شراب و شراب خواری که به میگساری نیز معروف است به نوشیدن هر نوع ماده‌ای که موجب مستی می‌شود، اطلاق می‌گردد که در دین مبین اسلام این عمل به جهت وجود ضررهای بسیار جسمی، مادی، معنوی و اجتماعی نهی شده و جزو گناهان کبیره به شمار می‌رود (در مطلب «اگر الکل حرام است و ضرر دارد چرا اکثر مصرف کنندگان آن سالم هستند؟» به مضرات نوعی از مسکرات اشاره شده است) و برای آن در فقه اسلامی مجازات شلاق در نظر گرفته شده است. شراب خواری از جمله اموری است که با آمدن دین اسلام به صورت تدریجی و مرحله به مرحله موضوع تحریم آن بیان گردید چرا که از اموری بود که جامعه آن روز علاقه وافری به آن داشت و می‌بایست طی مراحلی این کار صورت گیرد تا سختی آن آن‌ها را رویگردان فرامین الهی نگرداند. علاوه بر آیات قرآن کریم، روایات و احادیث فراوانی از سوی ائمه اطهار در ارتباط با علل تحریم و در کل شراب خواری بیان شده‌اند که در این راستا بر آن شدیم تا در این مطلب شراب را در احادیث نبوی جستجو کرده و به نگارش در آوریم.
شراب در احادیث رسول الله (ص)
- سُوَيْدُ بْنُ طُارِقِ سَاَلَ النَبىّ صلي الله عليه و آله عَنِ الخَمْرِ، فَنَهْاهُ فَقالَ: اَصْنَعُ لِلدَّواءِ فقالَ صلي الله عليه و آله: اِنَّها داءٌ وَ لَيسَتْ بِدَواءٍ.[1]
سوید بن طارق از رسول خدا (ص) درباره خمر (شراب) سوال کرد: حضرت ایشان را نهی نمود. پس سوید گفت: آن را به عنوان (برای) دارو می‌سازم. رسول خدا (ص) در جواب فرمودند: آن (شراب) درد است و دوا نیست.
- لَعَنَ اللّهُ الْخَمْرَ وَ عاصِرَها وَ غارِسَها وَ شارِبَها وَ ساقيَها وَ بائِعَها وَ مُشْتَريها وَ آكِلَ ثَمَنَها وَ حامِلَها وَ الْمَحْمُولَةِ اِلَيْهِ[2]
خدای متعال شراب، به وجود آورنده آن، تولید کننده آن، مصرف کننده آن، اعطا کننده (ساقی) آن، فروشنده آن، خریدار آن، آن که از پولش استفاده می‌کند، حمل کننده و صاحبش را لعن نموده است.
- مَنْ شَرِبَ خَمْرا خَرَجَ نُورُ الاِيمانِ مِنْ جَوْفَهِ.[3]
آن کس که شراب نوشید نور ایمان از درون او بیرون می‌رود.
- لا يَجْمَعُ الْخَمْرُ وَالايمْانُ فى جَوْفٍ اَوْ قَلْبِ رَجُلٍ اَبَدا.[4]
هیچگاه شراب و ایمان در درون یا قلب شخصی جمع نمی‌گردند (بدین معنا که با وجود ایمان شخص به سمت شراب نمی‌رود و اگر که آدمی میگسار است، ایمان از قلب او رخت بر بسته است).
- مَنْ كان فى قَلْبِهِ آيةٌ مِنَ الْقُرآنِ اَوْ حَرْفٌ فَصَّبَ عَلَيْهَا اَلْخَمْرَ يَوْمَ الْقيامَةِ يُخاصِمُهُ القُرآنُ[5]
هر آن‌که در قلب او آیه یا حرفی از قرآن کریم وجود دارد و بر آن شراب بریزد (یعنی آن را با شراب خواری بیالاید) در روز جزاء قرآن با او مخاصمه خواهد کرد.
