در حوزه مهدویت، درباره حضرت مهدی (عج)، امر ظهور و جهان پس از ظهور پرسش‌های متعدد و فراوانی شده است که بر اساس آن‌چه که در قرآن و روایت‌ها ذکر شده است، پاسخی درخور به آن‌ها داده شده است. یکی از سوالاتی که درباره ظهور مطرح شده، این است: ظهور صغری، حقیقت دارد؟!
به این سوال نیز پاسخی مناسب داده شده است که در ادامه به بیان آن خواهیم پرداخت [1].
آیا پیش از ظهور، ظهور صغری برای امام مهدی (عج) وجود دارد؟
اصطلاح ظهور صغری را می‌توان در برابر غیبت صغری حضرت مهدی (عج) دانست. در واقع مقصود این است آن‌گونه که حضرت پیش از غیبت کبری، غیبت صغرا داشتند، پس درباره امر ظهور که جهانی و عظیم است ایشان دارای ظهور صغرا هستند. چنین اصطلاحی هیچ گونه منشأ روایی ندارد و در جایی ذکر نشده است و به عنوان یک مبحث جدید شناخته می‌شود. همچنین روایت‌ها و احادیث مهدوی تماما به ناگهانی رخ دادن ظهور اشاره دارند.
اگر که ظهور صغری، تنها به نزدیک‌تر گشتن این امر عظیم دلالت داشته باشد، موضوع دیگری خواهد بود که می‌توان درباره آن و نشانه‌هایی که خبر از آخر الزمان بودن و نزدیک بودن ظهور است، صحبت نمود و مورد بررسی قرار داد.
البته بحث تدریجی بودن ظهور حضرت مهدی (عج) گذشته از اصطلاح گفته شده، خود موضوع وسیعی است و بحث درباره آن همانند مباحثه و سخن گفتن درباره قیامت است. قیامت اگر چه امری است که به یک باره رخ می‌دهد و درباره زمان آن نمی‌توان اظهار نظر نمود و علم آن در نزد حق تعالی است اما آن را می‌توان امری تکوینی نیز دانست که عالَم تدریجا به سوی او در حال حرکت است و همانطور که قیامت مراتب گوناگونی دارد و گفته شده که برای برخی از عارفان قبل از قیامت کبری نمایان می‌گردد. ظهور منجی عالم بشریت نیز از این امر مستثنی نمی‌باشد. از این نظر ظهور حضرت را نیز می‌توان مرتبه و مقامی از قیامت و مقدمه‌ای برای آن گفت.
از حضرت رسول (ص) روایت شده که فرمودند: مَثَل ظهور حضرت مهدی (عج) همانند قیامت است که جز خداوند هیچ کس آن را در زمان و وقتش آشکار نمی‌سازد و همچون باری بر دوش آسمان و زمین سنگینی می‌نماید و بر شما وارد نمی‌گردد جز به صورت ناگهانی. [2]
از سویی دیگر در روایت‌ها، آیه‌های قرآن کریم که از قریب الوقوع بودن روز قیامت خبر می‌دهند به ظهور امام مهدی (عج) نیز تفسیر گشته‌اند. به عنوان مثال می‌توان به آیه‌های 17 و 18 سوره شوری، آیه 1 سوره قمر و آیه 187 سوره اعراف اشاره کرد که در روایت‌های منقول در ردیف آیه‌های مرتبط با ظهور امام مهدی (عج) قرار دارند.
در روایتی مرتبط با امام صادق (ع) این چنین آمده است [3]: مفضل بن عمر از شاگردان امام صادق (ع) گفتند که از سید و سرور خود امام صادق (ع) سوال کردم: آیا ظهور مهدی منتظر (عج) زمان خاصی دارد که مردم به آن آگاه هستند؟ حضرت فرمودند: پناه بر خدا، این چنین نمی‌باشد که خداوند برای آن زمانی را مشخص نموده که شیعیان ما بدان آگاه باشند. مفضل بن عمر گفت: به چه دلیل؟
حضرت پاسخ دادند: چون آن ساعتی «الساعة» است که خداوند متعال فرمود: درباره احوال و ساعت قیامت از تو می‌پرسند که چه زمانی فرا می‌رسد؟ بگو که عِلم آن تنها در نزد پروردگار من است و هیچ کس به جز او، آن را در وقت خود آشکار نمی‌سازد، (شأن و بزرگی) آن ساعت در آسمانها و زمین بسیار عظیم و سنگین می‌باشد، و جز به صورت ناگهانی به سراغتان نمی‌آید [4] …
خلاصه این‌که با دقت در آیه‌ها و روایت‌های موجود که امر ظهور حضرت همانند قیامت گفته شده است. هر آن‌چه مبحث درباره شناخت قیامت و معاد وجود دارد را می‌شود از بُعدی دیگر برای ظهور و آخر الزمان در نظر داشت چرا که ظهور و قیامت رابطه نزدیکی با یکدیگر دارند.
منابع:
[1] برگرفته از سایت اسلام کوئست
[2] برگرفته از: مجلسی، بحار الانوار، ج2، ص164، موسسه الوفاء، 1404ق، بیروت
[3] بخشی از روایت ذکر شده در بحارالانوار، ج53،ص1.
[4] سوره اعراف، آیه 187
- تلاوت ترتیل آیه 187 سوره اعراف – عبدالرحمن سدیس
يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا ۖ قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّي ۖ لَا يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلَّا هُوَ ۚ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً ۗ يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا ۖ قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللَّهِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
درباره قیامت از تو سؤال می‌کنند، کی فرامی‌رسد؟! بگو: «علمش فقط نزد پروردگار من است؛ و هیچ‌کس جز او (نمی‌تواند) وقت آن را آشکار سازد؛ (اما قیام قیامت، حتی) در آسمانها و زمین، سنگین (و بسیار پر اهمیت) است؛ و جز بطور ناگهانی، به سراغ شما نمی‌آید!» (باز) از تو سؤال می‌کنند، چنان که گویی تو از زمان وقوع آن باخبری! بگو: «علمش تنها نزد خداست؛ ولی بیشتر مردم نمی‌دانند.»