در این نوشتار قصد داریم تا بخشی از احادیث امام حسن (ع) دومین امام شیعیان و نوه ارشد حضرت محمد (ص) را به اشتراک بگذاریم تا با مطالعه آنان به محتوای پُر مضمون آنها پی برده و با به کارگیری نکات نهفته در آنها که سراسر برگرفته از تعالیم قرآن کریم و سنت رسول الله (ص) میباشند، راه رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی را هموارتر طی کنیم.
احادیث امام حسن (ع)
- أحسِن جِوارَ مَن جاوَرَكَ تَكُن مُسلِماً[1]
با همسایه خویش به نیکی و خوبی همسایگی نما تا مسلمان باشی.
- لا مُرُوَّةَ لِمَن لا هِمَّةَ لَهُ[2]
مردانگی و مروتی برای آنکس که بی همت است، نیست.
- مَنْ أدامَ الاْخْتِلافَ إلَی الْمَسْجِدِ أصابَ إحْدی ثَمانٍ: آیَةً مُحْکَمَةً، أَخاً مُسْتَفادا، وَ عِلْما مُسْتَطْرَفا، وَ رَحْمَةً مُنْتَظِرَةً، وَ کَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَی الْهُدی، اَوْ تَرُدُّهُ عَنْ الرَّدی، وَ تَرْکَ الذُّنُوبِ حَیاءً اَوْ خَشْیَةً[3]
هر آنکس که اوقاتی از شب و روز را در مسجد بگذراند، یکی از هشت فایده به او میرسد: نشانه و آیتی محکم برای معرفت، برادری سودمند، علمی جامع، رحمت و محبتی عمومی، سخنی که او را رهنمون باشد، توفیقی اجباری، ترک گناه از روی حیاء یا به سبب خشیت و خوف از عقاب الهی.
- وَ إنّ حُبَّنا لَيُساقِطُ الذُّنُوبَ مِنْ بَني آدَم، کَما يُساقِطُ الرّيحُ الْوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ[4]
و همانا محبت و دوست داشتن ما (اهل بیت) باعث از میان رفتن و ریزش گناهان آدمی میشود همچون افتادن برگ از درخت به سبب باد.
- مَنِ اتَّكَلَ عَلى حُسنِ الاِختيارِ مِنَ اللّه ِ لَهُ لَم يَتَمَنَّ أنَّهُ في غَيرِ الحالِ الَّتِي اخْتارَهَا اللّه ُ[5]
هر آنکس که به حُسن اختیار خداوند برای خویش، اعتماد نماید، آرزو و تمنا نمیکند که در حالتی جز آنچه که حق تعالی برای او اختیار نموده است، باشد.
- مَنَ صَلّي، فَجَلَسَ في مُصَلاّه إلي طُلُوعِ الشّمسِ کانَ لَهُ سَتْرا مِنَ النّارِ[6]
هر آنکس که نماز صبح را به جای آورد و در مکان نماز (مصلا) تا برآمدن خورشید بنشیند، برای او ستر و پوششی از آتش جهنم است.
- إنَّ اللهَ لَمْ یَخْلُقْکُمْ عَبَثا، وَ لَیْسَ بِتارِکِکُمْ سُدًی، کَتَبَ آجالَکُمْ، وَ قَسَّمَ بَیْنَکُمْ مَعائِشَکُمْ، لِیَعْرِفَ کُلُّ ذی لُبٍّ مَنْزِلَتَهُ، و أنَّ ما قَدَرَ لَهُ أصابَهُ، وَ ما صُرِفَ عَنْهُ فَلَنْ یُصیبَهُ[7]
همانا خداوند شما را عبث و بیهوده خلق ننمود. و شما را رها و آزاد، ترک نکرد. پس اجل شما را نوشت و رزق و روزی را میانتان تقسیم کرد تا آنکه جایگاه و منزلت، شعور و درک هر شخص شناخته شود.
- إذا سَمِعتَ أحَدا يَتَناوَلُ أعراضَ النّاسِ فَاجتَهِد أن لايَعرِفَكَ، فإنَّ أشقَى الأعراضِ بهِ مَعارِفُهُ[8]
اگر که شنیدی فردی آبروی مردم را میبرد، پس تلاش کن که او تو را نشناسد چرا که آبروی آشنایانش در نزد او کمترین بها را دارد.