- لَنْ يَزالُ العَبْدُ فى فُسْحَةٍ مِنْ دِينهِ مالَمْ يَشْرَبِ الْخَمْرَ وَ اِذا شَرِبَها خَرَقَ اللّهُ عَنْهُ سَتْرَهُ و كانَ الشَّيْطانُ وَليَّهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ يَسُوقُهُ اِلى كُلِّ شَرٍّ وَ يَعْرِفُهُ عَنْ كُلِّ خَيْرٍ.[6]
بنده تا زمانی که شراب ننوشد عرصه دین بر او گشاده باشد و چون بنوشد پرده خداوند از او دریده و شیطان یارش و گوش و چشمش خواهد شد و او را به سمت بدی‌ها خواهد راند و از نیکی‌ها منصرف می‌سازد.
- شارِبُ الْخَمْرِ لا تُصَدِّقُوهُ اِذا حَدَّثَ، وَ لا تُزَوِّجُوهُ اِذا خَطَبَ، وَ لاتُعَّوِدُوهُ اِذا مَرِضَ، وَ لا تَحْفِرُوهُ اِذا ماتَ، وَ لا تَأْتَمِنُوهُ عَلى اَمانَةٍ، فَمَنْ اِئْتَمَنَهُ عَلى اَمانَةٍ فَاسْتَهْلَكَها فَلَيْسَ عَلَى اللّهِ اَنْ يُخْلِفَ عَلَيْهِ، وَ لا اَنْ يَأجُرَهُ عَلَيها، لاَنَّ اللّهَ يَقوُلُ:(لا تُؤْتُوا السُفَهاءَ امَوْالَكُمْ نساء / ۵. ) وَ اَىُّ سَفيهٍ اَسْفَهُ مِنْ شارِبِ الخمْرِ.[7]
آن‌که شراب می‌نوشد اگر که حرفی زد آن را تصدیق نکنید و اگر که خواستگاری کرد به او زن ندهید و اگر که مریض شد به عیادتش نروید و اگر که مرد او را دفن ننمایید و او را بر امانت امین قرار ندهید. پس آن‌که او را امین دانست بر امانتی و او آن را از بین برد بر خدای متعال نیست که آن امانت را مصون نگه دارد؛ و او را نباید بر کاری اجیر نمود چرا که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: اموال خویش را به دست سفیهان ندهید (آیه 5 سوره نساء)، و چه کسی سفیه‌تر از شخص شراب خوار؟!
- مَنْ سَلَّمَ عَلى شارِبِ الْخَمْرِ اَوْ عانَقَهُ او صافَحَهُ اَحْبَطَ اللّهُ عَلَيْهِ عَمَلَ اَرْبَعينَ سَنَةٍ[8]
هر آن‌که بر شراب خوار سلام نمود، او را در آغوش گرفت و با او دست داد، خدای متعال عمل چهل سال او را زایل می‌سازد.
- سَـلِّمُوا عَـلَى الْيَهُودِ وَ النَـصـارى وَ لا تُسَـلِّمُوا عَـلى شارِبِ الْخَمْرِ، وَ اِنْ سَلَّمَ عَلَيْـكُمْ فَلا تَرُدُّوا جَوابَهُ[9]
بر یهودی و مسیحی سلام کنید اما بر شخص شراب خوار نه، و اگر که بر شما سلام کرد جواب سلام او را ندهید.
- مُـجاوَرَةُ الْيَـهُودِ وَ النَـصارى خَيْـرٌ مِـنْ مُجـاوَرَةِ شــارِبِ الخَمْرِ، وَ لا تُصادِقُوا شارِبَ الخَمْرِ فَاِنَّ مُصادِقَتَهُ نِـدامَةٌ[10]
همسایگی با یهودی و مسیحی برتر از همسایگی با شخص شراب خوار است و با شخص شراب خوار دوستی مکنید که دوستی با او پشیمانی به دنبال دارد.
