شرح حکمت 59 نهج البلاغه

آن که تو را بترساند همانند کسی است که به تو نوید می‌دهد. این سخن کوتاه از امام علی (ع) که سید رضی به عنوان حکمت 59 نهج البلاغه آورده است در واقع نشان دهنده اهمیت بالای تحذیر یا همان هشدار دادن به خطرات است. خطراتی که یا وقوع آن‌ها قطعی هستند یا احتمالی اما با هشدار دادن به آن‌ها می‌توان از ایجاد تغییر سوء در سرنوشت جلوگیری کرد. پس می‌توان آن را نوید و بشارت قلمداد کرد.

حکمت 59 نهج البلاغه

مَنْ حَذَّرَكَ كَمَنْ بَشَّرَكَ

شرح حکمت

حضرت علی علیه السلام با هشداری به موقع در این عبارت قصار اما گران بها به اهمیتی که هشدارهای به موقع و مفید دارند پرداخته است. ایشان این چنین فرمودند: آن‌که تو را (از کارهایی که خطرناک می‌باشند) بترساند همانند کسی است که به تو نوید دهد (به کارهایی که موجب شادی و خوشحالی است)

در زیر این حکمت گرانمایه در مصادر نهج البلاغه به نکته مهمی اشاره شده و آن این است: تحذیر (حَذَّرَكَ) آشنا کردن آدمی با چیزی است که مصلحتش در او باشد و خطر را از او دور می‌سازد و این مورد که حضرت میفرماید: چنین شخصی همچون فردی است که به تو نوید می‌دهد در واقع مقصود این است که می‌بایست انسان از این هشدارها و تحذیرها همانگونه خوشحال گردد که با شنیدن خبرهای مسرت بخش شاد می‌شود. همچنین لازم است از چنین شخصی همانطور تشکر نمود که از شخص نوید دهنده تشکر می‌شود به این دلیل که او اگر که خیر و خوبی را برای آن فرد نمی‌خواست، تحذیر نمی‌کرد و به گرفتار آمدنش هشداری نمی‌داد.

واژه تحذیر در معنای ترساندن و هشدار دادن در مقابل خطراتی است که یا قطعی هستند یا احتمالی و تبشیر به معنی نوید دادن در برابر پیروزی‌ها؛ و از آن جهت که پرهیز از خطرات قطعی یا احتمالی یک پیروزی عظیم است، حضرت می‌فرماید: آن‌که تو را به ضرر قطعی هشدار می‌دهد همانند فردی است که تو را به کارهایی که خوشحالی را برایت به ارمغان می‌آورند بشارت می‌دهد. پس دوستان خوب افرادی هستند که هم آدمی را نسبت به پیروزی‌ها دلگرم می‌کنند و هم به خطرهای احتمالی مطلع می‌سازند. در حقیقت این امر که نصیحت یکی از حقوق اهل ایمان نسبت به یکدیگر به شمار می‌رود، به این هشدارها اشاره دارد.

ناگفته نماند که گاهی هشدار به خطرات از تبشیر تاثیر بیش‌تری دارد چرا که آن‌که نوید دهنده است، بسیار به کارهای نیکی که انجام شده‌اند و پیروزی‌ها بشارت می‌دهد. نویدی که در سرنوشت تغییری ایجاد نمی‌کند اما آن‌که تحذیر می‌کند همواره قبل از خطر شخص را بر حذر می‌کند و چه بسا موجب رفع خطرات مهمی شود.

در واقع پیام حکمت 59 نهج البلاغه این است: زمانی که به شما نسبت به خطرات هشدار داده می‌شود ناراحت نشوید و آن را بشارت ببینید.

در حدیثی از امام محمد باقر (ع) که در جلد دوم کافی (ص638) آمده است، حضرت به یکی از اصحاب خویش این چنین فرموده بود: از شخصی تبعیت کن که تو را می‌گریاند اما خیر خواه تو می‌باشد و از آن‌که تو را می‌خنداند ولی به تو دروغ گفته و وقایع و حقایق را وارونه نشان می‌دهد، تبعیت نکن.