معصیتی که بهتر از کارنیک است! کدام گناه بهتر از حسنه است؟! مگر می‌شود؟! امام علی علیه السلام در حکمت 46 نهج البلاغه به زیبایی هر چه تمام‌تر و در عبارتی کوتاه از آن معصیت و نیکی سخن به میان آورده است. سخنی که اگر انسان به آن توجه نماید و به معنا و مفهومش دست پیدا کند، بی شک در سیر و سلوکش به سوی حق تعالی تاثیری والا خواهد گذاشت.
حکمت 46 نهج البلاغه
وَ قَالَ (علیه السلام): سَيِّئَةٌ تَسُوءُكَ، خَيْرٌ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُكَ.
و حضرت (ع) فرمود: معصیتی که تو را اندوهگین و ناراحت سازد، بهتر از عمل نیک و حسنه‌ای است که موجب عُجب و غرورت می‌گردد.
شرح حکمت چهل و ششم
در حکمت 46 نهج البلاغه از امام علی (ع) روایت شده که فرمودند: گناهی که تو را ناراحت سازد بهتر از حسنه‌ای است که موجب غرور تو می‌شود. دلیل این سخن امام کاملا روشن است چرا که آدمی که گناه کرده و از گناه و عمل ناپسند خود اندوهگین می‌گردد به سمت پشیمانی، توبه به درگاه الهی و جبران قدم بر می‌دارد. حال آن‌که فردی که عمل نیک یا حسنه‌ای سبب غرور و عجب او شده، کم کم به سمت ریا گام بر می‌دارد. توبه شخص اول معصیت او را پاک خواهد ساخت اما غرور و ریا کاری آدمی را به سوی پرتگاه معاصی بزرگ خواهد کشاند.
از رسول خدا (ص) روایت شده که فرمودند: آن که خویش را بدکار می‌داند او نکوکار است[1].
بر اساس گفته مرحوم مغنیه در کتاب «فی ظلال نهج البلاغه»، عکس این مطلب نیز درست است و آن این است که بیان شود: شخصی که خویشتن را نیکوکار بداند او بدکار است. در واقع به جهت غرور، احساس او تباه گردیده و ممکن است ایمانش متزلزل شود[2].
همچنین در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: خدای متعال به داوود وحی نمود: «گنهکاران را بشارت ده و افراد صدیق را بیم ده»، (داوود تعجب نمود) و گفت: بار الها چگونه چنین چیزی امکان دارد؟ حق تعالی فرمود: گنهکاران (پشیمان) را بشارت ده که من توبه آنان را قبول می‌کنم و از معاصی آنان در می‌گذرم و صدیقین را بیم ده که به جهت کارها و اعمالشان مغرور نگردند[3].
در حدیثی دیگر نیز از امام صادق (ع) بیان شده که ایشان فرمودند: دو شخص به مسجد وارد شدند، یکی از آنان فرد عابدی بود و دیگری شخص فاسق. ولی زمانی که از مسجد بیرون رفتند، فاسق با صدیقان شده بود و شخص عابد از فاسقان؛ و این بدان جهت است که چون عابد به مسجد داخل شد، به عبادتش بالید و در این فکر بود و شخص فاسق آن هنگام که به مسجد وارد شد، از اعمال خود پشیمان شده و همواره استغفار می‌نمود[4].
علاوه بر این‌ها می‌توان به سخن دیگری از پیامبر (ص) اشاره کرد: حق تعالی به رسول خدا (ص) وحی نمود که برخی از بنده‌هایم در مسیر عبادت تلاش می‌کنند و شب هنگام از خواب بیدار شده و به عبادت مشغول می‌شوندو خویشتن را در عبادت به سختی می‌اندازند. گاهی من او را به یک یا دو شب خواب گرفتار می‌سازم تا در مسیر درست گام بردارد چرا که آن هنگام که به خواب رفته و صبح بیدار می‌گردد، نسبت به خود ناراحت شده و به سرزنش خویش می‌پردازد و اگر او را در آن‌چه که از عبادتم می‌خواهد.
منابع:
[1] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 20، ص 317، ح 641
[2] فی ظلال، ج4 ص 245
[3] برگرفته از کافی، ج2، ص314، ح8
[4] همان، حدیث 6