- قالَ رَسُولُ اللّهُ صلي الله عليه و آله عِندَ مَوْتِهِ: لَيْسَ مِنّى مَنِ اسْتَخَفَّ بِصلاتِهِ، لايَرِدُ عَلىَّ الحَوْضَ لا وَ اللّهِ، لَيْسَ مِنّى مَنْ شَرِبَ مُسْكِرا، لايَرِدُ عَلىَّ الحَوْضَ لا وَاللّهِ[11]
حضرت محمد (ص) در زمان وفات فرمودند: از من نیست آن‌که در نماز سهل انگاری کند و آن را سبک بشمارد او در حوض کوثر بر من وارد نمی‌گردد. آن‌کس که میگساری می‌نماید نیز به خدا سوگند بر من در حوض کوثر وارد نمی‌شود.
- لاتُجالِسُوا مَعَ شارِبِ الْخَمْرِ، وَ لاتُعَوِّ دُوا مَرْضاهُمْ، وَلاتُشَيِّعُوا جَنائِزَهُمْ، وَ لاتُصَلُّوا عَلى اَمْواتِهِمْ، فَاِنَّهُمْ كِلابُ [اَهْلِ] النّارِ كَماقالَ اللّهُ . «اِخْسَؤُا فيها وَ لاتُكَلِّمُونِ»[12]
با میگسار (شرابخوار) همنشینی مکنید، و از بیمارانشان عیادت مکنید و جنازه‌های آنان را تشیع نکنید و بر امواتشان نماز نگزارید، چرا که آنان سگ‌های جهنم هستند همانطور که خدای متعال در قرآن می‌فرماید: (ای سگان) دور گردید و به دوزخ در آیید …[13]
- يَا ابْنَ مَسعُودٍ وَ الَّذى بَعَثَنى بِالْحَقِّ لَيَأتى عَلَى النّاسِ زَمانٌ يَسْتَحِلُّونَ الْخَمْرَ، وَ يُسَمُّونَهُ النّبيذَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللّهِ وَ الْمَلائكَةُ وَ النّاسِ اَجْمَعينَ، اَنَا مِنْهُمْ بَرئٌ، وَ هُمْ مِنّى بَراءٌ.[14]
ای ابن مسعود و سوگند به آن‌که من را به حق مبعوث کرد بر مردم زمانی می‌آید که آنان شراب را حلال می‌شمارند و آن را نبیذ می‌نامند و لعنت خدا، فرشتگان و تمامی مردم بر آن‌ها باد. من از آن‌ها برائت می‌جویم و آنان نیز از من دور هستند.
- مَنْ شَرِبَ الْخَمْرَ لَمْ تُقْبَلْ صَلاتُهُ اَرْبَعينَ لَيْلةً، فَاِنْ تابَ تابَ اللّهُ عَلَيْهِ قالَها ثَلاثا، فَاِنْ عادَ كانَ حقّا عَلَى اللّهِ اَنْ يَسْقِيَهُ مِنْ نَهْرِ الْخِبالِ، قيلَ وَ ما نَهْرُ الخِبال؟ قالَ صَديدُ اَهْلِ النّارِ.[15]
آن‌که شراب نوشد، نمازش چهل شبانه روز پذیرفته نمی‌گردد. پس اگر که توبه کند، خداوند توبه‌اش را تا سه مرتبه قبول می‌کند. پس اگر که برای بار چهارم شراب نوشید حق خدای متعال است که او را از نهر خبال سیراب نماید. گفته شد که نهر خبال چیست؟ حضرت بیان فرمودند: فاضلاب جهنمی‌ها می‌باشد.
تلاوت آیه 91 سوره مائده-احمد دباغ
إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ ۖ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ
شیطان می‌خواهد به وسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا (با این همه زیان و فساد، و با این نهی اکید،) خودداری خواهید کرد؟!
منابع:
این احادیث از سایت کتابخانه احادیث شیعه اقتباس شده اند.
[1] کنزالعمال،5/13756
[2] بحارالانوار،79/126
[3] کنزالعمال، 5/13180
[4] بحارالانوار، 152/79
[5] همان، 148
[6] نهج الفصاحه، ح2291
[7] بحارالانوار، 79/127
[8] همان، 151
[9] بحارالانوار،79/152
[10] همان
[11] بحارالانوار، 79/136
[12] بحارالانوار، 148/79
[13] آیه 108 مومنون
[14] همان،151/79
[15] کنزل العمال 13704/5