در این نوشتار و در ادامه مطلب پیشین که به تفسیر آیات اول تا پنجم سوره انشقاق پرداخته شد، تفسیر آیه‌های ششم تا نهم بر اساس تفسیر نمونه برای بهره‌مندی شما بزرگواران نگاشته شد.
آیات ششم تا نهم
يَا أَيُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَىٰ رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ ﴿٦﴾ فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ ﴿٧﴾ فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا ﴿٨﴾ وَيَنقَلِبُ إِلَىٰ أَهْلِهِ مَسْرُورًا ﴿٩﴾
تفسیر آیه‌های 6 تا 9 سوره انشقاق
پس از آن‌که خدای متعال در آیه‌های نخست (آیات اول تا پنجم که تفسیر آن در مطلب «تفسیر سوره انشقاق-بخش اول» آمده است) به برخی از نشانه‌های قیامت و معاد اشاره نمود، انسان‌ها را مخاطب قرار داده و سرنوشت‌شان را در راهی که پیش رو دارند برایشان آشکار می‌سازد. خدای متعال در آیه ششم می‌فرماید: ای انسان! تو با سعی و تلاش به سمت پروردگار خویش می‌روی و در نهایت او را ملاقات خواهی کرد.
واژه «کدح» که بر وزن مدح استدر معنای سعی و تلاشی است که همراه با سختی و رنج باشد و بر جسم و جان تاثیر بگذارد. به همین دلیل است که به گاو سخت کوشی که اثر کار کردن در جسم آن هویدا است «ثور فیه کدوح» گویند.
در سه تفسیر «کشاف»، «روح المعانی» و «فخر رازی» بیان شده که این واژه در معنای خراشی می‌باشد که بر روی پوست تن است و به همین سبب است که به کوشش‌هایی که در روح آدمی موثر هستند، اطلاق گردیده است.
آیه ششم به اصلی اساسی در زندگی آدمی اشاره دارد و آن اصل این است که همیشه زندگی انسان با رنج و سختی همراه است حتی اگر که مقصود رسیدن به متاع این دنیا باشد نه سعادت اخروی.
طبیعت حیات آدمی این چنین است؛ غنی و فقیر نمی‌شناسد و هر یک با درد، رنج و سختی به خصوصی دست و پنجه نرم می‌کند
در این آیه از ملاقات با خدا صحبت شده است. به کار گیری این تعبیر خواه به ملاقات روز جزا اشاره داشته باشد و یا مقصود ملاقات با پاداش یا کیفر الهی باشد و با ملاقات خود او که از مسیر شهود باطن امکان پذیر است بیانگر این امر است که رنج و سختی که همراه با انسان است تا آن روز ادامه خواهد داشت و هنگامی به پایان می‌رسد که پرونده این جهان فانی برای انسان بسته شود و آدمی با کردار پاک پروردگار خویش را ملاقات کند.
استفاده از لفظ انسان که هر نوع انسان را با تکیه بر انسانیت شامل می‌گردد، مبین این امر است که توان و نیروهای لازم برای این حرکت پیوسته الهی در بطن وجودی آدم نهادینه شده است.
و تکیه بر واژه «رب» به این موضوع اشاره دارد که سعی و تلاش بخشی از برنامه ربوبیت، تکامل و تربیت آدمی است.
همچون این تعبیر در آیات دیگری نظیر آیه 42 سوره نجم، آیه 18 سوره فاطر آمده است. آیاتی که جملگی از سیر دائمی تکامل مخلوقات به سوی خداوند متعال حکایت دارند.
اما در این سوره انسان‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ گروهی نامه عمل‌شان به دست راست آن‌ها داده می‌شود و مسرور و دل شاد هستند و گروهی دیگر غمگین و ناراحت …
در این رابطه و در آیه‌های هفتم تا نهم حق تعالی می‌فرماید: اما آن‌که نامه اعمالش به دست راست او داده می‌شود، به زودی حسابی آسان برای او خواهد بود و مسرور و دلشاد به اهل و خانواده خویش باز می‌گردد.
این گروه افرادی هستند که در مدار اصلی خلقت، در مداری که پروردگار عالمیان برای آدمی با تمام سرمایه‌هایش مشخص کرده حرکت کرده‌اند و سعی و تلاششان برای حرکت به سمت الله تعالی بوده است. نامه عمل این افراد به دست راست آن‌ها داده می‌شود و این موضوع نشان‌دهنده درستی ایمان و پاک بودن عمل این افراد است که موجب شده در روز جزا نجات پیدا کنند.
آنان در برابر اهل محشر آن هنگام که در پای میزان عدالت ایستاده‌اند، سر افراز خواهند بود. میزان عدل و عدالتی که از کم‌ترین‌ها چشم پوشی نمی‌کند و تمامی آن‌ها را می‌سنجد.
خدای متعال بر این گروه آسان می‌گیرد و به سبب ایمان و عمل صالحی که داشته‌اند از لغزش‌های آنان می‌گذرد و بدی‌هایشان را به خوبی بدل می‌سازد.
در ارتباط با مفهوم «حساب یسیر» برخی بیان نمودند که مقصود حساب آسان است که در آن سخت گیری و دقت دیده نمی‌شود و از بدی‌ها گذشته و آن‌ها را به خوبی تبدیل کند.
در حدیثی از رسول خدا (ص) آمده که ایشان فرمودند: سه چیز است که در هر کس وجود داشته باشند خدای متعال حسابش را آسان می‌کند و به رحمت خویش او را به بهشت وارد می‌سازد.
افرادی که آن‌جا بودند، گفتند: آن سه چه هستند ای پیامبر خدا (ص)؟ حضرت فرمود: عطا نمودن به کسی که تو را محروم کرده است، ایجاد پیوند با آن‌کس که از تو بریده و بخشیدن فردی که به تو ظلم نموده است.
ناگفته نماند که در ارتباط با حساب آسان از روایت‌ها می‌توان به این امر پی برد که مقدار سخت گیری و دقت در حساب روز جزا به مقدار عقل و دانش انسان‌ها وابسته است همانطور که امام باقر علیه السلام فرمودند: خدای متعال در روز قیامت در حساب بندگان به مقدار عقلی که در این دنیا به آنان داده است دقت کرده و سخت گیری می‌نماید.[1]
و اما برای واژه «اهل» در آیه‌های مورد بحث تفاسیر مختلفی گفته شده است. برخی بیان کردند: مقصود همسر و فرزندان با ایمان فرد است که اهل ایمان در بهشت به آن می‌رسند و این نعمت عظیمی است. برخی نیز اهل را حوریان بهشتی گفته‌اند که برای اهل ایمان مشخص شده‌اند و مفسرانی دیگر این واژه را مرتبط با افراد مومنی که در دنیا مورد علاقه شخص بودند و در خط او بودند ، دانسته‌اند.
تلاوت سوره انشقاق-محمد ایوب
منبع:
[1] برگرفته از تفسیر نمونه