اسلام دین کاملی است که نه تنها روح و روان را مهم دانسته بلکه بعد جسمانی انسان و نیازهای آن را نیز در نظر گرفته و به آن پرداخته است. اسلام داشتن بهداشت و سلامت را یکی از حقوق مهم فردی و اجتماعی می‌داند از این رو برای احقاق آن امور و تکالیفی معین نموده و در چهار دسته امور واجب، مستحب، مکروه و حرام گنجانده است تا انسان‌ها با عمل به آن‌ها از سلامت جسم که قطعا بر سلامت روان موثر است برخوردار گشته و مسیر موفقیت و تکامل را طی کنند. این امور در قرآن بیان شده و توسط رسول خدا (ص) و در ادامه امامان معصوم علیهم السلام تبیین و تفسیر شده‌اند و در نهایت بسیاری از نکات به شکل حدیث و روایت به دست ما رسیده‌اند. از این رو و در راستای برخورداری از جسم و روان سالم بر اساس کلام خدا و اولیاء او بر آن شدیم تا برخی از احادیث مرتبط با بهداشت را در این مطلب برای بهره‌مندی شما بزرگواران به نگارش در آوریم.
بهداشت غذا خوردن
رسول خدا (ص): مَن قَلَّ طُعمُهُ صَحَّ بَطنُهُ و صَفا قَلبُهُ و مَن كَثُرَ طُعمُهُ سَقُمَ بَدنُهُ و قَسا قَلبُهُ[1]
هر آن‌کس که خوراک خود را کم کرد، شکم (احتمالا مقصود جسم است) سالم می‌ماند و قلبش صفا می‌یابد و هر آن‌که خوراک خویش را زیاد کند (پر خوری) بدنش بیمار شده و دلش سخت می‌گردد.
حضرت علی (ع): اِبدَؤوا بِالمِلحِ في أوَّلِ طَعامِكُم[2]
غذای خود را با (خوردن) نمک آغاز کنید.
امام صادق (ع): و نَهى [رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله] أن يُنفَخَ في طَعامٍ أو شَرابٍ[3]
رسول خدا (ص) دمیدن در غذا یا نوشیدنی را نهی نمود.
امام رضا (ع): مَن أرادَ أن لايُؤذِيَهُ مِعدَتُهُ فَلا يَشرَب بَينَ طَعامِهِ ماءً[4]
هر آن‌کس که می‌خواهد معده‌اش او را اذیت نکند، بین غذا، آب نخورد.
بهداشت حمام کردن
امام علی (ع): نِعمَ البَيتُ الحَمّامُ تُذكَرُ فيهِ النّارُ و يَذهَبُ بِالدَّرَنِ[5]
و چه نیکو مکانی است حمام، یادآور دوزخ می‌باشد و چرک را از بین می‌برد.
امام باقر (ع): إذا خَرَجنا مِنَ الحَمّامِ خَرَجنا مُتَعَمِّمِينَ شِتاءً كانَ أو صَيفا . . . هُوَ أمانٌ مِنَ الصُّداعِ[6]
وقتی که از حمام بیرون می‌آییم چه در فصل زمستان باشد و چه در فصل تابستان، سر خویش را می‌پوشانیم، این کار موجب جلوگیری از سر درد می‌شود
امام صادق (ع): إيّاكَ و شُربَ الماءِ البارِدِ فِي الحَمّامِ فَإنَّهُ يُفسِدُ المِعدَةَ[7]
بر حذر باش از خوردن آب سرد در حمام چرا که معده را تباه می‌کند.
امام کاظم (ع): الحَمّامُ ـ يَومٌ و يَومٌ لا ـ يُكثِرُ اللَّحمَ و إدمانُهُ في كُلِّ يَومٍ يُذيبُ شَحمَ الكُليَتَينِ[8]
حمام کردن یک روز در میان، گوشت را زیاد و حمام روزانه چربی کلیه‌ها را از بین می‌برد (موجب لاغری می‌گردد).
بهداشت لباس
رسول الله (ص): اِلبَسُوا مِن ثِيابِكُم البَياضَ ، فَإنَّها مِن خَيرِ ثيابِكُم[9]
از لباس‌هایتان سفید آن را به تن کنید، آن‌ها از بهترین لباس‌هایتان می‌باشند
امام علی (ع): النَّظيفُ مِنَ الثِّيابِ يُذهِبُ الهَمَّ و الحُزنَ[10]
لباس تمیز و پاک غم و اندوه را از میان بر می‌دارد.
امام جعفر صادق (ع): اِلبَس مالاتُشتَهَرُ بِهِ ولايُزري بِكَ[11]
نه لباس شهرت را به تن کن و نه لباسی که تو را دون و بی مقدار نشان دهد.
بهداشت پوست، مو و ناخن
پیامبر (ص): مَنِ اتَّخَذَ شَعرا فَليُحسِنْ وِلايَتَهُ أو لِيَجُزَّهُ[12]
هر آن‌کس که موی سر را بلند کند یا باید به آن رسیدگی کرده یا آن را کوتاه نماید.
امام علی (ع): تَنَظَّفُوا بِالماءِ مِنَ النَّتِنِ الرِّيحِ الَّذي يُتَأذّى مِنهُ[13]
خویشتن را با آب از بوی ناخوشی که سبب آزار دیگران می‌شود، پاک نمایید.
امام صادق (ع): قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله لِلرِّجالِ : قُصُّوا أظافيرَ كُم و لِلنّساءِ : اُترُكنَ مِن أظفارِكُنَّ ؛ فَإنَّهُ أزيَنُ لَكُنَّ ؛ حديث[14]
پیامبر خدا (ص) به مردان فرمود: ناخن‌هایتان را کوتاه کنید و به زنان فرمود: ناخن‌هایتان را بلند بگذارید چرا که برایتان زینت است.
بهداشت خانه
رسول خدا (ص): لاتُبَيِّتُوا القُمامَةَ في بُيوتِكُم و أخرِجُوها نَهارا[15]
خاکروبه را شب هنگام در خانه‌هایتان مگذارید و آن را هنگامه روز از خانه بیرون کنید.
امام علی (ع): نَظِّفُوا بُيُوتَكُم من حَوكِ العَنكَبوتِ[16]
خانه‌های خود را از تار عنکبوت پاک سازید.
امام صادق (ع): كَنسُ البَيتِ يَنفِي الفَقرَ[17]
جاروب منزل فقر را از بین می‌برد.
- آیه 24 سوره عبس- مصطفی اسماعیل
فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَىٰ طَعَامِهِ
انسان باید به غذای خویش (و آفرینش آن) بنگرد!
منابع:
[1] میزان الحکمه، ح579
[2] وسائل الشيعه ، ج 24 ، ص 404
[3] بحار الأنوار ، ج 75 ، ص 50
[4] بحار الأنوار ، ج 62 ، ص 323
[5] كتاب من لايحضره الفقيه ، ج 1 ، ص 115
[6] مكارم الأخلاق ، ص 55
[7] الأمالى ، صدوق ، ص 445
[8] الكافى ، ج 6 ، ص 496
[9] ميزان الحكمه ، ح 18061
[10] الكافى ، ج 6 ، ص 444
[11] ميزان الحكمه ، ح 18080
[12] وسائل الشيعه ، ج 2 ، ص 129
[13] الخصال ، ص 620
[14] كتاب من لايحضره الفقيه ، ج 1 ، ص 128
[15] كتاب من لايحضره الفقيه ، ج 4 ، ص 5
[16] قرب الإسناد ، ص 52
[17] الكافى ، ج 6 ، ص 531