حکمت 61 نهج البلاغه که سخنی قصار اما پُر محتوا از مولای متقیان است، دربردارنده یکی از خصوصیات متضاد زنان است؛ حضرت (ع) در این حکمت فرموده است: زن عقربی است که نیش آن شیرین است. در شرح این حکمت شارحان نظرات مختلفی را بیان نموده‌اند که در ادامه به شرحی که از سوی آیت ا… مکارم شیرازی بیان شده است خواهیم پرداخت.
حکمت 61 نهج البلاغه
وَ قَالَ (علیه السلام): الْمَرْأَةُ عَقْرَبٌ، حُلْوَةُ اللَّسْبَةِ.
شرح حکمت شصت و یک
همانطور که در ابتدای متن بیان شد،حضرت علی (ع) در این عبارت کوتاه به یکی از خصوصیت‌های متضاد زنان پرداخته و می‌فرماید: زن عقربی است که نیش زدنش شیرین و دارای حلاوت است. شارحان در تفسیر این حکمت با یکدیگر اختلاف نظر بسیار دارند. همچنین آن‌ها در این مورد که واژه آخر حکمت «لام» با فتحه دارد (لَبسه) یا «لام» با کسره (لِبسه) نیز با هم متفق القول نیستند.
اگر که این با کسره باشد به معنی معاشرت کردن و ملابست است و تفسیر حکمت این چنین می‌شود: زن اگر چه همچون عقرب گزنده می‌باشد ولی معاشرت نمودن با او فواید و آثار و برکات مثبتی دارد که جبران کننده آن است و به جهت وجود این آثار معاشرت کردن با او مطلوب می‌باشد. در رابطه با این موضوع می‌توان به آیه 21 سوره روم آن‌جا که خداوند می‌فرماید: «و از نشانه‌های او اینکه از خودتان همسرانی برایتان خلق کرد تا به وسیله آن‌ها آرام گیرید و …»و 187 بقره آن جا که حق تعالی زن و شوهر را لباس یکدیگر معرفی نموده، اشاره کرد
اما اگر که لام واژه آخر به فتحه باشد (غالب موجود در نسخه‌های نهج البلاغه این چنین است) در معنی نیش زدن است. اما در این امر که اگر زن همانند عقرب است، چطور می‌شود که نیشش شیرین است؟! در این باره می‌توان این احتمال را داد که مقصود این است در کنار نیش‌های او نوش‌های بسیاری هم وجود دارد که نیش‌هایش را قابل تحمل و حتی شیرین می‌گرداند. با توجه به این موضوع که درباره عقرب چیزی که مناسب مشاهده می‌شود، نیش است نه معاشرت، این شرح مناسب‌تر می‌باشد.
البته در کنار این دو شرح، شرح سومی وجود دارد که مرحوم خلیل کمره‌ای به آن پرداخته بود و آن این است: این سخن هشداری به تمامی مردان به ویژه جوانان است که از زنان آلوده پرهیز کنند چرا که آنان همچون عقرب هستند، آنان هر چند در ظاهر نیش شیرینی دارند اما هیچگاه نباید فریب ظاهر زیبایشان را خورد و در دام کشنده آنان افتاد.
به گفته آیت ا… مکارم شیرازی این شرح نی نامناسب به نظر می‌آید چرا که لحن این حکمت ، بر حذر نمودن از چیزی نیست بلکه مدارا و تحمل کردن است که با همسران (مشروع) سازگار است. پس می‌توان شرح دوم را مناسب‌تر از دو شرح دیگر برشمرد.
و اما در آخر سوالی که پیش می‌آید این است: آیا این کلام برای تمامی بانوان صدق می‌کند یا مرتبط با گروه خاصی است؟! قطعا مقصود تمامی زنان نیست چرا که تعداد بسیاری از آن‌ها از ایمان، تربیت و اخلاقی برخوردار هستند که هیچ گاه همسران آنان نیشی از آنان احساس نمی‌کنند. پس در اصل منظور را می‌توان چنین گفت که در طبیعت زن اگر که تربیت کافی وجود نداشته باشد و روحش از ایمان و معرفت سیراب نشده باشد، حالت گزندگی به خود خواهد گرفت و این حکمت این پیام را برای شوهران چنین زن‌هایی دارد که به جهت فوایدی که دارند، نیش‌هایشان را تحمل نمایید.
در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: از حقوق زن بر مرد آن است که اگر عمل جاهلانه‌ای را انجام دهد، او را بخشیده و از آن در گذرد.
- تلاوت ترتیل آیه 21 سوره روم – محمد ایوب
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ
و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند!