما
شرح فراز دوم
در فراز نخست دعا که در مطلب «شرح دعای ندبه-بخش اول» به آن پرداخته شد از حمد و ثنای الهی سخن به میان آمد. حال و در ادامه دعا امام معصوم بر پیامبر اکرم (ص) و خاندان او درود و صلوات فرستاده است.
از امام صادق (ع) روایت شده که فرمودند: هر دعایی که به درگاه الهی شود، در حجاب می‌باشد تا او بر محمد و آل محمد درود فرستد[1].
حجت الاسلام قرائتی در این باره می‌گوید[2]: این صلوات دارای منشأ قرآنی است همانطور که حق تعالی در آیه 55 سوره احزاب می‌فرماید: «همانا خداوند و ملائکه بر محمد درود می فرستند، ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! شما هم بر او درود و سلام فرستید و تسلیم محض او باشید».
در این امر الهی نکاتی وجود دارد که توجه به آن‌ها الزامی است؛ در ابتدای آیه خداوند «انَّ» را به کار برده که نشانه تاکید بر امر است. دومین نکته این است که خداوند خود قبل از امر به مردم خود به آن عمل نموده است. سوم این‌که فرشتگان الهی نیز بر پیامبر (ص) صلوات می‌فرستند، پس انسان‌ها نیز می‌بایست به این امر عمل کنند. و اما چهارمین نکته این است که خدای متعال برای دستور دادن به انسان‌ها آنان را با نامی نکو مخاطب قرار داده است (ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید).
درود بر رسول خدا (ص) و خاندان مطهر او نشانه‌ای از محبت داشتن، مودت و وفادار بودن به آن‌ها است که در قرآن، اجر رسالت عنوان شده است[3].
درود و صلوات بر نبی خدا (ص) و خاندان او صیقل دهنده روح آدمی است، این عبارت از بین برنده نفاق است و یکی از عوامل محو شدن گناهان معرفی شده است. صلوات وسیله‌ای برای باز شدن درب‌های آسمان بر روی آدمی است و باعث می‌شود که ملائکه در حق انسان دعا نماید (در مطلب «صلوات در احادیث» بیش‌تر به این عبارت مقدس پرداخته شده است)
و اما نکته مهم دیگر این است که اگر چه درود یا همان صلوات نوعی احترام زبانی است اما مهم‌تر از آن اطاعت عملی است که انتهای آیه « و تسلیم محض او باشید»به آن اشاره گردیده است.
منابع:
[1] کافی، ج2، ص 493
[2] اقتباس شده از سخنان و شرح ایشان
- تلاوت ترتیل آیه 23 سوره شوری – شاطری ابوبکر
ذَٰلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ۗ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ ۗ وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ
این همان چیزی است که خداوند بندگانش را که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند به آن نوید می‌دهد! بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست‌داشتن نزدیکانم [= اهل بیتم]؛ و هر کس کار نیکی انجام دهد، بر نیکی‌اش می‌افزاییم؛ چرا که خداوند آمرزنده و سپاسگزار است.