دعای 13 صحیفه سجادیه یکی دیگر از دعاهای منقول از حضرت زین العابدین علیه السلام است که در ارتباط با نیازمند بودن آدمی به خدای متعال، طلب حاجات تنها از او و بی نیاز بودن حق تعالی می‌باشد. امام در این دعای ماثور به نعم غیر قابل احصاء خدای متعال و غیر قابل تغییر بودن حکمت حق تعالی اشاره نموده و از برخی عوامل دوری از درگاه الهی نیر گناه، طلب از غیر خدا و ناامیدی سخن به میان آورده است. همچنین ایشان در این دعا به معرفی برخی از مسیرهای استجابت دعا مانند دعا کردن در هنگام سجده و ذکر صلوات پرداخته است. در ادامه سلسه مطالب شرح دعاهای صحیفه سجادیه به شرح دعای 13 صحیفه سجادیه با اقتباس از کتاب شهود و شناخت جناب حسن ممدوحی کرمانشاهی خواهیم پرداخت.
فراز اول و دوم دعای 13 صحیفه سجادیه
اللَّهُمَّ یا مُنْتَهَی مَطْلَبِ الْحَاجَاتِ
خداوندا! ای آنکه نهایت تمام حاجاتی
وَ یا مَنْ عِنْدَهُ نَیلُ الطَّلِبَاتِ
و ای آنکه وصول به همه‌ی آمال و آرزوها تنها در محضر تو ممکن است.
شرح فرازهای اول و دوم
دو فراز اول دعا به تسلیم تکوینی تمامی آفریده‌ها در مقابل قدرت نامتناهی حق تعالی اشاره دارد. آن‌چه را که حضرت زین العابدین در این فرازها آورده، تفسیر بسیاری از آیه‌های قرآن است. آیه 53 سوره شوری آن‌جا که خداوند می‌فرماید: هر آن‌چه که در آسمان‌ها و زمین است برای خداوند است و همه‌ی آن‌ها به سوی درگاه الهی در حرکت هستند یا آیه 123 سوره هود که در آن این واقعیت بیان شده که همه‌ی امور به سمت خدای متعال باز می‌گردند و یا آیات 7 سوره زمر، آیه 42 سوره نور و آیه 5 سوره حدید برخی از این آیه‌ها هستند. در تمامی این آیات صراحتا به این موضوع اشاره شده که هر نوع سکون و یا حرکتی تنها در دست قدرت حق تعالی است؛ بدین معنا که از قعر زمین تا بلندی آسمان‌ها تمام آن‌چه که موجود است تسلیم قدرت لایتناهی خداوند هستند.
علاوه بر آن‌چه که گفته شد توحید افعالی و موثر بودن تام حق تعالی نیز در این فرازها مشخص است. توحیدی که از مهم‌ترین معارف دینی است و در بسیاری از آیات نظیر آیه 41 سوره عنکبوت مشخص است، آن‌جا که خداوند می‌فرماید: مَثَل کسانی‌که جز خدای متعال را سرپرست و ولی گرفته‌اند همچون عنکبوتی می‌باشد که خانه‌ای برای خویش بنا کرده و در آن پناه گرفته است و حال آنکه سست‌ترین خانه، خانه‌ی عنکبوت است اگر که بفهمند.
در آیه 106 سوره یونس نیز چنین آمده است: هیچ‌گاه غیر خداوند را که نه سود و نه زیانی به تو می‌رساند به یاری مخواه و مطلب.
علاوه بر این دو آیه می‌توان به آیات 14 سوره رعد، آیه 20 سوره نخل و آیه 62 سوره حج نیز اشاره کرد.
در جهت اثبات این توحید از مسیر عقل باید گفت: ثابت کردن حاکمیت عقل و خرد بر حس مهم‌ترین دستاورد این سیر در قسمت روش شناسی است چرا که چشم و گوش آدمی بیش از آن‌چه که ظاهر است را نمی‌بیند و نمی‌شنود. به عنوان مثال انسان آب را برای رفع تشنگی و آتش را دلیل حرارات و یا روشنایی می‌داند اما کوشش عقل در حد این ظواهر نیست و معطوف به پیدا کردن رابطه می‌باشد. عقل به دنبال این خواهد بود که بفهمد از اساس آب کجا بود یا عواملی که با ترکیب آن‌ها آب به وجود می‌آید، چه چیزهایی هستند و یا رفع تشنگی با آب چه پیوندی دارد و …
در حقیقت آن‌چه را که عقل به دنبال آن است و آن را پیدا می‌کند متفاوت با چیزی است که با حواس پنج گانه به دست می‌آید. قطعا دانشمندی که در آزمایشگاه نشسته و مشغول جستجو و پیدا کردن روابط است و دستاوردهای آزمایشگاه چیزی بیش از آن را در اختیارش قرار نمی‌دهد اما عقل همواره در حال کاوش است که ببیند آن عناصری که در آزمایشگاه وجود دارد خاستگاهشان کجاست و ارتباطی که میان آن‌ها وجود دارد ناشی از چیست به همین جهت متوجه مبداء اصلی می‌شود. مبدائی که آزمایشگاه نمی‌تواند آن را تبیین کند و این عقل و خرد است که متوجه می‌شود تمامی افعال به مبدا تعالی وابسته هستند پس تنها کسی که نقصان‌ها، نیازها و خواسته‌ها را اجابت، رابطه‌های میان خلایق را برقرار و نظام صنع را هماهنگ می‌سازد و همه چیز را پی ریزی می‌کند خداوند مقتدر و اعلی است.
- تلاوت تحقیق آیه 41 سوره عنکبوت – خلیل حصری
مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتًا ۖ وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ ۖ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ
مثَل کسانی که غیر از خدا را اولیای خود برگزیدند، مثَل عنکبوت است که خانه‌ای برای خود انتخاب کرده؛ در حالی که سست‌ترین خانه‌های خانه عنکبوت است اگر می‌دانستند!