سوره اعلی، سوره‌ای مکی[1] (برخی ابتدای سوره را مکی و بقیه آن را به دلیل پرداختن به زکات فطره و نمازعید فطر در آیات 14 و 15 مدنی گفته‌اند) با نوزده آیه کوتاه است. این سوره بعد از تکویر و قبل از لیل بر جان و دل پیامبر (ص) نازل شده است و به عنوان هفتمین یا هشتمین سوره طبق ترتیب نزول شناخته می‌شود. در این سوره که در جزء سی‌ام قرآن قرار گرفته است پس از فراخوانده شدن رسول (ص) به تسبیح خداوند، اوصافی برای حق تعالی بیان شدند و با اشاره به دو گروه مومن و کافر از عواملی که سعادت را برای مومنان و شقاوت را برای کافران به همراه داشتند، سخن گفته شد.
محتوای سوره
درباره محتوای این سوره با نوزده آیه می‌توان چنین بیان کرد که این سوره از لحاظ محتوا به دو قسمت قابل تقسیم است. قسمت اول آیه‌های اول تا سیزدهم سوره را شامل می‌شود و قسمت دوم آیات انتهایی یعنی چهاردهم تا نوزدهم سوره را در بر می‌گیرد. در قسمت اول اوصاف هفتگانه خداوند بیان شده و حق تعالی، رسول خویش، حضرت محمد (ص) را مخاطب قرار داده و دستوراتی مرتبط با تسبیح خداوند و ادا نمودن امر رسالت (ابلاغ نمودن توحید به افراد حق جو) را به ایشان می‌دهد. در قسمت دوم به افراد با ایمان و کافران پرداخته شده وعواملی که سبب سعادت و شقاوت این دو گروه شده‌اند بیان گردیده‌اند.
خواص و فضیلت سوره اعلی
در باب فضیلت و خواص این سوره مبارکه احادیثی از رسول خدا (ص) و امامان علیهم السلام نقل شده است که در این بخش به آن‌ها اشاره خواهد شد.
- از رسول خدا (ص) روایت شده که فرمودند: شخصی که سوره اعلی را تلاوت کند حق تعالی به تعداد تمامی حروفی که بر انبیاء الهی ابراهیم، موسی، محمد نازل نموده برای هر حرف ده حسنه به وی می‌بخشد[2] .
- ابن عباس از پیامبر اکرم (ص) نقل نموده که ایشان فرمودند: پس از تلاوت سوره اعلی عبارت «سبحان ربی الاعلی» را بگویید[3].
- از امام علی (ع) روایت شده که فرمودند: رسول الله (ص)، (سوره اعلی) را دوست داشت و نخستین کسی که گفت «سبحان ربی الاعلی و بحمده»، میکائیل (ع) بود[4].
- شخصی به نام ابو حمیصه از حضرت علی (ع) روایت می‌کند: بیست شب پیاپی در نماز به علی اقتدا نمودم و پس از حمد سوره‌ای به جز اعلی نخواند و روزی فرمود: اگر که مردم بدانند چه چیزهایی در سوره اعلی وجود دارد، قطعا روزی بیست مرتبه آن را می‌خواندند. هر آن‌کس که این سوره را تلاوت نماید مثل این است که کتب آسمانی موسی و ابراهیم را خوانده است[5].
- امام محمد باقر (ع) فرمودند: هر شخصی که سوره‌های مسبحات که شامل سوره اسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلی می‌باشند را در زمان خواب تلاوت کند، نمیرد تا این‌که قائم (عج) را درک کند و اگر که دار فانی را وداع گفت، همجوار با رسول خدا (ص) خواهد بود[6].
- امام صادق (ع) خواندن سوره اعلی را در شب جمعه همراه با سوره جمعه را وظیفه‌ای بر عهده شیعه معتقد معرفی کرده است[7].
و درباره آثار و خواص این سوره می‌توان به محفوظ ماندن از شر آفات به یاری خداوند و با نوشتن سوره اعلی و به همراه داشتن آن، درمان درد گوش، بواسیرو گردن درد با تلاوت آن، افزایش حافظه و به سلامت بازگشتن مسافر به اذن و اراده الهی اشاره کرد.
منابع:
[1] نظر همگان بر مکی بودن این سوره است.
[2] مستدرک الوسائل، ج4، ص 358
[3] بحارالانوار، ج89، ص220
[4] مستدرک الوسائل، ج4، ص358
[5] مجمع البیان، ج1، ص 326
[6] وسائل الشیعه، ج6، ص 226
[7] ثواب الاعمال، ص118
سوره اعلی- استاد پرهیزکار