با نزدیک شدن به روز عید قربان که از اعیاد بزرگ مسلمانان است بر آن شدیم تا احادیث و روایت‌هایی که در این باره از ائمه معصومین علیهم السلام در کتب معتبر حدیثی آمده‌اند را به نگارش در آوریم. عید قربان که به عید الاضحی معروف است مصادف با روز دهم ماه ذی الحجه است. در این روز افرادی که برای انجام فریضه حج واجب راهی خانه خدا شده‌اند، در سرزمین منا به انجام یکی از مهم‌ترین مناسک حج، که قربانی کردن است، می‌پردازند. واقعه‌ای که یادآور فرمان خدای متعال به ابراهیم پیامبر مبنی بر قربانی کردن پسرش اسماعیل می‌باشد. فرمانی که ابراهیم و اسماعیل با جان و دل آن را قبول کردند؛ پس به قربانگاه رفتند تا دستور خدای متعال را که رحمت شامل همه چیز است را اجرا کنند. اما بزرگی، رأفت و رحمت خداوند مانع از انجام این کار بود؛ خداوند با این امر علاوه بر قرار دادن اولیاء خویش در بستر امتحان و آزمایش که بسی سخت‌تر از دیگر ابتلائات هستند، درس‌ها و امور بزرگی را به انسان‌ها یادآور شد چرا که در هر امری از امور حج، این فریضه بزرگ رمز و رازی نهفته است.
برای عید قربان اعمال و ادعیه‌ای وارد شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به احیاء، غسل، زیارت اباعبدالله الحسین (ع)، قرائت دعای ندبه، خواندن نماز روز عید و قربانی نمودن اشاره کرد. ناگفته نماند که در روز عید قربان همچون روز عید سعید فطر روزه گرفتن حرام است و عمدتا مسلمانان این روز را جشن می‌گیرند.
عید قربان در احادیث
رسول اکرم (ص)
- أیُّها النّاسُ هَذا یَومُ الْعَجِّ وإنَّ الْعَجَّ الدُّعاءُ فِیهِ، فَعَجُّوا إلَى اللهِ تَعالَى.[1]
ای مردم! این روز (روز عید قربان) روز ناله زدن است و ناله در واقع دعا نمودن در این روز است؛ پس به سوی خداوند متعال شیون کنید.
- يُغفَرُ لِصاحِبِ الأضحِيَّةِ عِندَ أوَّلِ قَطرَةٍ تَقطُرُ مِن دَمِها[2]
با ریخته شدن نخستین قطره خون قربانی (به زمین)، صاحب آن مورد بخشش و مغفرت الهی قرار می‌گیرد.
- إنَّما جَعَلَ اللّه ُ الأضحى لِشبَعِ مَساكِينِكُم مِنَ اللَّحمِ فَأطعِمُوهُم [3]
خداوند متعال عید قربان را قرار داد تا افراد مستمند از گوشت سیر گردند؛ پس از گوشت قربانی به آن‌ها اطعام کنید.
- مَن صَدَقَت نِيَّتُهُ ، كانَت أوّلُ قَطرَةٍ لَهُ كَفّارَةً لِكُلِّ ذَنبٍ
هر آن‌کس که در نیت خویش صادق باشد، نخستین قطره از خون قربانی او، کفاره تمامی گناهانش می‌باشد.
امام علی (ع)
- سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله یَخطُبُ یَومَ النَّحرِ، وهُوَ یَقولُ : هذا یَومُ الثَّجِّ والعَجِّ، والثَجُّ: ما تُهریقونَ فیهِ مِنَ الدِّماءِ، فَمَن صَدَقَت نِیَّتُهُ كانَت أوَّلُ قَطرَةٍ لَهُ كَفّارَةً لِكُلِّ ذَنبٍ، والعَجُّ: الدُّعاءُ، فَعِجّوا إلَى اللّه، فَوَالَّذی نَفسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لا یَنصَرِفُ مِن هذَا المَوضِعِ أحَدٌ إلاّ مَغفورًا لَهُ، إلاّ صاحِبَ كَبیرَةٍ مُصِرًّا عَلَیها لا یُحَدِّثُ نَفسَهُ بِالإِقلاعِ عَنها.[4]
شنیدم که پیامبر خدا (ص) در روز عید قربان، خطبه می‌خواند و می‌فرمود: امروز روز «ثج» و «عج» می‌باشد. ثج، خون قربانی‌هایی است که می‌ریزید، پس هر آن‌کس که دارای نیت صادق است، نخستین قطره خون قربانی او کفاره تمامی گناهانش است.. «عج» دعا است؛ پس به پیشگاه خداوند متعال دعا کنید، سوگند به آن‌که جان محمد (ص) به دست اوست، از این‌جا هیچ‌کس بر نمی‌گردد جز آن‌که مورد بخشش الهی قرار گیرد، مگر آن‌کس که گناه کبیره انجام داده است و بر ان اصرار دارد و در قلب خود، بر ترک آن تصمیمی ندارد.
امام سجاد (ع)
- إذا ذَبَحَ الحاجُّ كانَ فِداهُ مِنَ النّارِ
اگر که حاجی قربانی کند، آن قربانی فدیه او در مقابل آتش خواهد یود.
امام محمد باقر (ع)
- اِنَّ اللّه َ يُحِبُّ هِراقَةَ الدِّماءِ وَ إطعامَ الطَّعامِ[5]
همانا خداوند متعال قربانی نمودن و اطعام کردن را دوست دارد.
امام جواد (ع)
- مَا مِنْ عَمَلٍ أَفْضَلَ يَوْمَ النَّحْرِ مِنْ دَمٍ مَسْفُوكٍ أَوْ مَشْيٍ فِي بِرِّ الْوَالِدَيْنِ أَوْ ذِي رَحِمٍ قَاطِعٍ يَأْخُذُ عَلَيْهِ بِالْفَضْلِ وَ يَبْدَؤُهُ بِالسَّلَامِ أَوْ رَجُلٍ أَطْعَمَ مِنْ صَالِحِ نُسُكِهِ وَ دَعَا إِلَي بَقِيَّتِهَا جِيرَانَهُ مِنَ الْيَتَامَي وَ أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَ الْمَمْلُوكِ وَ تَعَاهَدَ الْأُسَرَاء.[6]
در روز عید قربان هیچ عملی برتر از این پنج عمل نیست: قربانی نمودن، راه رفتن (قدم گذاشتن) در جهت خوبی کردن به والدین یا خویشاوندی که صله رحم نمی‌کند (قطح رحم نموده) تا به او چیزی بخشد و نخست سلام کند، اطعام به دیگران از بهترین جای قربانی و بخشیدن بقیه آن به همسایه‌ها از یتیمان، بیچارگان و بردگان و در آخر دلجویی از اسیران.
سوره صافات-آیه107- عبدالله مطرود
وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ
ما ذبح عظیم را فدای او کردیم
منابع:
[1] کتاب نوادر، ص198
[2] من لا یحضره الفقیه، ج2، ص214
[3] ثواب الاعمال، ص59
[4] کتاب”حج و عمره در قرآن و حدیث”،صفحه361
[5] المحاسن، ج2، ص143
[6] خصائل، ج1، ص298