در حکمت 63 نهج البلاغه، حضرت علی (ع) به مهم بودن امر شفاعت اشاره کرده است. ایشان فرمودهاند: «شفیع (شفاعت کننده) بال و پَر طلب کننده میباشد». این سخن چه مضمون و مفهومی را در بر دارد؟ شفاعت کننده به چه صورت بال درخواست کننده میشود؟ بدون شک بررسی و مطالعه شرح حکمت، در دستیابی به کنه مطلب کمک بسزایی خواهد کرد. لذا در این مطلب به نگارش شرح بیان شده برای این حکمت خواهیم پرداخت.
حکمت 63 نهج البلاغه
وَ قَالَ (علیه السلام): الشَّفِيعُ جَنَاحُ الطَّالِبِ.
شرح حکمت
همانطور که بیان شد این سخن کوتاه از امام علی (ع) به مهم بودن امر شفاعت اشاره دارد. شفاعت امری است که وجود دارد و همهی آن از آن حق تعالی است به این معنا که هیچ یک از انسانها و یا در بیانی کلیتر هیچ یک از مخلوقات بدون اجازه خداوند نمیتوانند واسطه رساندن فیوضات الهی و یا از میان بردن شر باشند. شفاعت جزو باورهای دینی مسلمانان است و در قرآن به آن اشاره شده است.
شفاعت بر دو نوع است: شفاعت تکوینی و شفاعت تشریعی.
شفاعت تکوینی شفاعتی است که در آن موجودات و مخلوقات قویتر دنیا نسبت به موجودات ضعیفتر دارند؛ به این معنا که در راستای رشد و نمو به آنها کمک میکنند. به عنوان مثال تابیدن خورشید، باریدن باران و وزیدن باد تماما نوعی شفاعت برای پروش گیاهان در عالم تکوین به شمار میروند. البته شخص باغبان نیز در اندازه خود نسبت به گیاهان شفیع به شمار میرود. شفاعت تکوینی دامنه گستردهای در کل عالم دارد
و اما شفاعت تشریعی در عالم تشریع است و توسط آن گروه از انسانها که به درگاه الهی مقربتر هستند برای آن گروه از آدمیان که ضعیف و آلوده به معصیت هستند و واماندهاند انجام میشود تا آنان را در مسیر رسیدن به سعادت یاری نمایند. بدون شک هر دو نوع شفاعت زمانی موثر خواهند بود که در طالب شفاعت یا همان شفاعت شونده این لیاقت و قابلیت وجود داشته باشد؛ هیچ گاه نمیتوان یک دانه فاسد را با تابش آفتاب و باران و باد به ثمر رساند، انسان نیز چنین است؛ آدمی اگر که کاملا رابطه خود را با آنان که شفیع هستند، قطع کند، شفاعتشان برایش سودی نخواهد داشت.
اما این امر که حضرت فرموده شفاعت کننده بال شفاعت شونده است واقعیتی است مسلم از لحاظ عقلی و نقلی. همانطور که هیچ پرندهای بدون بال نمیپرد، بسیاری از انسانها بدون بالِ شفاعت از سوی شفیعان نمیتوانند در آسمان قرب الهی به پرواز در آمده و مسیر سعادت را طی نمایند و استفاده از بال برای پرنده عیب نیست و افتخاری است برای او و عالم اسباب (سببها و علل) در عالم هستی در حقیقت چهرههایی از این شفاعت هستند. در جهان تشریع گاهی معصومین و راهبران بزرگ شفیع میشوند، گاهی علمای دین، شهدا و صالحان و گاهی اعمال نیک انسان شفیع او میشوند.
در هر صورت شفیع همچون بال است.