- مَنْ عَرَفَ اللهَ أحَبَّهُ، وَ مَنْ عَرَفَ الدُّنْيا زَهِدَ فيها[9]
هر آنکس که خداوند را شناخت او را دوست داشت و هر آنکس که به معرفت نسبت به دنیا رسید از آن دوری جست و زهد پیشه نمود.
- صاحِبِ النّاسَ مِثلَ ما تُحِبُّ أن یُصاحِبوکَ بِه[10]
با مردم آنچنان معاشرت و مصاحبت کن که دوست داری با تو مصاحبت شود.
- سُئِلَ علیه السلام: عَنِ الْبُخْلِ؟ فَقالَ: هُوَ أنْ یَریَ الرَّجُلُ ما أنْفَقَهُ تَلَفا، وَ ما أمْسَکَهُ شَرَفا[11]
از حضرت (ع) درباره بخل سوال شد. ایشان در پاسخ فرمودند: بخل آن است که مرد آنچه را انفاق نموده هدر شده بداند و آنچه را که در پیش خود نگاه داشته شرافت خود قلمداد میکند.
- إنّ هذَا الْقُرْآنَ فیهِ مَصابیحُ النُّورِ وَ شِفاءُ الصُّدُورِ[12]
همانا در این قرآن چراغهای هدایت به سمت نور و شفای سینهها است.
- لَیْسَتِ العِفَّةُ بِدافِعَةٍ رِزْقا وَ لاَ الْحِرْصُ بِجالِبٍ فَضْلاً فَاِنَّ الرِّزْقَمَقْسومٌ وَ اسْتِعْمالُ الْحِرْصِ اسْتِعْمالُ الْمَآثِمِ[13]
نه عفت، رزق و روزی را از آدمی دور میسازد و نه حرص ، رزق فراوان آورد، چرا که روزی تقسیم شده است و حرص و آز موجب ابتلا به معاصی میگردد.
- بَیْنَ الْحَقِّ وَالْباطِلِ أرْبَعُ أصابِع، ما رَأَیْتَ بَعَیْنِکَ فَهُوَ الْحَقُّ وَ قَدْ تَسْمَعُ بِأُذُنَیْکَ باطِلاً کَثیرا.[14]
میان حق و باطل چهار انگشت است، آنچه را که به چشم میبینی، پس آن حق است و آنچه که به گوش خویش میشنوی اکثر آن باطل است.
- السِّیاسَةُ أنْ تَرْعی حُقُوقَ اللهِ، وَ حُقُوقَ الاْحْیاءِ، وَ حُقُوقَ الاْمْواتِ[15]
سیاست آن است که حقوق خدا، حقوق موجودات زنده و حقوق اموات را رعایت نمایی.
- أکْیَسُ الْکَیِّسِ التُّقی، وَ أحْمَقُ الْحُمْقِ الْفُجُورَ، الْکَریمُ هُوَ التَّبَرُّعُ قَبْلَ السُّؤالِ[16]
زیرکترین افراد، شخص متقی است و نادانترین اشخاص، شخصی است که اهل معصیت است و بخشنده کسی است که به افراد نیازمند قبل از اظهار نیاز، کمک کند.
- غَسْلُ الْیَدَیْنِ قَبْلَ الطَّعامِ یُنْفِی الْفَقْرَ، وَ بَعْدَهُ یُنْفِی الْهَمَّ[17]
شستن دستها پیش از غذا خوردن فقر را میزداید و پس از خوردن غذا ناراحتی را از بین میبرد.
منابع:
[1] بحار الأنوار، ج 78، ص 112
[2] بحار الأنوار، ج 74، ص 417
[3] تحف العقول، ص235
[4] کلمه الامام حسن ج۷ص۲۵
[5] تحف العقول، ص 169
[6] وافی، ج4، ص1553
[7] تحف العقول، ص232
[8] بحارالانوار، ج 74 ، ص 198
[9] کلمه الامام حسن، ج7، ص140
[10] اعلام الدین، ص297
[11] اعیان شیعه، ج1، ص557
[12] بحارالانوار، ج75، ص11
[13] تحف العقول، ص234
[14] تحف العقول، ص229
[15] کلمه الامام حسن، ج7،ص212
[16] احقاق الحق، ج11، ص30
[17] کلمه الامام حسن، ج7، ص43