در این نوشتار و در ادامه مطلب پیشین که آیه‌های اول تا پنجم سوره غاشیه، یکی از سوره‌های مکی جزء سی قرآن کریم بر اساس تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی، تفسیر شدند، به تفسیر آیه‌های ششم تا نهم این سوره پرداخته خواهد شد. سوره غاشیه دارای 26 آیه کوتاه است و حق تعالی در آن به سه مبحث مهم معاد، توحید و نبوت رسول خدا (ص) اشاره کرده است.
آیه‌هایی از سوره غاشیه
لَّیسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلَّا مِن ضَرِیعٍ ﴿۶﴾ لَّا یسْمِنُ وَ لَا یغْنِی مِن جُوعٍ ﴿۷﴾ وُجُوهٌ یوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ ﴿۸﴾ لِّسَعْیهَا رَاضِیةٌ ﴿۹﴾
تفسیر آیاتی از سوره
در ادامه آیه‌های یک تا پنج سوره غاشیه که خداوند متعال در آن‌ها به روز قیامت و حال و روز مجرمان در آن روز اشاره نموده به تفسیر آیه‌های بعدی این سوره خواهیم پرداخت. در آیه ششم و در ادامه حال مجرمان و گناهکاران در آن روز خداوند متعال از خوراک آنان زمانی که گرسنگی بر آنان غالب می‌گردد سخن گفته و می‌فرماید: آن‌ها طعام و خوراکی جز ضریع ندارند.
درباره معنا و مفهوم «ضریع» مفسران تفاسیر مختلفی بیان کرده‌اند. برخی آن را نوعی خار دانسته‌اند که به زمین می‌چسبد. قریش آن را زمانی که تر باشد «شبرق» و آن زمان که خشک باشد «ضریع» گویند. در واقع نوعی گیاه است که سمی بوده و هیچ یک از جانواران به آن به سبب سمیتی که دارد نزدیک نمی‌شود.
ابن عباس درباره «ضریع» گفته است: درختی از آتش است که اگر در دنیا باشد زمین و آن‌چه را که بر آن قرار دارد، می‌سوزاند.
خلیل از علمای لغت نیز در این باره بیان داشته است که ضریع گیاهی است سبز رنگ که بدبو بوده و از دریا بیرون می‌افتد.
اما در حدیثی که از رسول خدا (ص) نقل شده، آمده است: ضریع چیزی است که در آتش جهنم، شبیه به خار، تلخ‌تر از گیاه صبر، متعفن‌تر از مردار و سوزنده‌تر از آتش است و خداوند آن را ضریع نامید.
برخی نیز بیان کردند: «ضریع» خوراکی است ذلت آفرین که جهنمیان برای رها شدن از آن به پیشگاه خداوند متعال زاری می‌کنند.
ناگفته نماند که «ضرع» در معنای ضعف، ذلت و خضوع می‌باشد.
تمامی تفاسیر گفته شده با یکدیگر منافات ندارند و احتمال می‌رود که در معنای این کلمه جمع باشند.
خداوند متعال در ادامه و آیه هفتم می‌فرماید: نه آن‌ها را چاق و فربه می‌کند و نه گرسنگی آنان را بر طرف می‌کند.
قطعا عذابی این چنین برای قوی ساختن بدن و برطرف کردن گشنگی نیست، غذایی گلوگیر است که خود نوعی عذاب به شمار می رود همانطور که در آیه سیزدهم سوره مزمل آمده است: نزد ما طعام‌هایی است گلوگیر و عذابی است الیم و دردناک.
آنان که در این جهان انواع غذاهای خوشمزه را به وسیله تجاوز به حقوق دیگران و ظلم و ستم برای خود مهیا نموده‌اند و آن گروه از انسان‌ها که محرومان را از خوردن غذاهای خوشمزه منع کرده و تنها اجازه استفاده از طعام ناگوار را به آنان داده‌اند می‌بایست در آن جهان طعامی داشته باشند که برای آنان عذابی دردناک باشد.
البته لازم است گفته شود نعمت های بهشتی و عذاب های جهنمی برای آدمی به طور دقیق قابل توصیف نیستند و آن‌چه بیان می‌گردد اشاره‌ای است به آن.
در آیه‌های پیشین حال افراد گنهکار توصیف شد. حال و در ادامه حق تعالی به شرح حال افراد با ایمان و نیکوکار در روز جزاء می‌پردازد تا بدین گونه قهر را با مهر درآمیخته و انذار را با نوید و بشارت همراه کند.
در آیه هشتم سوره غاشیه آمده است: رخسارهایی در آن روز شاداب و تازه (با طراوت) هستند.
واژه «ناعمة» از «نعمة» گرفته شده و در این آیه اشاره به صورت انسان‌هایی دارد که در نعمات الهی غرق شده و شاد و مسرور هستند. همانطور که در آیه بیست و چهار سوره مطففین خداوند در وصف اهل بهشت فرموده است: در رخسارهایشان طراوت و خرمی نعمت را می‌بینی.
رخسار مومنین در آن روز به گونه‌ای است که رضایت و خشنودی از سعی و تلاشی که در این دنیا کرده‌اند در آن آشکار و نمایان است. در آیه نهم «لِسَعْيِهَا رَاضِيَةٌ» خداوند به این موضوع اشاره کرده است.
بهشتیان حاصل و نتیجه تلاش خود را به بهترین صورت مشاهده می‌کنند و رضایت و خشنودی کاملی از این امر دارند چرا که تلاش‌هایشان در پرتو لطف الهی گاه ده برابر، گاهی هفتصد برابر و گاهی نیز بیش از آن مضاعف گشته و رشد می‌کند و گاهی نیز طبق آیه دهم سوره زمر پاداش بی حساب را به وسیله آن (تلاش) خریداری می‌کنند.
- سوره غاشیه عربی