در این نوشتار و در ادامه مطلب «شرح دعای عهد – بخش اول» به شرح فرازهای دیگری از این دعای پر مضمون خواهیم پرداخت. امید است که با خواندن شرح دعا، هر صبحگاه با حضور قلب بیشتری این دعا را خوانده و برای تعجیل در فرج مولا صاحب الامر و الزمان دعا نماییم.
شرح فرازهای دیگری از دعای عهد [1]
- وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ
و پروردگار دریای برافروخته (مملو – محیط)
بر اساس آنچه که پیش تر و در دو عبارت قبلی بیان شد می‌توان گفت که مقصود از دریای برافروخته نیز می‌بایست امام زمان (عج) باشد چرا که دریای بی انتهای علم الهی است و مملو از علوم ربانی است یا محیط بر جملگی خلق و یا افروخته شده به نور الهی.
در برخی از احادیث بیان شده که «بحر مسجور» دریایی است بین زمین و آسمان که حق تعالی در هنگام برپا شدن روز جزا از آن دریا بر زمین می‌بارد و خاک مردگان از آن آب زنده می‌گردند. به این معنا که اجزاء متفرقه جمع گشته و هر فردی دو مرتبه برای قیامت زنده می‌گردد.
در احادیثی دیگر این دریا به نام «بحر الحیوان» شناخته می‌شود و آب آن را همچون آب منی گفته‌اند و مکان آن را در زیر عرش خداوند بیان نموده‌اند. عمق این بحر مقابل هفت آسمان و زمین است و چهل صبح بر قبرها باریده می‌شود و در نفخ دوم (نفخه ثانیه که آغاز رستاخیز و روز جزا است) تمامی آفریده‌ها از آن زنده می‌گردند و از قبرهای خود خارج می‌شوند.
همچنین به دریای افروخته شده از آتش جهنم در هنگام قیامت نیز اطلاق شده است [2]. در تفسیر نمونه و برای آیه 6 سوره تکویر این چنین آمده است که آب از دو ماده اکسیژن و هیدروژن ساخته شده است که هر دوی آنان قابل اشتعال هستند، بعید نیست که در آستانه روز جزا آب دریاها آن‌گونه تحت فشار قرار گیرند که تجزیه شده و به آتشی یکپارچه تبدیل شوند.
پس بر اساس تفسیری که گفته شده و تفاسیر ابتدایی مقصود از بحر مسجور امام نیست و با آن منافات دارد. آری با قطع نظر از منافات و اختلاف موجود در تفاسیر این چنین می‌توان گفت که حضرت پس از ظهور از رحمات و فیوضات خویش بر مقابر و مظاهر حقایق آفریده‌ها می‌بارد و بخش‌های متفرقه نامتمایز ایشان را جمع آوری می‌کند و باطن هر فردی را آشکار می‌سازد به گونه‌ای که انگار او را از کتم عدم (جهانی که نهان است) به عرصه وجود آورده و او را زنده نماید. پس اشکالی در این نیست که حضرت را «بحر مسجور» بخوانند حتی اگر که مَجاز باشد.
همچنین برخی از مفسران گفته‌اند که اهل تحقیق بیان نمودند که «بحر مسجور» دلی است که به آتش محبت شعله ور گشته است، پس اشکالی نیست اگر که مراد امام مهدی ارواحنا له الفداء باشد.
در هر حال، بیان این عبارت پس از دو عبارت قبلی که در مطلب پیشین به آن‌ها پرداخته شد، اشاره به این موضوع دارد که به سبب آن‌که نبی و ولی، پدران امت هستند، همانطور که رسول الله (ص) فرمودند: من و علی پدران این امت هستیم، امام مهدی (عج) نیز که قائم مقام ایشان می‌باشد، پدر امت خواهد بود و از آب رحمت که نازل شده از صلب او و ساکن در رحم او می‌باشد یعنی به فیض الهی که به واسطه باطن که اعلای اوست، نازل شده بر زمین قابلیت که اسفل او و ظاهر او است آفریده‌ها تربیت می‌شوند همچون تربیت طفلی در بطن مادر خود و به واسطه آن به عرضه وجود، شهود و امتیاز می‌آیند که از هم ممتاز و معرف می‌گردند مانند: امتیاز خلایق بر هم پس از تساوی‌شان در عدم.
در هر حال، دور نیست که نتیجه سه عبارت ابتدایی دعای عهد این باشد که بارالها، ای پروردگار امام عصر که هم نور و کمال ذات اقدس تو است، که فاعل در جمله مخلوقات است و هم نماد و محل ظهور نور تو می‌باشد که خود مفعول و آفریده تو است ، و هم اصل فیض تو است که آبی همچون منی که آفرینش آفریده‌ها از آن می‌شود، اگر چه به جهت وسعت بی‌نهایتش، او را دریا گویند و افروخته باشند آن را از نور یا نار محبت و عشق، و ان را از سمت آسمان بلند مرتبه باطن بر زمین دنو ظاهر که قابل فاعل می‌باشد، نازل می‌نماید و به واسطه آن احیاء آفریده‌ها را نمایند همچون روز اول که ابتدای آفرینش ایشان است.
در حقیقت مقصود و مفهوم آن است که هنگامه ظهور حضرت مهدی عجل الله فرجه الشریف، قیامت صغری است و معاد کوچک آفریده‌ها صورت می‌پذیرد …
منابع:
[1] برگرفته از شرح دعای عهد میرزا محمد بن حسن بن ملا علی هرندی به تصحیح آقای حسین درگاهی
[2] در باره مستندات قول شارح (ره) درباره «بحر مسجور» رجوع شود به: بحارالانوار 58/107 و ج 60/27 . ج 13/273، مجمع البیان 5/444 و سایر تفاسیر ذیل آیات 6 تکویر و 26 طور
- تلاوت ترتیل آیه 6 سوره تکویر – سعود شریم
وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ
و در آن هنگام که دریاها برافروخته شوند،
سوره تکویر آیه 6