در این نوشتار به شرح حکمت 49 نهج البلاغه بر اساس «پیام امام امیر مومنان» آیت ا… مکارم شیرازی خواهیم پرداخت در این حکمت پر محتوا حضرت علی (ع) به یکی از تفاوت‌هایی که بین اشخاص با شخصیت و بزرگوار و افراد پست و بی ارزش کرده است. تفاوتی که به شکل کنایی به آن اشاره شده است. حضرت زمان حمله افراد با شخصیت را تنها در وقت تحت فشار قرار گرفتن و مورد ظلم قرار گرفتن بیان کرده است ولی افراد دون و پست زمانی دست به حمله می‌زنند که به مقام یا نان و نوایی رسیده باشند. آن‌ها هنگامی‌که به جایگاه خوبی می‌رسند طغیان کرده و دست به ظلم می‌زنند.
حکمت 49 نهج البلاغه
وَ قَالَ (علیه السلام): احْذَرُوا صَوْلَةَ الْكَرِيمِ إِذَا جَاعَ، وَ اللَّئِيمِ إِذَا شَبِعَ
و امام علیه السلام: از تعرض افراد بخشنده و کریم، چون‌که گرسنه گردند و از تعرض افراد پست، چون‌که سیر شوند، دوری نمایید.
شرح حکمت چهل و نهم
همانطور که در بخش ابتدایی به آن اشاره شد، امیر مومنان در این سخن به یکی از چندین و چند تفاوت میان افراد کریم یا بزرگوار با افراد پست اشاره کرده و می‌فرماید از حمله اشخاص کریم در زمان نیاز و گرسنگی و از حمله افراد دون به هنگام سیری ترس داشته باشید.
در این که مقصود از گرسنگی و سیری در این حکمت چیست؛ آیا معنای کنایی آن مقصود است یا معنای واقعی؛ در بین شارحان کلام امیر، گفت و گو است. گروهی گرسنگی را کنایه از هر نوع نیاز یا تحت فشار و ظلم واقع شدن می‌دانند پس معنای جمله این چنین می‌شود: افراد کریم و بزرگوار تنها زمانی دست به حمله می‌زنند که ستم و ظلمی به آنان روا شده است یا نیاز مبرم برای ادامه زندگی بیابند که در این صورت برای احقاق حق و دفاع در برابر اهل ظلم غیرتشان به جوش می‌آید و حمله می‌کنند؛ در این میان انسان‌های پست زمانی که به نان و نوا و یا جایگاهی برسند طغیان نموده و انسان‌های بی گناه را مورد حمله قرار می‌دهند همانند جانوران درنده‌ای که بعد از سیری دچار مستی می‌گردند.
برخی نیز بر این باورند که واژه «جُوع» در همان معنای اصلی خویش یعنی گرسنگی می‌باشد و کلمه «شَبَع» نیز به معنی سیری است و در واقع این حکمت اشاره به این موضوع دارد که افراد با شخصیت و بزرگوار قبل از آن‌که به میدان نبرد درآیند، کم‌تر غذا می‌خورند تا اگر که ضربه‌ای به شکمشان وارد گردد، غذایی بیرون نریخته و موجبات سرافکندگی‌شان فراهم نشود اما افراد دون یا همان پست این گونه نیستند.
در هر صورت شرح اول مناسب‌تر می‌باشد